LỤC BÁT PHÙ SA. ĐỌC LỤC BÁT ĐIÊN CỦA KIỆT TẤN

Bài của Khuất Đẩu

Nhà văn Kiệt Tấn. Đinh Cường vẽ

Kiệt Tấn ở Sài Gòn Tháng 3. 2007
Đỗ Hồng Ngọc. Khuất Đẩ. Kiệt Tấn 

Chằng chịt như kênh rạch miền Nam, mênh mang như sông nước Cửu Long, non 3000 câu lục bát kết thành một chuỗi dài 200 khúc, từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2008 , Kiệt Tấn đã làm nên một mùa nước nổi ngập tràn phù sa hoài niệm ở ngoại ô Paris.

Và ông mở đầu con nước nổi bằng những câu lục bát dị thường:

bỗng dưng biển động non đoài

khiến dòng lục bát chảy hoài không ngưng

bỗng dưng chớp động lưng chừng

khiến dòng lục bát trong rừng chảy ra

bỗng dưng là bỗng dưng là

điên khùng lục bát ta bà đảo điên

bỗng dưng lục bát triền miên

ầm ầm lục bát khắp miền núi sông

triền miên lục bát xuôi dòng

mưa xuống sa mạc ngàn bông dị kỳ

Sa mạc đó không phải Sahara hay Gobi mà chính là lòng ông khô héo sau hơn 40 năm lưu lạc xứ người và ngàn bông dị kỳ cũng chính là:

hương rơm mùi rạ ngất ngây

lá dừa ai đốt thơm hoài tuổi thơ

….

sáng trăng ngoại nướng bánh phồng

củi nổ lách tách rộn lòng cháu cưng

Và ông tưởng chừng về lại chốn xưa:

về đây ta lại về đây

về dòng sông cũ ngất ngây lặng tờ

lục bình mấy cụm trơ vơ

cá trồi ăn móng đợi chờ trăng lên

hương dạ lý ngát bên thềm

hiu hiu gió thoảng êm êm tre hiền

….

về đây thở chút hương thừa

nghe vai sương nặng nghe mưa trong hồn

Những tên đất tên miền hiện ra trong trí ông nối tiếp tưởng chừng bất tận:

bạc liêu cái tắc hàm luông

bước qua bến cát bình dương bước về

xe lên trà nóc lai khê

thu qua cồn phụng tết về bến tre

xuống đò mỹ thuận đợi xe

mùa xuân xá lỵ mùa hè mận xanh…

Trong truyện ngắn nổi tiếng Đêm Cỏ Tuyết, bố ông là một ông già chịu chơi, giờ xuất hiện dưới dạng lục bát cũng ngộ nghĩnh không kém:

đợi mùa tháng bảy mưa ngâu

chặt cây dừa lão bắc cầu thăm ba

đem cho ba một con gà

một xị rượu đế để mà nhậu chơi

nhậu rồi ba chửi khơi khơi

chửi con khỉ đột chửi chơi đỡ buồn

chửi thằng chú tắm ở truồng

khiến cho bà thím trong buồng thất kinh

một cơn mưa đá thình lình

khiến cho thằng chú bầm mình sưng cu

Nhưng nhớ về mẹ, ông có những câu mộc mạc rất ấm lòng:

gác tay lên trán mơ mòng

nhớ bà từ mẫu hết lòng nuôi con

đêm đêm thức suốt mỏi mòn

xức từng mụt ghẻ cho con mau lành…

trái tim bồ lúa ta bà

từ bi hột lúa di đà nam mô

bồng con diện kiến ni cô

xin bùa linh hiển cam lồ con đeo

Ông cũng không quên chuyện Phạm Công Cúc Hoa mẹ ông kể, truyện Tàu, truyện Huyền Trân… và nhất là các đào kép cải lương:

thùng thùng trống giục cải lương

năm châu phùng há văn hường thanh nga

điêu thuyền lữ bố á a

hồ quảng lệ thủy ngân nga mút mùa

râu rồng vuốt thị oai vua

“bớ tam quân” hét trống khua tùng xèng.

Và chỉ bốn câu lục bát, ông đã vẽ nên cảnh Tuyết tắm truồng dưới trăng mê ly hơn cả Kiều khỏa thân trước Thúc Sinh:

ngọc thân mỹ thể một tòa

vú thơm lấp lánh trăng ngà tắm khuya

anh ơi buông áo em dìa

kẻo không ngõ tối đầm đìa sương sa.

Phụ bản Kiệt Tấn

Nhưng những câu lục bát sau đây mới khiến hơi thở Nguyễn Mộng Giác phải rướn cong:

vú non tròn trĩnh vun bầu

đôi mông săn chắc lũng sâu dậy thì

gò tình cỏ dợn lâm ly

hỏi anh anh muốn em thì xin cho

Như ông viết trong “Mở lời”: “Lục bát điên viết về bất cứ đề tài nào, viết tùy hứng và buông thả cho vần điệu lôi cuốn… Viết chơi cho đã thèm. Hạ hồi phân giải. Nói như Bùi Giáng: “Cho vui vậy mà”.

Không chỉ nói như, mà còn viết như. Gọi Bùi Giáng là đại ca. Và ông đã “giỡn mặt” Bùi Giáng như vầy:

nhớ ông Bùi Giáng lâm bồn

đẻ ra bao lá hoa cồn tốt tươi

ông cười từng nụ đười ươi

chuồn chuồn châu chấu rợp đời lăng xăng

mê kim cương thẩm thúy hằng

miên trường thái thậm ai bằng được ông

khoái marilyn ngoáy mông

brigitte vú lớn thoắt vòng eo thon

đạm thanh diệp thúy sài gòn

ngàn thu rớt hột có còn hiển linh

Và nếu Bùi Giáng đọc được khúc lục bát này chắc phải khóc òa vì không ngờ có một hậu sinh khả úy đến như vậy:

em về ải hạng mai sau

gặp ông bàng giúi nhớ chào đại ca

biếu ông nửa ký trăng tà

bốn chai hồng hạnh bó hoa sương mù

nửa đêm trời xỉn trăng lu

làm thơ cồn lá lu bù quàng xiên

lục bát điên lục bát điên

điên khùng lục bát khùng điên điên khùng

“sè sè đứng đái bên đường

rầu rầu ngọn cỏ nửa hường nửa xanh”

mưa nguồn thúy dựng em anh

cỏ cây mình mẩy trổ quanh liên tồn

ngàn thu rớt hột làng thôn

mọc lên châu chấu thu bồn suối khe

thơ ông lén đọc sau hè

mỏi chưn ngồi xuống em tè ổng coi.

Chính vì viết tùy hứng và buông thả cho vần điệu lôi cuốn mà trong dòng lục bát phù sa, ta bắt gặp những vần điệu vừa thô mộc vừa tí tởn chỉ có ông Kiệt (không có Trụ) mới có thể viết được:

cô em bán bưởi liếc tình

bưởi lớn đủ cặp cô mình có không?

vô duyên anh chớ đèo bòng

bưởi lớn là bưởi của chồng em cơ

Cứ như hò đối đáp trên sông Hậu vậy.

Còn đây là giọng điệu ca dao rất cà rỡn:

em ngồi cầu nhỏ vo cơm

con cá nó rỉa con tôm thụt lùi

con lươn ngó thấy tức cười

cười lên một tiếng đất trời vui theo

Và đây là giọng điệu ba gai của lính chịu chơi miền Nam:

trời bày chi cuộc binh đao

để ta xít lại gần nhau hít hà

anh đây vốn “tư rà rà”

ôm em ghì siết sẽ “ra từ từ”

Thực ra Lục Bát Điên là những gì tác giả đã viết bằng văn xuôi như Nụ cười tre trúc, Em vịt vàng, Em điên xõa tóc, Đêm cỏ tuyết… Giờ ông thử đưa vào lục bát vì cái tật mê làm thơ như mê đàn bà, để lai rai ngâm ngợi cho đỡ rầu (chữ của ông, hay đúng hơn là của cha con nhà ông). Nửa đùa nửa thật, ông bảo ông có cái tật làm thơ vừa dài vừa dở. Nhận xét đó có lẽ đúng với những ai mê thơ lục bát của Huy Cận hay Hồ Dzếnh. Nhưng theo tôi, cái thời “Tô Châu lớp lớp phù kiều/ trăng đêm Dương tử mây chiều Giang nam” đã xa rồi. Giờ là thời của tràn lan internet, đọc rất nhiều mà chẳng nhớ bao nhiêu. Thì thôi, hãy cứ buông mình xuôi theo dòng lục bát hơi điên điên một chút, khùng khùng một chút còn hơn là toát mồ hôi leo lên những “đỉnh cao” hậu hiện đại đến mệt phờ mà chẳng được gì.

Tôi viết những dòng này cũng chẳng phải để vinh danh hay để bốc thơm ông. Ông đã gọi tôi là “bạn ta”, thì tôi cũng nói (nhỏ) để ông biết rằng, cái điên của ông trong Lục Bát.

Điên cũng đã đến mức thượng thừa như đại ca bàng giúi của ông.

04/4/2017

Khuất Đẩu