Trương
Văn Dân
Một cõi smartphones
Âm
thanh náo nhiệt và những bài hát vô hồn, nhạt nhẽo như tra tấn người nghe! Người
người, từ bạn bè cô dâu chú rể đến bà con quyến thuộc…ai nấy đều tranh nhau
micro để bước lên sân khấu, mỗi người mỗi cách, ca hát, lắc lư nhảy múa để thể
hiện cái tôi của mình. Có lẽ đó là cơ hội để họ phô bày “kỹ năng”, giải phóng
những ức chế cá nhân thường ngày bị chôn sống giữa đám đông vô danh, lạc lõng
trong lòng đô thị.
Hình như đám cưới nào cũng vậy! Tổ chức nơi
đâu cũng thế! Công nghệ cào bằng đều có một công thức và quy trình có sẵn; nơi
nào cũng giống nhau, đám cưới nào cũng na ná. Nhận được thiệp mời, đến chờ cả
tiếng vì ai cũng đến trễ. Nghi thức vội vàng, hấp tấp. Ngôn từ sáo rỗng. Nơi
đâu, lần nào sự ồn ào phản cảm vẫn luôn là hằng số. Khai tiệc trễ, thế nhưng
sau “giờ thứ 20h” thì thức ăn dọn ào ạt, trái cây, tráng miệng liên tục bưng
ra, vội vội vàng vàng để đuổi khách phải rời bàn trước 21 giờ.
Gặp lại mấy người bạn cũ sau thời gian
dài bặt tin nhau, chúng tôi tay bắt mặt mừng nhưng thời gian và không gian
không cho phép chúng tôi nói chuyện được nhiều. Tiếng hò hét, gào rú từ sân khấu
cùng những dzô dzô liên tục áp đảo mọi câu chuyện tâm tình.
Sau khi cố gắng nói vào tai mà vẫn không
nghe rõ… chúng tôi đành trao đổi qua nụ cười. Tuấn nói: "Ồn quá. Hôm nào rảnh
gặp cà phê đi?". Thành chụm đầu hai ngón cái và trỏ của bàn tay phải theo
hình chữ O đưa ra trước mặt: OK. Còn “đại gia” Sơn mặt lầm lì, anh vốn ít nói,
cũng mỉm cười “được quá đi chứ!” Vậy là vui, bạn bè cũ, lại là đồng hương… chắc
hôm đó sẽ có bao điều để nói.
Nè Trung, "tài khoản Facebook của mầy
tên gì?"
Khi Tuấn hỏi, Thành và Sơn đều có ngay
thông tin. Còn tôi thì ú ớ. Lâu nay cũng có nghe nói về Facebook nhưng vẫn chưa
dùng. Thấy thái độ lúng túng của tôi, Thành bảo tôi lấy giấy ra ghi rồi giải
thích: “Ngày giờ hẹn, địa điểm trao đổi qua “inbox” cho tiện”!
Kể từ khi xuất hiện các mạng xã hội, bạn bè,
người quen gặp nhau hình như chẳng còn hỏi thăm địa chỉ hay số điện thoại mà chỉ
hỏi “tài khoản FB”!
Thực ra…Thì cũng đúng thôi! Khi chỉ qua
cú click chuột mà mọi người có thể liên lạc, thăm hỏi, trao đổi thông tin và ôm
trọn thế giới trong tay thì sao phải mất thời gian, công sức đi lại để gặp
nhau? Nhanh, gọn. Mà còn miễn phí.
Vậy nên không khó để nhận ra là điện
thoại thông minh (smartphone) hiển hiện khắp nơi, nhiều người trong túi có
không chỉ một, mà tới hai, ba cái. Duy có thằng “cù lần” “lạc hậu” như tôi, đến
giờ mà vẫn còn sử dụng chiếc cùi bắp, chỉ có hai chức năng nghe và gọi.
&
Trên đường đến nơi hẹn, khoảng cách từ nhà không xa nhưng suýt có hai
tai nạn. Thì có gì đâu! Trên đường phố, bao nhiêu người vừa chạy xe vừa cúi gầm
mặt vào "chiếc hộp điện tử" để đọc và trả lời tin nhắn.
Chưa bao giờ sự xao-lãng trở nên
toàn diện như hiện nay. Cảnh quen thuộc là tài xế vừa lái xe vừa nghe điện thoại,
người đi bộ đeo tai nghe hay vừa chạy xe máy vừa bấm bấm viết tin… mọi người cứ
tự nhiên làm việc này mà đầu nghĩ đến việc khác.
Lưỡi dao công nghệ thông tin đang cắt
lìa con người khỏi không gian xung quanh mình. Nó phá hủy sợi dây liên kết giữa
con người với thế giới thực tại. Bao người đang trở thành “nô lệ” vào chiếc
smartphone mà không hay biết.
&
Quán cà phê Hội Ngộ là một nơi yên
tĩnh, đầy cây xanh và cách xa phố chính. Nhìn quanh quất chưa thấy ai, tôi ngồi
đọc báo ở một bàn gần cổng để chờ các bạn.
Vài phút sau Tuấn đến. Anh kéo ghế
ngồi đối diện. “Đến lâu chưa?” Tôi vừa
nói “mới đến” thì anh đã cho tay vào túi lôi cái điện thoại di động ra và hỏi
cô phục vụ: “Password wifi là gì, em gái?”.
Trong khi chờ cà phê, Tuấn ngồi cúi
đầu, ngó chăm chăm vào màn hình điện thoại. Thi thoảng anh ngước lên nhìn tôi:
“Xin lỗi nhé!Tao phải trả lời vài tin quan trọng. Mình chờ Thành và Sơn đến rồi
nói chuyện luôn thể !”
Tôi ngồi lật tờ báo mà đầu óc nghĩ
ngợi mông lung. Ngày xưa nhà tôi gần nhà Tuấn nên chúng tôi rất thân nhau. Đi học,
đi chơi, đạp xe hái hoa, bắt bướm; từ chơi tạt hình đến đá banh, bóng rổ, lúc
nào cũng vui vẻ bên nhau và hai đứa thường tán đủ thứ chuyện trên trời dưới đất.
Tốt nghiệp đại học, ai cũng đều bận bịu mưu sinh, ít có thời gian gặp gỡ.
Nhìn dáng Tuấn cúi đầu tôi chợt nhớ
đến thời học luyện thi, bạn chăm chú cúi đầu trên trang sách. Nhưng bây giờ
trang sách được thay bằng một chiếc hộp hình chữ nhật, giống như những hành
khách mà tôi thường gặp trên xe bus, tàu hỏa. Những chuyến xe không còn là cơ hội
để gặp gỡ, làm quen; chất xúc tác đến từ sự thân mật, gần gũi hình như đã biến
mất. Những người bạn ngồi gần mà tai người nào cũng gắn tai nghe, các cặp tình
nhân ngồi tựa đầu âu yếm, nhưng không còn thủ thỉ những lời yêu thương mà dán mắt
vào màn hình điện thoại. Bữa điểm tâm, vợ nói chuyện học của con, chồng liếc
vào màn hình, hay ngược lại. Đôi khi điện thoại còn là một cái cớ bận rộn để
tránh đối thoại.
Tôi chợt nhớ đến câu chuyện của một
phụ nữ vừa đọc trên trang đời sống lúc nãy, cô miêu tả chiếc điện thoại thông
minh của chồng là ‘kẻ thứ ba’. Một phụ nữ khác than phiền là cùng nằm trên giường
ngủ nhưng vợ và chồng sống trong hai thế giới hoàn toàn khác biệt. Có khi chồng
còn ‘yêu’ vội để có thời gian trả lời tin nhắn trên FB.
Xã hội hôm nay luôn khó khăn về những
quan hệ giữa người. Một xã hội đang bị tách rời và không còn khả năng đối thoại
với người xung quanh. Chúng ta dường như không còn sống cho những giây phút
quan trọng. Chúng ta đang có mặt mà không hiện diện. Ngồi nơi đây mà trao đổi với
bạn bè ở Pháp, Đức hay ở Mỹ. Chúng ta lấp lửng với hiện thực, suốt ngày chạy
đua với thời gian và chiếc điện thoại trên tay.
Mỗi giây phút trong đời... bỗng trở
thành một cái cớ để chụp hình, quang cảnh nào vớ vẩn cũng đủ cho một cuộc ghi
hình tự sướng (selfie). Chúng ta đánh giá tầm quan trọng của những khoảnh khắc,
dựa vào số lần like nhận được trên Facebook!
Chúng ta vô tư chạy, hồn nhiên chụp ảnh ....
nhưng chẳng ai nhận ra là mình đã và đang đánh mất điều quan trọng nhất còn lại
trong đời: sự riêng tư.
Có phải là đoàn tụ gia đình không nếu
mọi người ngồi vào bàn ăn mà không ai rời chiếc smarphone của mình? Hay chỉ là
gần đó mà vẫn xa cách núi sông.
Rồi thông qua chiếc điện thoại kè kè
bên cạnh mỗi người đang mở cửa, cho phép cả loài người được bước vào trong nhà
mình.
Đứa cháu của tôi có lần thú nhận, đi đâu mà
quên cái điện thoại là thấy như bị lạc ngoài hoang đảo, bơ vơ, mất phương hướng!
Nó còn nói là ăn không ngon, ngủ chẳng yên…
Thấy không khí im lặng khá lâu, Tuấn
ngẩng lên, lí nhí xin lỗi. Thấy tôi im lặng anh mỉm cười giải thích là vì công
việc nên đã lệ thuộc vào smartphone lúc nào không hay: “Sáng thức dậy, vật đầu
tiên tìm là điện thoại. Tối đi ngủ, vật cuối cùng buông ra cũng là điện thoại.
Khi điện thoại hết pin là thấy bứt rứt ”.
Tôi
ậm ừ cho qua nhưng trong lòng cảm thấy khó chịu. Tôi biết rất nhiều người cảm
thấy bất an, thiếu tự tin khi không có điện thoại, thường liếc mắt kiểm tra dù
không có bất kỳ thông báo nào.
Các bạn Thành và Sơn vẫn chưa đến.
Tôi lật lật vài trang báo nhưng chẳng có gì để đọc. Toàn là tin tai nạn giao
thông hay các vụ lừa đảo, bắt bớ vì tham nhũng. Khi gọi vài cuộc điện thoại vớ
vẩn cho đỡ sốt ruột thì Sơn đến. Anh cho biết là trên đường đến bị kẹt xe hơn
30 phút. Vừa bắt tay anh vừa hỏi:
Thành
chưa đến sao? Tôi vừa lắc đầu thì từ túi quần của Sơn phát ra một tiếng “tíc”. Sơn lôi chiếc điện thoại ra, bấm bấm. “Chà, chờ
mãi hôm nay mới thấy thông báo đây!”
Anh hồn nhiên ngồi xuống, dán mắt
vào màn hình, xin lỗi phải dành vài phút để trả lời gấp cho khách hàng .
Nắng lúc này đã lên cao. Dưới bóng cây phượng
đang nở những chùm hoa đỏ rực tôi ngồi yên lặng quan sát những giọt nắng xuyên
qua lá soi lóm đóm trên mái tóc và khuôn mặt Tuấn và Sơn thành nhiều vùng đen,
trắng. Gió lay. Những vùng đen và trắng như
ảo và thực chập chờn, lay động, có khi trộn lẫn vào nhau.
Khó thể phủ nhận chiếc điện thoại
thông minh (?) giúp con người kết nối với thế giới rộng lớn, liên lạc công việc
nhanh chóng nhưng nó cũng khiến con người bị phụ thuộc và ít dành thời gian,
quan tâm thực sự cho những người quan trọng trong cuộc sống.Tất cả những đối
thoại trực tiếp đều bị thay thế bởi những
tin nhắn. Mọi liên kết bằng ngôn ngữ đã bị giảm thiểu. Những người quen, thật
và ảo, bày tỏ sự quan tâm bằng những cái "like" trên mạng thay vì
nhìn nhau trực tiếp.
Truyền thông. Quảng cáo. Công nghệ. Tất
cả đang góp phần dạy dỗ và huấn luyện lớp
trẻ lớn lên theo cách tách rời thực tại.
Nhưng cuộc đời có thể bị khép trong một
chiếc hộp điện tử ? Có thể dửng dưng với hiện thực xung quanh mà do lỗi kết nối*,
liên kết với những gì ở tận đâu đâu?
Tôi nghĩ thử thách lớn nhất của con
người hiện nay là giáo dục để kết nối trở lại!
Đang ngẫm nghĩ thì điện thoại tôi reo.
Thành! Anh cho biết đêm qua đi nhậu về, ói mửa rồi vật vã, thức suốt đêm. Sáng
nay còn mệt và trên đường đến cà phê với chúng tôi anh lại bị té xe. Không nguy
hiểm gì, nhưng quần bị rách gối nên phải chạy về nhà. Trễ rồi, chắc không đến
được…
Nghe xong thông báo Tuấn ngồi nhổm dậy.
Nhìn đồng hồ : “Ui chao, hơn 10 giờ rồi à?”
Sơn
cũng hỏi: “Trễ vậy sao?”
Chưa ai kịp nói gì thì Tuấn đã đề nghị:
“Lát tao có cuộc hẹn. Hay bữa khác mình gặp nhau nói chuyện đi ! ”
Sơn nói “OK” rồi đứng lên. Tuấn cũng ngồi
dậy. Rồi cả ba cùng về.
T.V.D
Sài Gòn 5/2013
Nguồn
: tập san vhnt Quán Văn số 32 tháng
8-2015
No comments:
Post a Comment