Phan
Tấn Hải
Hàng trên, trái: họa sĩ,
điêu khắc gia Sikander.
Và các tác phẩm đầy chất
thần thoại Hồi giáo có tính đấu tranh nữ quyền.
Nói
chung, nghệ thuật muôn đời là bị kiểm duyệt. Đó là số phận bất khả tách rời của
một tác phẩm. Thời xưa, tác giả có thể bị rơi đầu, thời nay thì bị tường lửa.
Trước tiên, một bài thơ, một bức tranh, một pho tượng, một tiểu thuyết, một bộ
phim… ban đầu là lựa chọn của tác giả, được chọn lọc để trình bày những gì tác
giả tin là đẹp nhất có thể, và nêu lên được nhận thức của tác giả đối với cuộc
đời. Người độc giả, người xem tranh, người xem phim sẽ có những phản ứng khác
nhau. Và rồi, phía chính quyền, phía dư luận nhà trường, phía các giáo hội… sẽ
dòm ngó xem có vi phạm cấm kỵ nào hay không để sẽ phải vùi dập, nếu cần.
Ngay
cả tại Hoa Kỳ, những phản ứng cấm kỵ vẫn xảy ra, bất kể Tu Chính Án số 1 là quyền
Tự do phát biểu. Có những cuốn sách này vẫn bán được tại các tiệm sách hay trên
mạng, nhưng lại bị cấm đưa vào thư viện công cộng nhiều nơi, nhất là tại các tiểu
bang bảo thủ. Có khi chỉ vì một lá cờ gợi tới quyền bình đẳng của người đồng
tính, có khi vì một huy hiệu có vẻ giống như biểu tượng Đức quốc xã, hay có khi
là một chân dung bị cho là bôi xấu một vị giáo chủ một tôn giáo nào đó… Thế là
có biểu tình, có cấm kỵ.
Nhưng
bản chất nghệ thuật muôn đời là bị rơi vào tranh cãi. Trên nguyên tắc tại Hoa Kỳ, tất cả các tác phẩm
nghệ thuật, bao gồm hội họa, điêu khắc, tiểu thuyết, phim ảnh đều là quyền tự
do ngôn luận được bảo vệ khỏi sự kiểm duyệt của chính phủ theo Tu chính án thứ
nhất. Thực tế, chính phủ liên bang có thể cho phép, nhưng chính quyền tiểu bang
có thể cấm. Và nếu tiểu bang cho phép, chính quyền cấp quận vẫn có thể cấm. Và
nếu chính quyền quận cho phép, một học khu vẫn có thể cấm. Nghĩa là, cái gì
cũng có một số giới hạn. Để dẫn ra một trường hợp: tranh khỏa thân có thể triển
lãm ở các phòng tranh tư nhân ở Laguna Beach (Quận Cam, Califonria) vì tính nghệ
thuật, nhưng sẽ bị cấm ở các cuộc triển lãm tại các thư viện và trường học
trong quận.
Họa
sĩ Shahzia Sikander
Điểm
nữa, có những trường hợp ẩn dụ quá siêu hình, có thể bị suy đoán theo nhiều ý
nghĩa khác nhau, và sự phân tích nào cũng có thể gây tranh cãi. Thí dụ, trường
hợp một pho tượng của nhà điêu khắc AShahzia Sikander bị nhiều người bảo thủ
Texas chống đối. Hiển nhiên, không phải vì bản thân cô Sikander là người Hồi
giáo. Có thể cũng không nhất thiết vì cô đã từng có lập trường cởi mờ về phá
thai, mà cuộc tổng tuyển cử tháng 11/2024 có thể nhiều phiếu bầu sẽ dựa trên lập
trường cho phá thai hay không. Hiển nhiên cô là người đấu tranh cho nữ quyền,
nên các tác phẩm của cô được triển lãm tự do ở New York, nhưng rồi bị cản trở ở
Texas. Hay chỉ vì đơn giản, Texas là tiểu bang có lập trường chống di dân gay gắt,
và Sikander là biểu tượng của một di dân thành công về nghệ thuật ở Hoa Kỳ… Hay
chỉ đơn giản nghệ sĩ Hồi giáo này bị chụp mũ là nét sáng tác Satan, kẻ chống
Thiên Chúa theo truyện cổ trong Kinh Thánh, là chưa ai nói rằng họ đã từng nhìn
thấy Satan. Chúng ta chỉ nêu ra nghi vấn thôi. Câu chuyện thực tế cụ thể hơn.
Công nhân đang ráp pho
tượng đồng Witness (2023) của nhà điêu khắc
Sikander tại New York, nhưng tượng này bị cấm ở Texas.
Bản
tin MSN tuần qua ghi rằng một tác phẩm điêu khắc của AShahzia Sikander đang bị
chỉ trích sau khi một nhóm chống phá thai tuyên bố rằng tác phẩm này cổ vũ hình
ảnh “có tính satan”. Tác phẩm điêu khắc mang tên Witness, nghĩa là Nhân Chứng, thực
hiện năm 2023, được nghệ sĩ giải thích là nhằm khám phá mối quan hệ giữa nữ
tính và quyền lực.
Pho
tượng có hình một người phụ nữ bay lên trên mặt đất (than ôi, phụ nữ mà bay chỉ
có 2 trường hợp: hoặc thiên thần, hoặc quỷ dữ), tay và chân của pho tượng nữ
nhân biến thành hình dạng giống như rễ cây. Tượng nữ nhân này mặc phần khung
(armature) của một chiếc váy vòng có những bức tranh khảm mô tả thực vật. Cô
cũng có một chiếc cổ áo bằng ren tương tự như chiếc cổ áo mà Ruth Bader
Ginsburg, cố thẩm phán Tòa án Tối cao, đã mặc. Ai cũng biết rằng Thẩm phán Tối
cao Ginsburg có lập trường cởi mở về phá thai.
Theo
lời điêu khắc gia Sikander, pho tượng này một phần là phản ứng trước việc cắt
giảm quyền phá thai trên toàn quốc Hoa Kỳ. Giữa những diễn biến đó, Sikander viết
trong một tuyên bố đi kèm với tác phẩm, chỉ ra sự chống đối đối với “tinh thần
không biết mệt mỏi của những người phụ nữ đã cùng nhau đấu tranh cho quyền đối
với cơ thể của mình qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, sức mạnh lâu dài nằm ở những
người bước vào và ở lại trong cuộc đấu tranh vì sự bình đẳng. Tinh thần và sự
can đảm đó là những gì tôi muốn ghi lại trong các tác phẩm điêu khắc.”
Nghĩa
là, pho tượng có ý nghĩa nữ quyền như thế. Trên nguyên tắc, lẽ ra, pho tượng sẽ
triển lãm vào tuần tới tại Đại học University of Houston ở Texas. Tuy nhiên, một
số nhóm bảo thủ không muốn tác phẩm được trưng bày.
Hồi
đầu tháng 2/2024, Texas Right to Life (Quyền sống của Texas), một tổ chức tự mô
tả là “ủng hộ sự sống” được cho là đã giúp hủy bỏ hồ sơ Roe vs. Wade (cho phá
thai với điều kiện) trên Tòa án Tối cao, đã tuyên bố rằng pho tượng của cô
Sikander sử dụng “hình ảnh satan để tôn vinh việc phá thai và tưởng nhớ cố Thẩm
phán Tòa án Tối cao Ruth Bader Ginsburg.” Tuy nhiên, nó không mô tả hình ảnh satan
đó là gì, vì cái gọi là satan muôn đời là cái không được thấy.
Tổ
chức này viết: “Sự bất tuân với Thượng Đế hiển nhiên không nên được xã hội coi
trọng, càng không nên được ca ngợi bằng một bức tượng. Ngược lại, nghệ thuật phải
phản ánh chân, thiện, mỹ: ba giá trị vượt thời gian bộc lộ bản chất của Thiên
Chúa. Nghệ thuật không thể có vẻ đẹp nếu không có sự thật. Nghệ thuật không thể
có sự thật nếu không có sự thiện. Một bức tượng tôn vinh việc hiến tế trẻ em
không có chỗ đứng ở Texas.” Thực tế, không ai thấy sự hiến tế đó. Đây không phải
là lần đầu tiên tác phẩm của Sikander gây tranh cãi trên các phương tiện truyền
thông bảo thủ.
Hồi
năm 2023, đài Fox News đã thực hiện một bản tường trình về việc người dùng mạng
X gọi tác phẩm điêu khắc đó là “ma quỷ”. Báo Axios loan tin rằng tổ chức Texas
Right to Life đang đề cập đến một tập sách nhỏ về pho tượng Witness do cơ quan
Madison Square Park Conservancy xuất bản, đề cập đến các tôn giáo thuộc hệ
Abrahamic (như Do Thái Giáo, Ky Tô Giáo, Công Giáo, Tin Lành, Hồi Giáo…) đề cập
đến những sinh vật có sừng.
Hiển
nhiên, họ nhân danh nhà thờ để chụp mũ nhà điêu khắc Sikander, hễ thấy cái gì
có sừng là chụp mũ satan liền. Theo nhà phê bình Aruna D'Souza, trong tín ngưỡng
hệ Abrahamic, quái thú có sừng liên quan đến mọi thế lực tà ác, hỗn loạn và hủy
diệt, nhưng, “Chuyện ẩn dụ không chỉ của riêng nghệ sĩ: các vị thần và nữ thần
có sừng có rất nhiều trong các tôn giáo trên thế giới, từ Ai Cập cổ đại và Hy Lạp
đến các khu vực và thời đại khác ở Châu Phi và Châu Âu. Nhưng một lần nữa,
Sikander tiết lộ cho chúng ta điều thực sự đang bị đe dọa trong những quan niệm
như vậy. Trong câu chuyện sáng tạo trong Kinh thánh, Satan và Eva gắn bó với
nhau như con rắn quấn quanh cành cây; phụ nữ là phương tiện cho tội ác, kẻ cám
dỗ, công cụ của cái ác. Nhà điêu khắc Sikander coi ý tưởng này, một ý tưởng
xuyên suốt rất nhiều nền văn hóa, thời đại và triết lý - về phụ nữ như một mối
đe dọa, như một hiện thân của ham muốn không thể diễn tả được, như vết nhơ - và
biến sự tiêu cực thành sức mạnh. Eva của nàng, Havah của nàng, đeo những chiếc
sừng như một chiếc vương miện như một điểm kiêu hãnh. Nàng hiểu những hình ảnh
vô tận về bản thân chính là sức mạnh của mình.”
Tuy
nhiên, Đại học University of Houston vào cuối tháng 2/2024 cho biết sẽ hủy bỏ
cuộc triển lãm dự kiến của Shahzia Sikander, bất kể rằng các tác phẩm của cô đã
triển lãm nhiều tháng qua ở New York.
Nghĩa
là, buổi lễ gặp gỡ nghệ thuật và hội thoại với nghệ sĩ được tổ chức nhân dịp
khai mạc triển lãm tác phẩm của nghệ sĩ người Mỹ gốc Pakistan Shahzia Sikander
tại Đại học University of Houston đã bị hủy bỏ sau khi một nhóm chống phá thai
đe dọa phản đối sự kiện này. Trong bản tuyên bố gửi tới tạp chí The Art
Newspaper, Sikander bày tỏ sự thất vọng của mình về quyết định này, nói rằng:
"Nghệ thuật nên là lời trình bày chứ không phải lời bị kiểm duyệt. Thật xấu
hổ cho những ai khiến nghệ sĩ im lặng."
Tóm
tắt tiểu sử như sau: Shahzia Sikander (sinh năm 1969, Lahore, Pakistan) là một
nghệ sĩ thị giác người Mỹ gốc Pakistan. Hoạt động trên nhiều phương tiện khác
nhau, bao gồm vẽ, sơn, in ấn, hoạt hình, sắp đặt, tượng, biểu diễn và video.
Sikander hiện đang sống và làm việc tại thành phố New York. Sikander học tại
Trường Cao đẳng Nghệ thuật Quốc gia Lahore ở Pakistan, nơi cô được dạy môn truyền
thống về hội họa thu nhỏ Ấn Độ-Ba Tư. Lấy bằng Cử nhân Mỹ thuật năm 1991.
Sikander chuyển đến Hoa Kỳ và theo học tại Trường Thiết kế Rhode Island (RISD),
lấy bằng Thạc sĩ Mỹ thuật về Hội họa và In ấn vào năm 1995. Là một nữ nghệ sĩ Hồi
giáo, Shahzia Sikander thường phải chịu đựng những định kiến trong cộng đồng của
mình. Mạng che mặt (loại khăn thường được phụ nữ Hồi giáo đeo) che tóc và cổ và
là biểu tượng của cả tôn giáo và nữ tính. Những bức tranh thu nhỏ của Sikander
thường đề cập đến tấm màn che, khám phá lịch sử tôn giáo và bản sắc văn hóa của
chính cô.
Độc
giả có thể tìm hiểu thêm về pho tượng Witness (2023) của nhà điêu khắc Shahzia
Sikander đặt tại công viên Madison Square Park ở thành phố New York:
Họa
sĩ Badiucao
Họa
sĩ Badiucao (巴丟草),
nếu đọc kiểu phiên âm tiếng Việt sẽ là Ba Đâu Thảo. Tranh của Badiucao là một
phần của cuộc chiến vì dân chủ ở Trung Quốc và Hồng Kông, do vậy bị cấm ngặt là
chuyện dễ hiểu.
Badiucao
sinh năm 1986, là một họa sĩ truyện tranh chính trị, nghệ sĩ và nhà hoạt động
nhân quyền người Trung Quốc có trụ sở tại Úc. Anh được coi là một trong những họa
sĩ biếm họa chính trị nổi tiếng và thành công nhất của Trung Quốc. Anh ta lấy
bút danh để bảo vệ danh tính của mình.
Họa sĩ lưu vong Trung
Hoa Badiucao (trái) và tranh giễu Tập Cận Bình,
sau khi Tập trong tháng
7/2017 ra lệnh tất cả các mạng TQ phải xóa hình ảnh
(và tên gọi ‘Xiaoxiong
Weini’) chú gấu Mỹ có tên “Winnie the Pooh” vì tên gấu này
được các nhà dân chủ ám
chỉ Tập. (Photo: badiucao.com)
Theo
Tự điển Bách Khoa Mở Wikipedia, Badiucao sinh năm 1986 và lớn lên ở thành thị
Thượng Hải. Ông nội của anh là một nhà làm phim tiên phong, người đã bị đàn áp
sau khi cộng sản lên nắm quyền, bị đưa đến các trang trại laogai ở Thanh Hải
trong Chiến dịch chống cánh hữu và chết vì đói. Vài năm sau, thân phụ anh trở
thành trẻ mồ côi khi bà ngoại anh qua đời trong cảnh nghèo khó vào đêm giao thừa.
Cha anh lớn lên nhờ sự giúp đỡ của hàng xóm và cố gắng học đại học nhưng bị từ
chối nhập học vì lý lịch trong mối quan hệ gia đình.
Badiucao
không được đào tạo chính thức về nghệ thuật khi ở Trung Quốc. Anh học luật tại
Đại học Khoa học Chính trị và Luật Hoa Đông. Anh và những người bạn cùng ký túc
xá vô tình xem được bộ phim tài liệu “The Gate of Heavenly Peace” (Cánh cổng
thiên đường) sau khi nó được giấu trong một bộ phim truyền hình lậu của Đài
Loan. Vỡ mộng với Trung Quốc, anh chuyển đến Úc du học vào năm 2009. Anh làm
giáo viên mẫu giáo trong nhiều năm. Phim hoạt hình chính trị đầu tiên của Badiucao
là về vụ va chạm xe lửa ở Ôn Châu năm 2011. Câu chuyện này xảy ra ngày 23 tháng
7/2011, hai tàu cao tốc đâm vào nhau ở quận Lộc Thành, Ôn Châu, tỉnh Chiết
Giang, Trung Quốc. Một số toa xe của mỗi tàu bị trật đường ray. Các đoàn tàu
đang trên tuyến đường sắt Ninh Ba - Thai Châu - Ôn Châu khi tai nạn xảy ra.
Theo các truyền thông nhà nước Trung Quốc, có 40 người chết, và ít nhất 192 người
bị thương.
Theo
một cuộc phỏng vấn năm 2013, Badiucao ngưỡng mộ ba họa sĩ truyện tranh chính trị
Trung Quốc khác vào thời điểm đó—Hexie Farm, Rebel Pepper và Kuang Biao.
Badiucao
sử dụng tài liệu tham khảo châm biếm và văn hóa đại chúng để truyền tải thông
điệp của mình. Anh thường vận dụng những hình ảnh nguyên mẫu từ tuyên truyền của
Đảng Cộng sản TQ để đưa ra những tuyên bố chính trị đòi dân chủ. Các họa phẩm của
anh đã được Tổ chức Ân xá Quốc tế, Freedom House, BBC, CNN và China Digital
Times sử dụng hoặc xuất bản và đã được triển lãm trên khắp thế giới.
Họa phẩm của Badiucao để
tưởng niệm chàng sinh viên đứng chận xe tăng ở quảng trường
Thiên An Môn năm 1989 để
đòi dân chủ. (Photo: badiucao.com)
Trong
một cuộc phỏng vấn đầu năm 2016, anh nói rằng “Phim hoạt hình và tranh chân
dung có thể tạo ra một biểu tượng thị giác thống nhất, có thể giúp truyền bá
thông điệp và thu hút sự chú ý liên tục, nhằm tạo áp lực từ dư luận. Có lẽ áp lực
này có thể cải thiện hoàn cảnh của những người đang bị cầm tù, cũng như an ủi
những người thân trong gia đình những người bị bức hại.”
Badiucao
cực kỳ tích cực và thường phản ứng nhanh chóng với các tin tức và sự kiện đang
thịnh hành liên quan đến Trung Quốc đại lục, Đài Loan và cộng đồng người Hoa hải
ngoại. Ông cũng phản ứng nhanh chóng với các tin tức và sự kiện liên quan đến
các quốc gia độc tài khác như Iran.
Năm
2018, một chương trình nghệ thuật về Badiucao đã được lên kế hoạch tổ chức tại
Hồng Kông. Tuy nhiên, buổi biểu diễn đã bị hủy vì "lo ngại về an
toàn" sau đó do chính quyền Trung Quốc đe dọa nghệ sĩ.
Vào
năm 2019, một hội thoại nghệ thuật đã lên kế hoạch nói chuyện với nhà hoạt động
dân chủ cũng là nhạc sĩ Hồng Kông Denise Ho tại Phòng Triển lãm Quốc gia
Victoria ở Melbourne (Úc châu) đã bị phòng triển lãm giờ chót hủy bỏ vì “lý do
an ninh.” Vào tháng 6/2019, vào dịp tưởng niệm trận thảm sát Thiên An Môn, phim
tài liệu về Badiucao được chiếu trên truyền hình Úc.
Tượng
thiếu nữ của Kim Seo-kyung và Kim Eun-sung
Có
khi kiểm duyệt nghệ thuật cũng vì muốn chối bỏ một phần lịch sử. Đó là trường hợp
chính phủ Nhật Bản gay gắt chống đối một pho tượng gọi là tượng hòa bình, và tượng
này đã có bản sao đặt tại nhiều nơi trên thế giới.
Hình chụp ngày 7 tháng
1/2012 từ sau tượng: Tượng đồng thiếu nữ giải sầu
nhìn chằm chằm vào Đại sứ
quán Nhật Bản tại Seoul. Tượng là tác phẩm của
Kim Seo-kyung và Kim
Eun-sung. (Hình Wikipedia)
Tên
chính thức của tượng là “The Statue of Peace” (Tượng Hòa Bình), đôi khi được
báo chí gọi cho dễ nhớ, như “Tượng Thiếu Nữ Giải Sầu” (Comfort Woman Statue).
Tượng này là biểu tượng của các nạn nhân của chế độ nô lệ tình dục, được quân đội
Nhật Bản gọi “văn chương” là phụ nữ giải khuây trong Thế chiến thứ hai. Tượng
thiếu nữ này lần đầu tiên được dựng lên ở Seoul, thủ đô Nam Hàn, nhằm kêu gọi
chính phủ Nhật Bản xin lỗi và tôn vinh các nạn nhân. Tuy nhiên, từ đây, sóng
gió lan ra toàn cầu vì phía Nhật liên tục phản đối.
Duyên
khởi, ý tưởng về Tượng này đã được gợi ý bởi tổ chức có tên là “Korean Council
for Women Drafted for Military Sexual Slavery by Japan” (Hội đồng Phụ nữ Hàn Quốc
bị Nhật Bản bắt làm nô lệ tình dục trong quân đội). Ban đầu, hội đồng đề nghị dựng
một tảng đá tưởng niệm trước Đại sứ quán Nhật Bản tại Seoul để tưởng nhớ nỗi
đau của những phụ nữ mua vui là nạn nhân của chế độ nô lệ tình dục của quân đội
đế quốc Nhật Bản. Thế rồi, hình ảnh tảng đá được biến thành tượng đồng. Vào
ngày 14 tháng 12/2011, bức tượng đồng được đặt trước đại sứ quán, nhìn thẳng
vào cửa. Tượng thiếu nữ được thiết kế bởi hai nhà điêu khắc Kim Seo-kyung và
Kim Eun-sung. Tượng mô tả một cô gái mặc chima jeogori (một dạng quốc phục Đại
Hàn đơn giản thời kỳ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20), với bàn tay nhỏ và mái
tóc ngắn, đang ngồi nhìn chằm chằm vào Đại sứ quán Nhật Bản ở trung tâm thủ đô Seoul.
Bộ
Ngoại Giao Nhật Bản đã nhiều lần yêu cầu dọn bức tượng đi nơi khác, nhưng chính
quyền thành phố Seoul và đặc biệt là các nạn nhân đã bác bỏ những yêu cầu đó,
nói rằng chính phủ Nhật Bản chưa bao giờ chính thức thừa nhận và sám hối về vấn
đề cưỡng bách phụ nữ giải sầu. Trên thực tế, chính phủ Nhật Bản đã thừa nhận điều
này vào năm 1992. (Theo báo New York Times ngày 14/1/1992, bài viết của phóng
viên David Sanger, nhan đề "Japan Admits Army Forced Koreans to Work in
Brothels.")
Theo
Bộ Ngoại giao Nhật Bản, năm 2015, Nam Hàn và Nhật Bản đã đạt được thỏa thuận giải
quyết vấn đề phụ nữ giải sầu. Là một phần của thỏa thuận này, Nam Hàn thừa nhận
thực tế rằng Nhật Bản quan ngại về bức tượng trước đại sứ quán Nhật Bản tại
Seoul và cam kết giải quyết vấn đề một cách thích hợp. Tuy nhiên, chính phủ Nam
Hàn lúc đó không hứa cụ thể về việc gỡ bỏ bức tượng ở Seoul. Vào tháng 12/2015,
Nhật Bản tuyên bố rằng sẽ không trả 1 tỷ yên tiền bồi thường trừ khi pho tượng
bị dọn đi khỏi vị trí của nó ở Seoul. Sau đó, là các bản sao, bức tượng thứ hai
được dựng lên ở Busan, một thành phổ cảng Nam Hàn. Nhật Bản sau đó đã triệu hồi
hai nhà ngoại giao từ Nam Hàn về và tạm dừng các cuộc đàm phán cấp cao. Nam Hàn
cũng chấm dứt thỏa thuận năm 2015 vào ngày 21 tháng 11/2018 và đóng cửa một
cách hiệu quả quỹ phụ nữ giải sầu do Nhật Bản tài trợ được thành lập để chi trả
cho khoản giải quyết đã thỏa thuận. Nhật Bản khẳng định rằng thỏa thuận vẫn có
tính ràng buộc về mặt pháp lý và do đó, việc đặt bức tượng là bất hợp pháp.
Từ
đó, nhiều bản sao bức tượng được dựng lên ở các cộng đồng đông dân Đại Hàn, như
tại Melbourne (Úc châu), tại Berlin (Đức quốc), tại Palisades Park (tiểu bang
New Jersey, Hoa Kỳ), và nhiều nơi khác. Dĩ nhiên, không bao giờ tượng này vào
được lãnh thổ Nhật Bản. Tượng này đầu tiên đặt tại Hoa Kỳ là ở thành phố San
Francisco, nơi lúc nào cũng có các nghệ sĩ nổi loạn. Sau khi một tượng mô phỏng
(tượng này đứng, không ngồi như bản gốc) được khánh thành ở San Francisco,
chính quyền thành phố Osaka (Nhật Bản) đưa ra tuyên bố năm 2018 chấm dứt mối
quan hệ kết nghĩa-thành phố kéo dài hàng thập niên.
Một bản sao tượng thiếu
nữ giải sầu đặt ngoài trụ sở
hội Korean Society of
Victoria tại thành phố Melbourne, Úc châu.
Chiếc ghế trống để bất kỳ
ai muốn ngồi vào chụp hình để chia sẻ cảm xúc.
Hình chụp ngày
18/5/2020. (Hình Wikipedia)
Tới
đây, chúng ta thấy rằng, chuyện kiểm duyệt là chuyện muôn đời của nhân loại. Trừ
khi tất cả những xung đột biến mất. Kiểm duyệt có thể vì lý do tôn giáo, vì
thánh chiến, vì nguyên tắc sống, vì ước mơ dân chủ, vì những vết thương lịch sử
chưa hàn gắn, và cũng vì đủ thứ lý do khác trong đời. Các cụ mình hồi đầu thế kỷ
19 dạy rằng “Đàn ông chớ kể Phan Trần” bởi vì truyện Phan Trần, viết theo thể
thơ lục bát, dài 954 câu, soạn từ giữa thế kỷ 18 đã kể chuyện chàng trai Phan
sinh tương tư người yêu đến nỗi toan tự tận, tức là quá nhu nhược và ủy mị. Hay
là, chuyện này là trực tiếp mà người nào cũng nhận thấy: bao giờ Hà Nội chịu
xóa sổ bức tường lửa đang ngăn cản độc giả từ Việt Nam vào đọc các trang báo hải
ngoại, như Việt Báo? Kiểm duyệt như thế sẽ chỉ làm thiệt thòi cho quê nhà thôi.
PTH
