GẶP LƯ Ở TUY HÒA

Huyền Chiêu

Phạm Ngọc Lư. Huyền Chiêu vẽ

Ngàn sau hồn chữ rêu phong

Miên man thiên địa…tấc lòng du du

                                 Phạm Ngọc Lư

Thuở trai trẻ,  Lư từ Huế vào dạy học ở Củng Sơn, xứ ấy ít ai dám đến nhận nhiệm sở..

Củng Sơn là một  quận miền núi, heo hút,  nằm dựa lưng vào dãy Trường Sơn cách Tuy Hòa khoảng  ba mươi cây số :

“Bốn phía rừng xanh màu nước độc

Đông tây nam bắc núi chận đường

Một lũng đất bằng khu chén nhỏ

Trói chân ta vào chân Trường Sơn (1)

Thời đó,  ít ai dám xuôi con đường độc đạo từ Củng Sơn xuống Tuy Hòa.

Chiến tranh đang hồi ác liệt và thầy giáo Phạm Ngọc Lư đành:

“Bó đời ta trong manh chiếu rách

Đêm nằm mộng lớn nuốt mộng con

……………………………………..

Nằm chi đây, thân tàn đất trích

Chờ ai đây, đói lả chết mòn (1)

Nhưng cũng nhờ cái xứ “Canh khuya cọp gầm vang núi Lá” (1) ấy mà chúng ta có được tuyệt tác  Biên Cương Hành của Phạm Ngọc Lư.

Trong phim Cầu Sông Kwai,  ở cuối phim, hình ảnh người  bác sĩ quân y gầy gò,  đứng thẫn thờ,  lặng  nhìn dòng sông loang máu hàng trăm xác lính, những xác người mà ông  đã từng  tận tụy cứu chữa trước đây khi họ bị thương cứ làm tôi nhớ mãi.

Lư không cầm súng, nhưng nơi đất trích Củng Sơn,  chứng kiến thảm kịch máu đổ vì bom đạn   cứ tiếp diển ngày nọ qua ngày kia một cách phi lý, trái tim anh đã nghẹn ngào nhỏ lệ:

“Đây  biên cương ghê thay biên cương!

Tử khí bốc lên dày như sương

Đá chảy mồ hôi rừng ứa máu

Rừng núi ơi, ta đến chia buồn

Buồn quá giả làm con vượn hú

Nào ngờ ta con thú bị thương”

…………………………….

Máu đã nuôi rừng xanh xanh ngắt

Núi chập chùng như dãy mồ chôn

Gớm, gió Lào tanh mùi đất chết

Thổi lấp rừng già bạt núi non” (2)

Thơ Lư thật buồn và…khổ nữa.

Lư muốn đời mình trôi đi như dòng nước nhưng dòng sông của Lư lúc nào cũng  như muốn ngừng lại ở những bến sông buồn bã nhất:

“Chảy đi chảy đi

Hỡi sông buồn lắm

Nước thôi chờ chi

Thuyền xưa đã đắm

……………………..

Chảy mau chảy mau

Đời  nông tình cạn

Mà nước quá sâu

Trăm chiều khổ nạn

………………………

Đưa ai tiễn ai

Phai hình mất bóng

Khổ lắm người ơi

Qua sông mất nón (3)

Sau 1975, dòng sông của Lư  lênh đênh đưa  Lư vào tận Long Khánh.

Chàng quyết chí:

“Ra đi mưu cầu y thực” (5)

Chợ Long Khánh là nơi Lư thử thời vận:

“Ngày mấy bận áo khô áo ướt

Trời trớ trêu chợt nắng chợt mưa

…………………………………

Ma xui quỷ khiến ra ngồi chợ

Bán gió rao trăng một núi dừa!

……………………………..

Bán mua mua bán người đen trắng

Hơn thiệt thiệt hơn thói lọc lừa.

Không thành công trên đường kinh doanh …dừa,  Lư chán ngán ngồi uống rượu:

“Uống say ném áo ..lên nóc quán

Hết nợ hết duyên vĩnh biệt dừa” (4)

Lang thang mấy bận, lần này trở về Phá Tam Giang  lòng Lư nặng trĩu:

“Mười năm dong ruổi mòn đất khách

Về cố hương chiều xế nắng tàn

Bỏ nón, tháo giày, xăn tay áo

Rửa phong trần thẹn với  Tam Giang”

………………………………..

Mưa miền Nam nắng miền Nam

Trông mây thấp thỏm, nghe gió bàng hoàng

Mười mấy mùa trôi qua không nhớ

Quá đỗi mưa đau

Quá nhiều nắng khổ

Lẽ nào trời bỏ ta chăng?

……………………………..

Thôi rửa hết phong trần nơi bến vắng

Để trở về đứng khóc dưới hương quan” (5) .

Anh Khuất Đẩu và tôi gặp Lư lần đầu ở nhà Nguyễn Lệ Uyên .

Nhà Nguyễn Lệ Uyên ở tận Hòa An cách ga xe lửa  gần năm cây số.

Anh Nguyễn Lệ Uyển đón  và  chở tôi, một ông xe ôm chở anh Khuất Đẩu.

Xe chạy băng băng qua những cánh đồng lúa chín vàng. Xa xa núi Chóp Chài in bóng.

Xe ngừng đã thấy Phạm Ngọc Lư đứng đón trước cổng nhà. Lư dáng thư sinh nho nhã, áo sơ mi trắng cài khuy trịnh trọng.  Trong không gian thoảng mùi hương lúa , dưới bóng cây mận già, trong nếp nhà cổ kính,  mọi người vui mừng như đã quen nhau từ lâu .

Chị Hoa, vợ anh Nguyễn Lệ Uyên rủ tôi đi chợ. Bữa cơm có đậu rồng hái trong vườn nhà, có rau lang luộc mọc đầy dưới gốc mai, có cá lóc um chuối non.

Chiều xuống có thêm vài người bạn của Nguyễn Lệ Uyên đến chơi bàn luận chuyện văn chương ngày tháng cũ, uống rượu với nem Ninh Hòa  và nghe Phạm Ngọc Lư ngâm thơ.

Lư vốn con nhà nho, giỏi thơ Đường, biết làm bài Hành , bài Phú  vì vậy giọng ngâm mang vẻ hào sảng của một “Nho sinh lỡ Vận”:

“Ta mím môi chỉ Tam Giang thề hẹn

Không là Tương Như mà khí khái dâng tràn”

Bước xuống thuyền nhìn trời cao dõng dạc:

Gõ mạn thuyền ngâm khúc Hành Phương Nam”

……………………………………………..

Phá Tam Giang ôi Phá Tam Giang!

Gió hiu hiu sóng gợn mơ màng

Nước vẫn mặn mòi mây quen thuộc

Sao lòng ta sóng ly tan” (5)

Trời khuya, rượu cạn, chàng nho sinh bỗng biến thành cuồng sĩ:

“Cô hồn một lũ nơi quan tái

Có khi đã hóa thành thú muông

Cô hồn một lũ nơi đất trích

Vỗ đá mà ca ngông hát cuồng”

………………………………

Sát khí đằng đằng  rừng dựng tóc

Ma thiêng còn ngán bọn cô hồn” (2)

Lư có  bề ngoài hiền lành, nhỏ nhẹ nhưng trò chuyện lâu mới hiểu tính anh rất cương trực, ghét thói xu thời.

Mờ sớm, mọi người đã dậy,  cùng ngồi bên nhau dưới gốc mận trong sân vườn,  ăn chén cháo nóng chị Hoa nấu, uống với Nguyễn Lệ Uyên chén trà tạm biệt.

Xe taxi đón Lư anh Khuất Đẩu và tôi xuống bến xe đò.

Đưa tay vẫy chào chúng tôi, Lư bước vội về hướng bến xe Đà Nẵng.

Sáng hôm ấy, Tuy Hòa  cuối  tháng giêng trời  thật  đẹp.

Ngồi trên xe, tôi lật vài trang trong tập thơ Đan Tâm mà Lư vừa tặng.

Gặp mấy câu thơ đọc thấy lòng rưng rưng:

“Chong đèn thức với mưa khuya

Hồn thơ xác chữ đầm đìa mưa xanh

Mộng con mộng lớn tan tành

Chỉ còn bút mực đan thanh tươi màu” (6)

Ninh Hòa 4 tháng 5 2016

HC

1-Đất Trích

2-Biên Cương Hành

3-Bên Sông

4-Ngồi Chợ

5-Trở Về Phá Tam Giang

6-Chỉ Còn Đan Tâm