NGƯỜI THI SĨ ẤY CÓ CÒN LÀM THƠ?

Nguyễn Âu Hồng

Nhà thơ Phạm Cao Hoàng

mười năm và mười mùa đông

trong hơi thở có hương nồng em trao

có tình em rất ngọt ngào

trong veo như giọt sương đèo Prenn

nồng nàn như đêm Lâm Viên

như Đà Lạt với lời nguyền năm xưa

tôi và em vẫn đi về

trên con đường có nhiều hoa dã quỳ

có hò hẹn thuở tình si

có gian nan có nhiều khi rất buồn

mười năm và mười mùa đông

người thi sĩ ấy không còn làm thơ

còn chăng là tiếng ngựa thồ

thở khi lên dốc bụi mờ mịt bay

còn chăng là hai bàn tay

đã chai sạm với tháng ngày gian nan

còn chăng là mây lang thang

trên đồi gió hú bạt ngàn rừng thông

còn chăng là đêm mênh mông

người ngồi nhớ một dòng sông cạn rồi

(Người Thi Sĩ Ấy Không Còn Làm Thơ)

1985

PHẠM CAO HOÀNG

“mười năm và mười mùa đông/người thi sĩ ấy không còn làm thơ”, cặp lục bát này gợi lên điều gì, muốn nói lên điều gì, truyền đi thông điệp gì? Không còn làm thơ! Người thi sĩ ấy không còn làm thơ! Đây là một câu thơ cung cấp một thông tin giản dị nhưng không bình thường. Giả như nói, người nông dân ấy không còn cày ruộng, người thợ nề ấy không còn xây nhà, người vũ nữ ấy không còn đến vũ trường…thì đó là những thông tin bình thường, như chuyện thường ngày. Nhưng khi nói, nhà văn ấy không còn viết nữa, nhà thơ kia không còn làm thơ nữa, người nhạc sĩ kia không còn sáng tác âm nhạc nữa…thì tuy cũng là những thông tin bình thường nhưng chứa đựng biết bao nỗi niềm. “Tôi không còn viết được nữa!” là một câu nói quặn lòng. Với người cầm bút, không được viết nó đau đớn lắm. Với thi sĩ, không được làm thơ nó thao thiết, khắc khoải khôn nguôi. Với những nghệ sĩ đã từng biết thế nào là hạnh phúc của tự do sáng tạo thì việc tắc nghẽn sáng tác còn đau đớn, khắc khoải bội phần. Nó trăn trở đến vật vã! Nó khắc khoải đến thổn thức! Nó như con ngựa thồ mệt đến muốn đứt hơi, thở bụi mờ mịt khi lên dốc.Còn chăng là tiếng ngựa thồ/thở khi lên dốc bụi mờ mịt bay. Người thi sĩ chẳng còn gì để làm hành trang ngoài đôi bàn tay chai sạm. Đưa đôi bàn tay chai sạm với tháng ngày gian nan ấy để mà đỡ một đám mây đang lang thang trên đồi gió hú bạt ngàn rừng thông, trái tim người thi sĩ đã từng tê buốt đến mức nào! Còn chăng là đôi bàn ta/đã chai sạm với tháng ngày gian nan/còn chăng là mây lang thang/trên đồi gió hú bạt ngàn rưng thông. Rồi còn đêm mênh mông, người ngồi với trái tim tê buốt mà nhớ một dòng sông cạn rồi.Còn chăng là đêm mênh mông/người ngồi nhớ một dòng sông cạn rồi. Dòng sông cạn mà máu lệ thì như chực ứa ra…

Đem thơ ra diễn giải là điều chẳng nên, nhưng cứ để trong lòng thì nó ấm ức, bắt buộc phải nói ra. Thi sĩ Thanh Tâm Tuyền cũng đã từng tự vấn: “Tới lúc tôi phải viết như không có gì đã xảy ra, như không có gì biến đổi.” Sau một thời gian ông lại tiếp tục tự vấn, lần này có phần khắc khoải: “Và bây giờ tôi tự nhủ ‘Đến lúc nào tôi có thể có được điều như vây? Để có thể viết trở lại.”  Thực tế cay nghiệt của cuộc sống cho thấy, nguồn lực sáng tạo một khi đã bị bóp chết, sẽ không bao giờ quay lại. Một đi là mãi mãi phân lìa…

Thi sĩ Bùi Giáng đã từng viết về việc thưởng ngoạn thi ca, đại ý, gặp được một bài thơ hay như gặp gỡ một mỹ nhân, kẻ hào hoa phong tình nên làm thơ tặng nàng, không “bình” về vẻ đẹp của nàng. Huống chi bình thơ là dập tắt ba đào, là khép lại chân trời mây trắng. Tôi không làm được thơ, cho phép tôi mượn thơ của  Lê Văn Trung, để tặng Phạm Cao Hoàng:

Ta về tay níu hoài khung cửa

Gọi xót xa từng nỗi nhớ quên

Gọi những lòng đi không trở lại

Gọi những tình xuân đã úa vàng.

Em giạt về đâu cơn bão dữ      

Có biết ta rã cuộc kiếm tìm         

Ai đã biến ta thành kẻ lạ     

Giữa trái tim người rỉ máu đen

Ta về tay níu lòng hư ảo  

Hụt giữa bờ đau giấc mộng người

Hụt giữa trăm năm mùa trăng vỡ

Hụt giữa đời nhau quá ngậm ngùi

Ta về như cánh chim bay lạc

Đậu xuống vườn xưa lạnh tiếng kêu

Ai bắt đời chim quên giọng hát  

Lời chim rịn máu đỏ mây chiều.

Ta gọi mà không thành tiếng gọi

Lời ta chìm nghẹn ở trong long

(Ai cướp đời ta cả tiếng nói)               

Ta về đây vườn trống nhà không.

Ta về! Ta níu ta! Một bong

Nghe gió oan khiên thổi buốt lòng

Đời nhau? Còn chỉ từng con sóng

Vỗ mãi về đâu những tiếc thương

Ta vuốt ve từng ngọn cỏ khô                

Từng viên sỏi vụn, tự bao giờ          

Lòng ta cũng cháy theo mùa hạn                     

Cõi người đã khát những cơn mưa.

Lòng ta cũng cháy theo mùa hạn

Đất nẻ sâu hằn những nếp nhăn     

Ai vắt khô rồi dòng suối cạn                         

Và vắt đời khô giọt lệ bầm.

LÊ VĂN TRUNG

(ĐỢI CHỜ ĐẾN CUỐI CUỘC TANG THƯƠNG)   

Có vẻ như cả hai thi nhân cùng nhớ về một dòng sông đã cạn nguồn. Lê Văn Trung cất lên một tiếng than thắt ruột: “Ai vắt khô rồi dòng suối cạn/và vắt đời khô giọt lệ bầm.”  Phạm Cao Hoàng êm đềm mà tê buốt: “Còn chăng là đêm mênh mông/người ngồi nhớ một dòng sông cạn rồi”.

Những dòng suối, dòng sông đã cạn khô ấy bày ra dưới đáy những đất cát, đá sỏi…Mà nào chỉ có cát sỏi, bên dưới lớp cát bụi tro tàn ấy như còn chất chứa những giọt lệ bầm và một câu hỏi xé lòng: “NGƯỜI THI SĨ ẤY CÓ CÒN LÀM THƠ?”

Nguyễn Âu Hồng