MÙA THU & NHỮNG CÁNH CHIM THIÊN DI

nguyễn xuân thiệp

  

Chim thiên di trong phim Winged Migration

    "Và giờ đây, em ơi, hãy nhìn lên bầu trời mùa thu đầy gió. Ở đó đang vẽ ra cuộc hành trình của những ước mơ trên những cánh chim thiên di."

    Vừa qua, dạo chơi trên lưới vào Youtube, CL* đã có những giây phút tuyệt vời. Trước hết là hình ảnh đàn chim trắng bay qua những con sông, những rặng núi, những khu rừng và những cánh đồng. Đẹp, tuyệt đẹp. Con sông nào kia hả em? Anh nghĩ là con sông Hương của anh và em ngày nào với những đám mây con đò còn in trong ký ức anh. Thuyền ai đậu bến sông trăng đó / Có chở trăng về kịp tối nay  (HMT) Đồng thời lần đầu tiên  anh (và cả em nữa, phải không?) được nghe giai điệu của ca khúc To be by your side của Nick Cave hòa trong tiếng gọi đàn và nhịp vỗ cánh của đàn chim bay qua trời: 

Across the oceans across the seas,

Over forests of blackened trees.

Through valleys so still we dare not breathe,

To be by your side.

   Em biết không: Anh đã vượt qua / những đại dương sâu thẳm . những dãy núi  mịt mù . những khu rừng cây đen . và những thung lũng quạnh vắng / để đến bên em.

   Và này, anh chỉ biết một điều / là / tình yêu chúng ta đến trên một cánh bay / Và đêm nay anh sẽ ở bên em/ Nhưng ngày mai anh sẽ bay xa.../ Tình yêu dậy cùng với ngày lên / Và đêm nay có lẽ anh sẽ ở bên em / Nhưng ngày mai anh sẽ bay xa.../ Bay xa...

    Hỡi em, em có biết, thiên di tìm nơi ẩn trú là hoà điệu của thiên nhiên, là nhịp thở của quả địa cầu này. Các nhà khoa học nói rằng trong số 8,600 chủng loại chim thì hầu hết đều có cuộc sống thiên di, từ cuộc di chuyển ngắn xuống dưới chân núi đến cuộc hành trình dài 22,000 dặm quanh vùng địa cực. Mỗi độ xuân về, hàng trăm triệu khúc ca chim rộn rã khắp bầu trời khi những sinh vật nhỏ bé này trở về từ phương Nam, tạo thành những nốt nhạc nhiều màu sắc ngang qua bầu trời và những con sông đen màu cánh chim vạch lên không gian vô tận.

   Như vậy đó, đường bay của những cánh chim. Các nhà tâm lý học thì nói rằng một trong những chủ đề chính của các giấc mơ là thấy mình bay như chim. Và khi ta hỏi các em học sinh các em mơ ước gì nhất, câu trả lời thường là: muốn được như chim. Đường bay của những cánh chim có sức hấp dẫn thúc giục chúng ta đi tìm hiểu thế giới bên kia đường chân trời.

   Và đây, CL mời tất cả theo đường bay của những cánh chim thiên di qua cuốn phim dài hơn 80 phút của Jacques Perrin. Nhưng trước khi vào không gian kỳ ảo với những cánh chim bay như trong mơ, các bạn và CL nên ghi nhận điều này: Đoàn làm phim đầy tài năng -những người đã thực hiện tác phẩm tuyệt diệu Hy Mã Lạp Sơn- đã trải qua 4 năm ròng rã để quay Những Cánh Chim Thiên Di qua 7 đại lục, với sự trợ giúp của một lực lượng làm phim gồm 17 phi công và 450 người, trong đó có 14 nhà quay phim chuyên nghiệp. Nhiều phi công phải liên tục "bay như chim" để làm bạn, bám theo các đàn chim di trú suốt ba năm trời, sống chung "nói chuyện" với những đàn chim trên những trạm dừng chân của chúng để có những cảnh phim đầy cảm xúc. Không biết bằng cách nào mà các nhà làm phim đã quay được những cảnh sắc diễm lệ này, nhưng chúng ta chỉ thấy mình bay theo những sinh vật kỳ diệu có cái đầu nhỏ bị che bởi đôi cánh lớn nhịp nhàng chuyển động như không hề biết mệt mỏi.

   Thật vậy, máy quay phim của Jacques Perrin, đạo diễn người Pháp mái tóc đã bạc trắng, "bay" theo các đàn chim thiên di. Và chúng ta gặp ở đây những con puffins từ vùng băng đảo Iceland, những chú vịt chân tơ barnacle từ Brittany, những con hạc của vùng cồn cát sandhill, những chú ngỗng trắng từ Quebec, những con bồ nông từ xứ Senegal, những cánh bồ câu hình mai rùa của châu Âu, thiên nga cổ đen, rồi nào là hạc flamingos, chim ưng và chim mỏ cong từ Phi châu, và những giống khác từ Na Uy v.v... Chúng bay, lượn như múa, rồi vọt lên cao, rỉa lông và trình diễn những động tác như vũ ballet trên mặt nước. Nhà phê bình phim Louise Kelly ghi nhận: Những Cánh Chim Thiên Di vẽ lên những cảnh tượng tuyệt vời không thể nào quên.

   Trong khi đó, Andrew L. Urban cũng cho biết: Theo dõi "Những Cánh Chim Thiên Di", giữa chừng bỗng tôi cảm nhận rằng quả đất chúng ta là một toàn thể duy nhất, sống và thở theo cùng một nhịp ngay cả trong những cảnh sắc dị biệt. Chúng ta có cảm tưởng như cùng bay với chim, thở bầu không khí của vũ trụ qua vùng trời trong xanh cũng như trong bão tố, sấm ran chớp giật.

   Cuốn phim bắt đầu cùng với mùa xuân của Bắc Mỹ và rồi đi về hướng Bắc Cực. Đây là nơi chúng đã sinh ra và chúng trở về lại để sinh đẻ. Chúng là những nhà thiên văn của vũ trụ, di chuyển theo hướng tinh tú. Từ khắp nơi hội tụ về rồi tản đi bốn hướng vầy đàn. Những chú chim non phải học cách bay và bay chuyến đầu tiên trong đời về vùng ấm áp phương Nam khi mùa hè Bắc Cực chấm dứt.

   Nếu các bạn từng mơ được như chim, thì xin đừng bỏ qua cuốn phim quá đẹp này về đường bay của đàn chim di trú. Khi bầu trời hiện ra trên màn hình, người xem lập tức bị cuốn hút vào câu chuyện của những đàn ngỗng, sếu, cò, vạc, thiên nga... với những con đường di trú ngoạn mục của chúng khắp hành tinh xanh. Chỉ nhờ định hướng theo mặt trời, các tinh tú, từ trường và những cảnh sắc quen thuộc, chim bay qua hàng ngàn dặm trên mặt địa cầu. Những chuỗi hành trình đầy rủi ro nhưng cũng nhiều lãng mạn. Những cồn cát đỏ trong hoang mạc, đại dương xanh thẳm, những rặng núi tuyết trắng, những cánh đồng phơi sắc vàng lúa mạch, những khúc sông thanh bình hay thung lũng bềnh bồng sương sớm... tất cả khung cảnh sắc màu sự sống trên mặt đất được nhìn bằng cái nhìn (qua ống kính chao lượn) của những bầy chim thiên di. Trầm tư, vui nhộn và đầy hứng khởi, cuốn phim tài liệu Winged Migration của Jacques Perrin sẽ mê hoặc mọi lứa tuổi. Không phải chỉ là tài liệu, "Những Cánh Chim Thiên Di" là một sự trộn lẫn đầy hấp dẫn của những bi hài kịch và sự lãng mạn: chẳng những chúng ta bay theo nhịp vỗ cánh của đàn chim mà còn chứng kiến cảnh chim đi tìm kiếm thức ăn, những nghi thức tình tự, những trò nghịch ngợm, cãi vả, những vũ điệu trên không gian và cuộc tranh đấu để sống còn của đàn chim. Như vậy, đường bay của chim -biểu tượng của tự do mà chúng ta vẫn nghĩ- thực ra là một cuộc kiếm tìm và đấu tranh sinh tồn trong tự nhiên. Ở đó, sự liên hệ của cá thể và bầy đàn trong việc sắp xếp những "hình bay", "thế bay" trên bầu trời, hoàn toàn không ngẫu nhiên mà là bài học đầy kỳ diệu của tạo hoá qua cuộc sinh tồn.

   Có lúc, người xem có cảm tưởng như nhà làm phim đã nhìn trái đất từ tầm nhìn và nhịp tim của loài chim trên hành trình đầy bất trắc này. Tiếng súng cất lên từ một đồng cỏ xanh. Một con. Hai con. Ba con... Những con chim lìa đàn, rơi rớt lại trên đường bay. Đàn chim hoảng loạn tan tác. Tiếng kêu xáo xác. Sự sống tự do như loài chim là những cuộc hành trình đẹp nhưng mong manh và đầy bất trắc. Gần 40 lãnh thổ quốc gia lướt qua dưới những đôi cánh nhịp nhàng. Có cả những đoạn quay ngẫu hứng về thiên nhiên Việt Nam -như CL đã nói ở trên- được nhìn từ con mắt trên không của một bầy chim di trú.

   Bây giờ thì em hãy nhìn lên bầu trời để một lần nữa tìm thấy ở đó giấc mơ của chúng ta. Và hãy nghe Này em, anh chỉ biết một điều/ là / tình yêu chúng ta đến trên một cánh bay/ Và đêm nay anh sẽ ở bên em/ Nhưng ngày mai anh sẽ bay xa.../ Tình yêu dậy cùng với ngày lên / Và đêm nay có lẽ anh sẽ ở bên em / Nhưng ngày mai anh sẽ bay xa.../ Bay xa...

NXT

*Bài viết của NXT đăng trên báo Phố Văn 2008 ký tên Châu Liêm