Nguyễn
Âu Hồng
Ô cửa sổ. Nguồn: Internet
Đó
là bài Ô cửa nhìn đời đăng trên Blog
Phạm Cao Hoàng ngày 6 tháng 12 năm 2016.
Nguyên
văn bài thơ như sau:
Ô
CỬA NHÌN ĐỜI
Kín bưng giữa bốn bức
tường,
Cũng may còn một ô
vuông nhìn đời:
Nhìn mùa thu lá thu
rơi,
Nhìn chiều mưa đổ tơi
bời bên song,
Lặng nhìn những buổi
trời trong
Nghe con chim hót mà
lòng không vui,
Có khi nhìn thấy mặt
người,
Lạnh căm đôi mắt thay
lời chào nhau…
Dõi nhìn chiếc én về
đâu,
Giữa trời thăm thẳm một
màu chiều buông,
Hoàng hôn nhìn sợi
khói vương
Trên hàng cây đứng cuối
đường xa xăm;
Đêm nao thoáng thấy
trăng rằm,
Qua nhanh như sợ ai cầm
lấy tay…
Cả đời nhìn mãi mây
bay,
Sao hôm nay bỗng lòng
ngây ngất sầu,
Nhắm đôi mắt nhìn thật
sâu:
Một trời tang tóc, ấy
màu quê hương…
Bờ môi mặn giọt đoạn
trường,
Vẫn xanh mơ ước con
đường nở hoa…
Có vì sao ở thật xa,
Dịu dàng màu mắt như
là cố nhân,
Nhìn nhau tha thiết
ân cần,
Cùng tương tư một mùa
xuân thiên đường…
Đêm về nhìn ánh đèn
vàng,
Dọc tường vôi xám
sáng hàng kẽm gai,
Vách bên có tiếng thở
dài,
Biết anh đã lỡ mộng đời
tự do;
Mấy phòng liên tiếp
cùng ho:
Là lời nhắn nhủ dặn
dò gì nhau;
Nghe lòng ấm giữa đêm
sâu,
Biết đời còn những nhịp
cầu tri âm;
Trong tăm tối, nỗi
vui thầm
Tỏa hương như giữa một
đầm hoa sen…
Sắc trời bàng bạc
sương in
Tiếng con vạc lẻ vừa
chìm đâu đây…
Cửa đời nhỏ tựa bàn
tay,
Vẫn nhìn thấy ánh sao
Mai rạng ngời…
Lê
Phương Nguyên
T.20, Mùa thu 1983
Tôi
đọc bài thơ mà giật mình. Sao lại có chuyện có một bài thơ hay như vậy mà phải
đợi đến hơn ba mươi ba năm mới trình làng? Thuở ấy ở T.20, Mùa thu 1983 và bây
giờ là cuối đông 2016. Phải chăng tác giả đã tự ghìm mình lại để cho biển dâu
huyết lệ trong suốt quãng thời gian dài ấy hun đúc trui rèn? Để cho mạch ngầm u
uẩn trào dâng không nguôi? Để cho người đọc, bây giờ và sau này, có được cảm
xúc uất nghẹn?
Có khi nhìn thấy mặt
người
Lạnh căm đôi mắt thay
lời chào nhau…
…
Nhắm đôi mắt nhìn thật
sâu:
Một màu tang tóc, ấy
màu quê hương…
…
Vách bên có tiếng thở
dài
Biết anh đã lỡ mộng đời
tự do;
Phải
đọc chậm, tuyệt đối không vội vàng, như tác giả đã từng ghìm bước chân mình lại,
bước chậm chạp nhưng vững chắc trong suốt hơn ba mươi năm qua. Đọc chậm, để cho
sức gợi từ bài thơ dẫn ta đi. Đầu tiên là đến với bài thơ Dòng sông thơ ấu cũng của Lê phương Nguyên. Bài thơ có những câu
như: Trong ký ức giữa khung trời đổ nát/
Có dòng sông máu lệ tháng năm chờ. Bài thơ này sáng tác ở Quy Nhơn năm
1976. Lúc ấy, tác giả đã trăn trở: Rồi cả
nước một ngày xuân rét mướt/ Con sông tôi, ai ngăn trở tôi về?/ Những hận thù,
những thói đời ngạo ngược,/ Đốt bừng lên thành ánh sáng đam mê! Đốt bừng lên thành ánh sáng đam mê, nhưng thuở
ấy nhà thơ không nói rõ là đam mê gì, vì như câu cuối: Trời tang thương chưa định
hướng nao tìm!... Phải bảy năm chiêm nghiệm trong máu lệ, ánh sáng đam mê ấy mới
định hình. Đó là Ngọn lửa Tự do, Mộng đời
Tự do. Đốt bừng lên thành khát vọng Tự do. Vách bên có tiếng thở dài/ Biết anh
đã lỡ mộng đời tự do. Và phải mất bao nhiêu năm nữa mộng đời của một người mới
bừng lên thành nỗi khát khao của một dân tộc? Lê Phương Nguyên còn dẫn tôi đi
xa hơn, đến với Bob Dylan:
…
Này bạn hỡi
Phải bao nhiêu năm một
ngọn núi đứng dưới trời
Trước khi nó bị cuốn
trôi theo biển sóng cồn?
Và phải mất bao nhiêu
năm để một (vài) dân tộc có thể sinh tồn
Trước khi người dân
được tự do?
Câu trả lời, bạn ơi,
đang bay trong gió
Câu trả lời gió cuốn
bay đi.
…
Phải bao nhiêu lần một
người ngước nhìn lên
Trước khi hắn ta thấy
được bầu trời?
Và phải bao nhiêu đôi
tai gom lại trên đời
Để nghe được tiếng
người dân kêu khóc?
Câu trả lời, bạn ơi,
đang bay trong gió
Câu trả lời gió cuốn
bay đi.
Một
người làm nhạc, một người làm thơ, tuy đồng lứa tuổi nhưng mỗi người ở một
phương trời cách biệt, hoàn cảnh sống hoàn toàn khác nhau, vậy mà họ đã gặp
nhau trong những mối buồn, trong những thao thức, từ riêng tư đến dân tộc-nhân
loại. Trong trường hợp này, những ý tưởng lớn gặp nhau không có nghĩa là trùng
lặp. Theo thiển ý, Lê Phương Nguyên không trùng lặp ai, kể cả thơ trong tù của
Nguyễn Chí Thiện, Nguyễn Đức Sơn, Phùng Cung… Điểm gặp nhau của những nghệ sĩ
này phải chăng là Khát vọng Tự do, Mộng đời Tự do.
Bob
Dylan, ở thể loại của mình, nhà nghệ sĩ chỉ đặt những câu hỏi. Lê Phương Nguyên
vừa đặt câu hỏi vừa nuôi hy vọng.
(Trong
khát vọng luôn có mầm hy vọng):
Có vì sao ở thật xa,
Dịu dàng màu mắt như
là cố nhân
…
Nghe lòng ấm giữa đêm
sâu,
Biết đời còn những nhịp
cầu tri âm…
Ô
Cửa Nhìn Đời là một bài thơ làm người đọc vừa quặn lòng vừa nghe lòng ấm áp. Cảm
xúc thẩm mỹ thật là kỳ diệu. Sức truyền động của nghệ thuật thi ca quả là kỳ diệu.
Cảm ơn nhà thơ Lê Phương Nguyên.
NGUYỄN
ÂU HỒNG
December 16, 2016
Sau
đây là nguyên văn ca từ bài hát của Bob Dylan rút từ Blog Phố Văn cùng bản chuyển
ngữ của anh Nguyễn Xuân Thiệp.
Bob
Dylan
BLOWIN'
IN THE WIND
How
many roads must a man walk down
Before
you call him a man?
Yes,
'n' how many seas must a white dove sail
Before
she sleeps in the sand?
Yes,
'n' how many times must the cannon balls fly
Before
they're forever banned?
The
answer, my friend, is blowin' in the wind,
The
answer is blowin' in the wind.
How
many years can a mountain exist
Before
it's washed to the sea?
Yes,
'n' how many years can some people exist
Before
they're allowed to be free?
Yes,
'n' how many times can a man turn his head,
Pretending
he just doesn't see?
The
answer, my friend, is blowin' in the wind,
The
answer is blowin' in the wind.
How
many times must a man look up
Before
he can see the sky?
Yes,
'n' how many ears must one man have
Before
he can hear people cry?
Yes,
'n' how many deaths will it take till he knows
That
too many people have died?
The
answer, my friend, is blowin' in the wind,
The
answer is blowin' in the wind.
Bob
Dylan
Cuốn
bay theo gió
Này bạn hỡi,
có bao nhiêu con đường
một người phải đi
trước khi bạn gọi người
ấy là người
vâng. và có bao nhiêu
biển khơi để con bồ câu trắng vượt qua
trước khi nó nằm ngủ
mơ trong cát
vâng. và có bao nhiêu
đạn pháo bay ra khỏi nòng
trước khi những khẩu
súng bị cấm tuyệt
câu trả lời. bạn ơi.
đang bay trong gió
câu trả lời. gió cuốn
bay lên
phải bao nhiêu năm một
ngọn núi đứng dưới trời
trước khi nó bị cuốn
trôi ra biển
vâng. và phải bao
nhiêu năm để một số anh em ta có mặt
trên trái đất
này
trước khi họ được hưởng
tự do
vâng. và bao nhiêu lần
gã kia quay mặt
giả vờ không hề nhìn
thấy
câu trả lời. bạn ơi.
cuốn bay trong gió
câu trả lời. gió cuốn
bay đi
phải bao nhiêu năm để
cho một con người nhìn lên
trước khi y thấy được
bầu trời
vâng. và y phải có
bao nhiêu lỗ tai
để nghe tiếng người
kêu khóc
và phải bao nhiêu cái
chết xảy ra
để y thấy rằng có quá
nhiều người đã chết
câu trả lời. bạn ơi.
cuốn bay trong gió.
Câu trả lời. gió cuốn
bay đi.
Nguyễn
Xuân Thiệp
_____________________
Ghi
chú của Phạm Cao Hoàng:
Nhà thơ Lê Phương
Nguyên sinh năm 1942. Trước 1975 anh là kỹ sư công chánh chuyên ngành trắc địa,
làm việc trong lĩnh vực dân sự. Anh là một người yêu nước, sau 1975 ở tù trong
15 năm. Bản tính anh kín đáo nên thơ anh chưa bao giờ xuất hiện trên báo chí
trong 50 năm qua (mặc dù thơ anh hay và gắn liền với một giai đoạn chia lìa tan
nát của người Việt chúng ta). Cám ơn anh Nguyễn Âu Hồng đã có một bài viết với
những nhận xét rất tinh tế về thơ Lê Phương Nguyên.
No comments:
Post a Comment