Phovanblog.blogspot.com: TẢN MẠN VĂN HỌC

Nói chuyện với nhà báo và nhạc sĩ Đinh Sinh Long về

Bob Dylan với ca khúc “Blowin’ in The Wind”

và Giải Nobel văn chương 2016

Bob Dylan

NguyễnMạnhTrinh: Mỗi năm cứ vào dịp đầu tháng 10 là dư luận trong giới văn học thế giới lại xôn xao bàn tán với câu hỏi là: Ai sẽ đoạt giải văn chương Nobel năm nay? Hội Đồng Tuyển Chọn của Hàn Lâm Viện Thụy Điển với thành phần gồm 18 giám khảo sẽ quyết định về giải thưởng cao quý này. Năm nay, trước ngày tuyên bố kết quả của giải văn chương, đã có những dự đoán và những người đánh cá cược, dưa vào những thăm dò riêng của họ. Như Ladbrokes’, đã tiên đoán người đoạt giải sẽ là Haruki Murakami, tiểu thuyết gia Nhật Bản, với tỉ lệ 1 ăn 4, thứ nhì là thi sĩ Syrian Adonis với tỉ lệ 1 ăn 6, thứ ba là tiểu thuyết gia Hoa Kỳ Philip Roth 1 ăn 7, thứ tư là Ngugi Wa Thong, tác giả người Kenyan 1 ăn 10, thứ năm là Joyce Carol Oates, tác giả ngươì Hoa Kỳ với tỉ lệ 1 ăn 16. Đó là top-five trong danh sách dự đoán. Bob Dylan, nhạc sĩ Pop của Hoa Kỳ, chỉ có thứ hạng khá khiêm nhường với tỉ lệ 1 ăn 50.

Và kết quả khá ngạc nhiên cho tất cả mọi người: Một nhạc sĩ đoạt giải Nobel văn chương. Ngày 13 tháng 10, Thư ký Thường Trực của Hội Đồng Tuyển Chọn- Sara Danius – tuyên bố Bob Dylan chính thức đoạt giải Nobel Văn Chương năm 2016. Trong bản văn tuyên bố giải thưởng, Bob Dylan đươc xưng tụng là một nhạc sĩ “đã sáng tạo được cách diễn đạt thi ca tân kỳ trong truyền thống ca khúc vĩ đại của Hoa Kỳ”, và “ông là một nhà thơ vĩ đại trong truyền thống văn chương Anh ngữ”

NhãLan: Bob Dylan là nghệ danh của Robert Allen Zimmerman, người Hoa Kỳ gốc Do Thái. Ông là một nghệ sĩ đa tài, vừa là nhạc sĩ, ca sĩ, diễn viên, và còn là họa sĩ, nhà văn, nhà biên soạn kịch nữa. Trong hơn 5 thập niên, ông là một chân dung nghệ sĩ có ảnh hưởng tới nền âm nhạc và văn học thế giới. Ảnh hưởng lớn nhất của ông là những ca khúc ông viết trong thập niên 60 với chủ đích khởi xướng và dẫn đường cho những phong trào tranh đấu cho nhân quyền, cho công bằng xã hội và chống đối chiến tranh. Nổi bật là hai ca khúc “Blowin’ in the Wind” - Cuốn Đi Theo Gió - và “The Times They Are A-Changin’” - Thời Đạí Đang Đổi Thay – là hai bài thánh ca của các phong trào đòi hỏi nhân quyền và chống chiến tranh trong thập niên 60 và 70 ở Hoa Kỳ.

Những ca khúc của Bob Dylan luôn luôn được xếp hạng cao trong các bảng xếp hạng các bài ca được nhiều người ưa chuông. Đặc biệt là ca khúc “Like a Rolling Stone” - Như Một Hòn Đá Lăn - đã từng được Tạp Chí Rolling Stone xếp vào hạng Nhất, trong danh sách “500 ca khúc hay nhất của mọi thời”. Bob Dylan, với 55 năm sinh hoạt nghệ thuật không ngưng nghỉ, với hàng trăm ca khúc ông sáng tác, với hàng trăm đĩa nhạc phát hành và lưu diễn trên khắp thế giới, danh tiếng và tầm ảnh hưởng của Bob Dylan thật là rộng lớn. Ông đã từng đoạt được giải Pulitzer Hoa Kỳ năm 2008. Ông đã được Tổng Thống Mỹ Barack Obama trao Huân chương Tự do năm 2012. Và bây giờ, được trao tặng Giải Nobel Văn Chương 2016.

NhãLan: Thưa quý vị, Chương trình Tản Mạn Văn Học hôm nay, chúng tôi có mời một vị khách quý là nhà báo Đinh Sinh Long, mà trước đây, chúng tôi đã có dịp nói chuyện, trong chương trình này, về đề tài báo chí của Không Quân. Thưa quý vị, nhà báo Đinh Sinh Long cũng còn là một nhạc sĩ, một nghệ sĩ tài tử, ông là “fan” của Bob Dylan, và ông đã từng viết lời Việt cho bài ca rất nổi tiếng “Blowin’ in The Wind” -Gió Cuốn Đi Rồi- của Bob Dylan. Hôm nay, chúng tôi mời ông tham dự buổi tản mạn này, để cùng với chúng tôi, Nhã Lan và nhà thơ Nguyễn Mạnh Trinh, nói về Bob Dylan, người nhạc sĩ vừa được trao tặng giải thưởng Nobel Văn Chương năm 2016.

1 - NguyễnMạnhTrinh: Thưa anh, khi anh hay tin nhạc sĩ Bob Dylan đoạt giải Nobel văn chương năm nay, anh có thấy bất ngờ không?

ĐinhSinhLong: Vâng, đương nhiên là bất ngờ rồi. Giải thưỏng về văn chương mà lại trao cho một ông nhạc sĩ thì đúng là điều gây ngạc nhiên. Và vì ngạc nhiên, nên tôi mới tìm đọc một số bài viết về Bob Dylan. Tôi mới biết là có nhiều phê phán và tranh luận trong giới văn học về giải Nobel văn chương năm nay. Tôi cũng có đọc cả những bài tiếng Việt như bài viết về Bob Dylan của anh Nguyễn Mạnh Trinh đây, rồi cũng đọc bài của Hoài Nam trên trang mạng TVấn & bạn hữu, và đọc cả bài của Trần Doãn Nho trên NgườiVietonline, đặc biệt là bài thơ rất hay, do Trần Ngọc Cư dịch từ lời ca “Blowing in the Wind” thành bài thơ “Thoảng Bay Theo Gió”, đăng trên trang mạng Khoahocnet. Thât ra, trước đây tôi chỉ biết Bob Dylan là tác giả của "Blowing In The Wind", là bài ca mà tôi rất thích, thích từ thời còn trẻ, và rồi sau này, tôi đã có dịp dịch bài này sang lời Việt để hát. Lời bài ca tiếng Anh của Bob Dylan rất hay, rất cảm động. Đó là một bài thơ, khi hát lên, như ta đang hát những lời của một bài thơ vậy.

2 - NhãLan: Nói đến Bob Dylan là chúng ta nghĩ ngay đến “Blowin’ in The Wind” rồi. Đây là một ca khúc rất nổi tiếng và từng được coi là thánh ca của phong trào đấu tranh cho nhân quyền và chống chiến tranh của thanh niên Hoa Kỳ trong thập niên 60, 70. Sau đây, Nhã Lan xin giới thiệu bài ca này cùng quý vị. Bài này do chính tác giả Bob Dylan trình diễn lần đầu, vào năm 1963. Xin mời quý vị cùng nghe

Video clip 1: https://www.youtube.com/watch?v=315Ubn3VFvI

3 - NguyễnMạnhTrinh: Đây là một ca khúc rất hay và rất nổi tiếng của Bob Dylan. Theo anh, yếu tố nào làm cho ca khúc này hay và nổi tiếng?

ĐinhSinhLong: - Theo tôi nghĩ, một cách đơn giản, một ca khúc được coi là “hay”, nếu nó rung động được lòng người. Theo Bob Dylan, có lần ông phát biểu là, đối với một ca khúc phổ thông, có lời và nhạc, thì lời ca là yếu tố quan trọng nhất. Áp dụng vào ca khúc “Blowing In the Wind” này, như chúng ta vừa mới nghe, ta thấy rằng: Lời ca có vần điệu như một bài thơ, gồm ba đoạn là những câu hỏi về thân phận con người, về ý nghĩa cuộc đờì, về nhân quyền và về chiến tranh. Điệp khúc là: The answer, my friend, is blowing in the wind – Câu trả lời, bạn ơi, đã bay theo gió rồi”. Bài ca này gửi cho ta một thông điệp, thôi thúc ta phải suy nghĩ, phải có thái độ, cho những vấn nạn đã nêu lên trong các câu hỏi. Còn về giai điệu, đây là một điểm đăc biệt của Bop Dylan, ông dùng một giai điệu giản dị, pha trộn âm giai trưởng và thứ theo một vòng luân lưu rất dễ nghe. Bởi vậy, Blowin’ in the Wind là một ca khúc hay, dễ phổ biến và rất nổi tiếng. Nổi tiếng vì nó gắn liền với phong trào đấu tranh cho nhân quyền và phản chiến ở Hoa Kỳ thời đó.

4 - NhãLan: Như chúng ta đã biết, bài ca này từng được coi là thánh ca của phong trào tranh đấu cho nhân quyền và chống chiến tranh ở Hoa Kỳ. Chính Bob Dylan và danh ca Joan Baez, người tình của ông, cặp nghệ sĩ tài danh này đã song ca bài Blowin’ in the Wind trong cuộc diễn hành lịch sử “March on Washington” năm 1963, mà Mục sư Martin Luther King Jr. từng đọc bài diễn văn “I have a Dream” nổi tiếng khắp thế giới. Và sau này, nó còn là bài ca chính thức của phong trào phản chiến tại Hoa Kỳ. Vậy Nhã Lan xin hỏi, tại sao bài này lại được phổ biến trong giới quân nhân Mỹ tham chiến ở VN dạo đó?

ĐSLong: Vâng, thì có thể hiểu, có thể cắt nghĩa, đó là một đặc điểm của chế độ tự do. Hoa Kỳ, và tôi nghĩ, một phần nào đó, của chế độ “tương đối tự do” ở Miền Nam VN trước đây nữa. Có tự do trong nghệ thuật, có tự do sáng tác. Do đó, bài ca này vẫn được phổ biến rộng rãi. Thực ra đây không phải là bài ca “phản chiến”, nội dung của nó là nói về nhân quyền và khơi dậy lòng yêu thương hòa bình. Phong trào phản chiến thời đó chọn nó làm bài ca chính của phong trào nên nó mới bị gán cho cái ý phản chiến mà thôi. Tôi xin nói thêm một ý này: Dưới chế dộ CS Miền Bắc, các ca khúc thời chiến tranh thì phải hô hào chiến tranh, xông lên, bắn giết. Còn ca khúc ở Miền nam thì nói đến tình yêu và tâm tư con người trong cuộc chiến. Nếu có những lời ca than vãn về nỗi đau thương hay suy tư về cuộc chiến, thì không hẳn bị coi là phản chiến. Vì vậy Miền Nam mới có Trịnh Công Sơn, được tự do sáng tác, được tự do phổ biến. Trường hợp bài ca này của Bob Dylan cũng vậy. Các đài phát thanh của quân đội Hoa Kỳ và các club nhac trong căn cứ, vẫn cho hát “Blowin’ in the Wind”, và nhiều bài như “Five hundred miles “ “Country Road”, làm lòng người lính trĩu nặng nỗi buồn nhớ nhà. Dù vậy, vẫn không sao. Đó là đặc điểm của nền văn nghệ tư do. Trường hợp cá nhân tôi, là một quân nhân tình nguyện vào quân ngũ, từng phục vụ nhiều năm ở đơn vị tác chiến, khi nghe được bài này, tôi nhớ là từ một đĩa hát do bộ ba Peter, Paul và Mary trình bày, tôi rất xúc động, nhưng nó chẳng hề làm sờn lòng chiến đấu của mình.

Một điều nghe có vẻ nghịch lý là: lòng mình, trái tim mình, thì xúc động với lý tưởng hòa bình, chán ghét chiến tranh, trong khi đầu mình, trí mình, thì bảo phải chiến đấu, phải cầm súng, phải tự vệ. Chúng ta chiến đấu là để bảo vệ một xã hội có tự do, có nhân quyền cho Miền Nam. Bài hát này nói về nhân quyền, nó thức tỉnh con người về giá trị của nhân quyền, của hòa bình. Cho nên nó làm mình xúc động, nó lôi cuốn được thế hệ trẻ có lý tưởng

5 - NhãLan: Anh vừa nói đến đĩa hát của bộ ba Peter, Paul và Mary. Đúng vậy, họ đàn hát bài này rất truyền cảm, hòa âm rất hay, nghe rất xúc động. Nhã Lan đề nghị chúng mình nên tạm ngưng nói chuyện một lát, để mời quý vị thưởng thức, một lần nữa, bài ca “Blowin’ in the Wind” của Bob Dylan, do bộ ba Peter, Paul và Mary trình diễn sau đây

Video clip 2: https://www.youtube.com/watch?v=Ld6fAO4idaI

6 - NMTrinh: Bob Dylan còn là thi sĩ, là họa sĩ, là nhà văn. Những lời ca của ông cũng là những bài thơ, nó chuyên trở những ý tưởng, nó là những thông điệp nói lên tâm tư của con người cùng thế hệ ông, cho nên ông từng được tuyên dương là “Tiếng nói của thế hệ mình” “The voice of his generation”. Anh nghĩ thế nào? Anh thích nhất ca khúc nào của Bob Dylan?

ĐSLong: Vâng, thực ra thì Bob Dylan không nhận cái danh hiệu là “tiếng nói của thế hệ”. Trong một cuộc phỏng vấn, ông nói ông chỉ đơn giản là một “nhạc sĩ” mà thôi. Ông cũng không bao giờ giải thích ý nghĩa của những bài ca ông viết. Ông để mỗi người tự cảm nhận lấy theo ý riêng của họ. Còn bài ca nào của Bob Dylan mà tôi thích nhất? thì thực ra, tôi chỉ thích hát một bài của ông ấy, là bài “Blowin’ in the wind “. Một bài đó thôi. Những bài khác thì hoặc tôi không được biết đến, hoặc biết mà không thích hát. Đơn giản là vì những bài đó phần lớn thuộc loại nhạc Rock, ồn ào, không hợp với tai của người Việt ở thế hệ tôi. Tuy nhiên, chỉ nói về lời ca, thì phải công nhận rằng những lời ca Bob Dylan viết, đều là những bài thơ hay, hay cả ý lẫn chữ. Chẳng hạn, như bài “Like a Rolling Stone” - “Như một hòn đá lăn”, là bài được xếp hạng Nhất trong “500 bài ca hay của mọi thời”. Tuy rằng nó nổi tiếng với người Mỹ, nhưng không hợp với người Việt, nói chung.

7 - NMTrinh: Có người nói Trịnh Công Sơn chịu phần nào ảnh hưởng lời ca của Bob Dylan, chằng hạn Bob Dylan có “Blowing in the wind” thì Trịnh Công Sơn có “Để gió cuốn đi”, Bob Dylan có “Like a rolling stone” thì Trịnh Công Sơn có “Như một hòn bi xanh”. Anh nghĩ thế nào về sự so sánh này?

ĐSLong: Tôi nghĩ so sánh như vậy là không đúng. Trịnh Công Sơn viết “Để Gió Cuốn Đi” với câu hỏi mở đầu: “Sống trong đời sống cần có một tấm lòng, để làm gì em biết không? Và ông trả lời: “Để gió cuốn đi” với ngụ ý là: để gió mang đi gieo rắc tấm lòng đó, tình thương đó vào đời, cho mọi người. Còn Bob Dylan thì chuyên viết những ca khúc được gọi là “phản kháng”, ông nêu lên những câu hỏi, những điều phi lý của cuộc đời, bất công của xã hội, như trong bài “Blowing in the wind”, tôi tạm dịch để dễ hát theo nốt nhạc, là “Gió Cuốn Đi Rồi”, với ngụ ý là: những câu trả lời cho các vấn nạn đó đã không tìm ra được, vì nó đã bị gió cuốn đi vào chốn mù khơi rồi. Vậy thì “Gió cuốn đi rồi” khác hẳn với “Để gió cuốn đi” của TCS. Cũng vậy, với bài “Như một hòn bi xanh” TCS so sánh “Như một hòn bi xanh, trái đất này quay tròn. Căn nhà ta nằm nhỏ, trong một lòng quê hương” để rồi kêu gọi: “Này em trong mỗi con tim, nhớ mang quê hương của mình”. Tôi chợt nghĩ , không biết có phải TCS viết bài này trong một “Trại sáng tác do nhà nước tổ chức” để kêu gọi những người Việt Hải Ngoại không? Ý “yêu quê hương” này nghe rất kêu, kiểu thơ phú cường điệu nặng mùi tuyên truyền: “Quê hương là chùm khế ngọt …Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người!” của một ông thi sĩ nào đó. Còn Bob Dylan viết “Like a Rolling Stone - Như một hòn đá lăn”, là ví von số phận đổi thay của một phụ nữ, từ chỗ đỉnh cao, có tất cả, tiền tài, danh vọng, rồi một ngày cô bị rơi xuống đáy tận cùng, mất tất cả. Đoạn điệp khúc như thế này: How does it feel? - Cảm giác thế nào nhỉ. To be on your own- Khi phải sống một mình. With no direction home- Khi không biết đâu là nhà. Like a complete unknown- Như một kẻ hoàn toàn vô danh. Like a rolling stone- Như một hòn đá lăn. Tôi dẫn chứng dài dòng như vậy để thấy rằng “như một hòn bi xanh” vui tươi của Trịnh Công Sơn hoàn toàn khác ý nghĩa với “Như một hòn đá lăn” bi thảm của Bob Dylan. Tuy nhiên, nếu có điều so sánh nào đó giữa hai nhạc sĩ này, thì có thể nêu lên ở điểm này, chỉ ở điểm này thôi: Đó là lời ca của họ đều là những bài thơ, mang ngôn ngữ và âm điệu của thơ. Vậy thôi.

8 – NMTrinh: Anh nói đến chất thơ trong ca khúc. Ngoài Trịnh Công Sơn như anh kể, còn có nhạc sĩ nào khác không?

ĐSLong: Nhạc sĩ có lời ca thơ, tự mình viết cả nhạc lẫn lời, mà lời là thơ, theo tôi, thì có Nguyễn Đình Toàn. Nguyễn Đình Toàn ở Miền Nam, không phải là Nguyễn Đình Toàn ca sĩ ở ngoài Bắc, thường hát nhạc TCS thấy trên Youtube, mà nhiều người lẫn lộn vì trùng tên. Nguyễn Đình Toàn của Miền Nam là văn sĩ, tác giả của “Áo Mơ Phai” đã được trao tặng giải thưởng Văn Chương toàn quốc của VNCH trước 75. Ông cũng là thi sĩ và nhạc sĩ, đa tài giống như Bob Dylan. Toàn bộ những ca khúc ông viết, trên 100 bài, đều là thơ. Ông viết lời thơ về tình yêu, về thân phận, về đất nước. Nhiều bài nổi tiếng đã được phổ biến rộng rãi trên Youtube với tiếng hát của Khánh Ly, Lệ Thu, Duy Trác, Tuấn Ngọc và nhiều giọng ca khác nữa. Bob Dylan quan niệm lời ca quan trọng hơn giai điệu. Điều này tôi thấy là đúng. Rất đúng trong trường hợp nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn. Chính phần lời ca, lời thơ của ông đã chinh phục người nghe hơn là phần giai điệu của ca khúc. Như “Nước Mắt Cho Sài Gòn”, “Hãy Thắp Cho Nhau Một Ngọn Đèn”, “Căn Nhà Xưa”, “Một Cánh Hoa Rơi”, “Đường Đưa Bước Em Đi” “Mưa Khuya” “Tình Khúc Thứ Nhất” “Còn Tiếng Hát Gửi Người” v.v.. Hát những bài của nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn là ta “hát thơ”, “ca thơ”, nói theo chữ của Hoàng Ngọc Tuấn, cũng là một nhạc sĩ kiêm thi sĩ, hiện là chủ biên của trang Tiền Vệ, bên Úc Châu. Cũng vậy, giải Nobel văn chương năm nay trao cho Bob Dylan chính là vì cái giá trị văn chương của những lời ca thơ trong các ca khúc của ông, đúng như những lời tuyên dương trong bản tuyên bố giải thường: Bob Dylan là một nhạc sĩ “có những sáng tác diễn tả tân kỳ trong truyền thống ca khúc vĩ đại của Hoa Kỳ”, và “ông là một nhà thơ vĩ đại của nền văn học Anh ngữ”

9 - NhãLan: Nhã Lan được biết là anh có viết lời ca tiếng Việt cho bài “Blowin’ in the Wind”. Trước khi mời quý vị thưởng thức bài ca này với lời tiếng Việt của anh, xin anh nói đôi điều về việc anh viết lời Việt cho bài ca này như thế nào?

ĐSLong: Vâng, việc này cũng có một vài sự tích. Tôi xin phép sẽ dài dòng một chút để gợi lại một vài kỷ niệm riêng. Bài Blowin’ in the Wind này tôi nghe lần đầu, từ hồi còn chiến tranh, khoảng đầu năm 1968, khi đó tôi đang theo học lớp Báo Chí ở Hoa Kỳ. Phong trào phản chiến ở HK lúc đó đang bùng lên rất mạnh. Bài Blowin’ in The Wind rất phổ biến. Tại sao tôi thích bài này, thì tôi đã trình bày lúc trước rồi. Rồi sau 75, sau khi tôi bị tù Cộng sản ở ngoài Bắc được thả về Sài Gòn, tôi gặp lại một nhạc sĩ trẻ, Nguyễn Tiến Chỉnh, cũng là một phi công đi tù CS về, anh bạn này chơi guitar bass trong ban nhạc ở Tour d’ Argent cùng nhạc sĩ Phạm Trong Cầu và nhạc sĩ Nhật Bằng. Nguyễn Tiến Chỉnh cho tôi bản in của ca khúc này, và chúng tôi tập guitar với nhau. Lúc đó, trong chỗ riêng tư, chúng tôi rất thích hát lại những ca khúc của Mỹ như Imagine, Greenfields, Five Hundred Miles, House of the Rising Sun, The End of the World, If You Go Away v.v. và nhất là bài Blowin’ in the Wind. Không ngờ, và cũng là điều oái oăm: Bài hát một thời là “thánh ca” của phong trào phản chiến, thì nay, đối với chúng tôi, là những “nạn nhân cộng sản”, bây giờ sống trong một xã hội đang băng hoại, sống dưới một chế độ độc tài và chà đạp nhân quyền, thì bài ca này lại càng thấm thía và đánh động tâm can chúng tôi vô cùng. Và lúc đó, tôi rất muốn dịch nó sang lời Việt. Nhưng dịch bài này không dễ. Phải tìm đúng chữ, vừa đúng ý lời ca gốc, lại vừa dễ hát cho hợp với nốt nhạc, và còn phải hợp với lối nói tự nhiên của người Việt mình nữa. Vì khó, nên tôi bỏ dở. Mãi đến khi sang đến đất Mỹ này, tình cờ một hôm cao hứng, tôi đã dịch xong lời Việt cho bài này, đó là vào năm 1994. Tuy chưa được hoàn hảo, nhưng tôi cũng hài lòng. Và hôm nay, vì nhận lời mời của cô Nhã Lan và anh Nguyễn Mạnh Trinh đây, nên chúng tôi cố gắng thực hiện video clip cho bài ca tiếng Việt này. Dù là với tiếng hát mộc mạc và già nua cùa đôi vợ chồng đã ở tuổi ngoài 70, nhưng đây là “tấm lòng văn nghệ” của chúng tôi đóng góp cùng các bằng hữu.

10 – NhãLan: Và bây giờ, xin mời quý vị, chúng ta cùng nghe “Gió Cuốn Đi Rồi” do Ngọc Diệp và Đinh Sinh Long viết lời Việt và đàn hát sau đây

Video clip 3: https://www.youtube.com/watch?v=8DM4ysniOKM

11 – NhãLan: Cám ơn anh chị Đinh Sinh Long và Ngọc Diệp đã đóng góp cho chương trình một video ca nhạc nghệ thuật rất có ý nghĩa. Lời Việt anh đăt rất khéo, rất sát với ý của lời ca gốc, mà vần điệu cũng giống như một thơ vậy. Thưa anh, anh dịch Blowin’ in the Wind là “Gió Cuốn Đi Rồi”. Nhã Lan thấy trên Facebook có người dịch là “Để Gió Cuốn Đi”, anh nghĩ thế nào?

ĐSLong: Cô Nhã Lan nêu lên câu hỏi này rất hay. Vì câu “The answer, my friend, is blowing in the wind” của Bob Dylan lâu nay vẫn còn gây tranh luận đối với chính người Mỹ. Như ta đã biết, Bob Dylan không bao giờ chịu cắt nghĩa những lời ca ông viết. Ông để mọi người tự do hiểu lời ca đó theo quan điểm riêng của họ. Cho nên mới mạnh ai nấy hiểu, và tha hồ giải thích, tranh cãi. Có người giải thích rằng: Câu trả lời không hề TAN BIẾN MẤT trong gió đâu. Nó ở trong gió, nó ở quanh ta, nếu ta biết lắng nghe ta sẽ nghe thấy đươc. Trần Ngọc Cư đã dịch sang thơ thế này: “Lời đáp bạn ơi thoảng bay theo gió” nghe cũng hay lắm. Tôi dịch là “Ai ơi, câu trả lời, theo gió gió cuốn đi rồi. Ai ơi, gió cuốn trôi trong mù khơi” là cũng dịch thoat ý của lời gốc: “The answer, my friend, is blowin’ in the wind. The answer is blowin’ in the wind”. Còn ai đó dịch là “ĐỂ gió cuốn đi”, như tên của một ca khúc quen thuộc của Trịnh Công Sơn, thì tôi nghĩ, chữ ĐỂ đã làm sai lạc hoàn toàn ý của câu này và của cả bài ca này rồi. Mà thưc ra, theo tôi, cái ý chính, thông điệp chính, của bài này, là nằm ở những câu hỏi. Những câu hỏi đó mới là quan trọng: “Và còn bao đêm tăm tối, tiếng súng vang, vang khung trời, để một mai thôi chinh chiến, thôi đạn rơi? Và cần bao đôi tai nữa, hỡi những ai đang cần, để nghe tiếng khóc than trong nhân gian? v.v.. .. Các câu hỏi đó thúc giục người ta phải suy tư, phải thức tỉnh, phải có thái độ về các vấn đề nhân quyền và chiến tranh, chứ không nhất thiết là phải có được câu trả lời chỉ đơn giản bằng ngôn từ. Vâng, tôi nghĩ như vậy.

12 – NMTrinh: Bây giờ, xin trở lại với Giải Nobel. Xin hỏi anh câu chót, có liên quan đến cuộc tranh cãi về giải thưởng Nobel văn chương năm nay. Như chúng ta đã biết, giải Nobel văn chương năm nay đã chọn Bob Dylan, là một nhạc sĩ, chứ không chọn các nhà văn. Điều này dẫn đến nhiều phê bình và tranh cãi trong giới văn học, bên chỉ trích, bên bênh vực. Theo anh, anh nghĩ thế nào về chuyện này?

ĐSLong: Vâng, chuyện tranh cãi đó thì rất dài, bên bênh, bên chống, hai bên đều có những lý lẽ “có lý” theo lập trường của họ. Lên internet tìm đọc, hoặc qua bài viết trên tạp chí văn học của chính anh Nguyễn Mạnh Trinh đây, thì sẽ có đầy đủ chi tiết về vấn đề này. Nhiều lắm, nên tôi xin miễn nhắc lại. Còn anh hỏi tôi nghĩ thế nào, thì tôi xin bày tỏ ý riêng của tôi như thế này: Với một sự nghiệp văn hóa suốt một đời và rất to lớn của Bob Dylan, thì ông là một tài năng lớn, không thua kém bất cứ nhà thơ nhà văn nổi tiếng nào khác, cho nên, nếu ông được trao tặng giải Nobel thì cũng là điều rất xứng đáng. Có lẽ điều rắc rối làm người ta tranh cãi, là do cái tên giải “Nobel Văn Chương”. Nếu tên đó mà đổi thành “Nobel Văn Học Nghệ Thuật” như có người đã đề nghị, thì nó sẽ bao gồm mọi hình thức nghệ thuật của Văn học, chứ không phải chỉ có văn chương mà thôi. Và một điều nữa có thấy được qua sự kiện này là: Giải Nobel được chấm là căn cứ trên toàn bộ sự nghiệp của cả một đời người, chứ không phài chỉ căn cứ vào một vài tác phẩm đặc biệt. Và, việc Bop Dyland đựơc trao tặng giải Nobel văn chương năm nay, đã cho chúng ta thấy rằng: thi ca và âm nhạc cũng quan trọng không kém gì văn chương.

NhãLan: Xin cám ơn anh Đinh Sinh Long. Thưa quý vị, câu trả lời của nhà báo và nhạc sĩ Đinh Sinh Long vừa rồi, chính là lời kết cho chương trình Tản Mạn Văn Học về đề tài “Bob Dylan với ca khúc “Blowing in the Wind” và giải Nobel văn chương 2016”. Nhã Lan và nhà thơ Nguyễn Mạnh Trinh xin thân ái kính chào tạm biệt, và xin hẹn gặp lại vào kỳ tới.

Thursday, November 24, 2016

TẢN MẠN VĂN HỌC

No comments:

Post a Comment

About Me

Blog Archive