Nguyễn
Xuân Thiệp
Santa Ana winds Nguon Internet
Một ngày đầu Tháng 10
năm 2013, người bạn thơ Khánh Minh ở Nam
Cali nói với tôi qua điện thoại: Anh ơi, gió Santa Ana đã về, gió thổi lộng, ra
đường em thấy cành cây gãy ngổn ngang. Sáng nay, một ngày cuối tháng 11. 2016, cũng
bạn thơ ấy báo tin: gió Santa Ana đang thổi tung trời đất ở đây, em không dám
ra đường nữa, quấn áo lạnh như cục bông ngồi ở thềm đây, uống cà phê và nhìn
trời đất.
Gió Santa Ana… A,
mình đã biết tới nó từ hồi mới sang Mỹ, lang thang ở vùng Nam Cali. Nay gặp dịp
trở lại với thứ gió này lòng cũng cảm thấy ít nhiều xúc động bồi hồi.
Vâng, gió Santa Ana
là một hiện tượng tự nhiên thường xuất hiện vào mùa Thu và đầu Đông ở miền tây
nước Mỹ. Theo từ điển mở Wikipedia thì gió Santa Ana là những đợt gió cực mạnh
và khô, phát xuất từ nội địa nước Mỹ và ảnh hưởng tới vùng bờ biển phía Tây và
vùng Bắc bán đảo Baja của California. Gió Santa Ana thường thổi vào mùa Thu và
mùa Đông, nhưng có thể phát khởi bất cứ lúc nào trong năm. Nó biến chuyển từ
nóng tới lạnh, tùy khí hậu của nơi nó phát xuất và đi qua tại vực Great Basin
núi non khô cằn thuộc tiểu bang Nevada hoặc vùng sa mạc Mojave cận kề Arizona.
Gió Santa Ana mang hơi nóng và khô tới vào mùa thu, thường gây ra những đám
cháy rừng hung bạo ở vùng Nam California gọi là wildfires cho nên nó có tên là
devil winds (gió quỷ).
Tiến sĩ Steve Lyons, chuyên viên về khí hậu
nhiệt đới đã viết như sau về gió Santa Ana: Nếu bạn là dân gốc vùng Nam
California như tôi, hay nếu bạn đã sống ở vùng này, hay đến thăm nơi đây vào
mùa gió khô thổi mạnh ra biển thì hẳn bạn đã nghe cụm từ Gió Santa Ana. Cái tên
này có từ rất lâu do những người canh tác trồng trọt ở đây, họ từng biết những
trận gió cực mạnh thổi từ đại vực Santa Ana Canyon thuộc vùng đông Santa Ana.
Gió Santa Ana thường thổi vào lúc hừng đông và chấm dứt vào lúc chiều. Thường
gió mạnh nhất vào lúc ban đêm và sáng sớm. Mỗi năm có khoảng 20 trận gió Santa
Ana, tuy nhiên có năm chỉ có 10 trận, lại có năm lên tới 30 trận.
Theo
kinh nghiệm của những người sống tại Nam Cali thì gió Santa Ana thường khô và
nóng vào độ thu và lạnh buốt vào mùa đông. Nhà thơ Nguyễn Thị Khánh Minh đã
viết về gió Santa Ana mùa thu như sau:
“Rồi mùa
thu. Trời ạ, gió và lá vàng, nó góp thêm vào ký ức hai mùa nắng mưa ngày xưa
của tôi tiếng lăn giòn của lá khô, màu lá ruộm vàng nắng thu, dạt tôi về giấc
mơ có tiếng gió heo may Hà Nội và đĩa cốm xanh rức trên tấm lá sen, chênh vênh
những con đường phố cổ đang chờ tôi về để trọn một lời hẹn… Lại một buổi tản bộ
trên đường hồn như bị hớp bởi những lá bùa maple vàng đỏ bay trong gió, thì
bỗng nghe mơ màng hơi lá khô con đường Duy Tân, những tưởng chiếc lá vàng viết
tên người yêu một thời áo lụa hoàng hoa đã mịt mù cõi bụi, thốt nhiên trên tay
trong chiều thu Calif. xao xác những mảnh thời gian vẫn từ lâu gọi nó là giấc
mơ… tôi nhặt một chiếc lá maple, lại viết, rồi thả xuống, bay đi lá ơi, gặp đi
chiếc lá ngày xưa, nối lại cho tôi con gió xanh tình yêu hư ảo. Chưa gì mà tôi
đã cảm thấy mình được chấm phá thêm nét lãng mạn mới mẻ mùa thu nơi này, nếu
một ngày kia kỷ niệm càng đầy, tôi biết mỗi khi con gió Santa Ana thổi về thì
hải hà ký ức tôi sẽ phải lay động. Lần đầu tôi biết gió Santa Ana, nghe gọi là
quái phong cuối mùa thu, người láng giềng bảo, gió Santa Ana độc lắm nghen cô,
phải quàng khăn cho kín cổ…”
Và đây cũng gió Santa dưới ngòi bút của
Nguyễn Thị Khánh Minh, nhưng là gió thổi vào mùa đông mang hơi buốt giá:
“Đêm
Thứ Tư, đêm đầu tiên gió Santa Ana chạm mặt ở đây trên đường đi của nó, gió
Đông Bắc thường đến miền Nam Calif. mỗi cuối thu, thổi từ đất liền ra biển,
trận gió mùa này nghe nói là trận gió lớn nhất kể từ 10 năm qua và đã được cảnh
báo là tình trạng khẩn cấp, trên TV dặn dò dân chúng, để ý những thứ mà gió có
thể thổi bay, đừng dùng nến kẻo gây ra hỏa hoạn, vì có thể sẽ bị cúp điện, cẩn
thận tránh những dây điện bị đứt rơi xuống đường… Tôi ra hiên nhà xếp những
tượng Phật nhỏ và những chậu bonsai vào một chỗ an toàn. Trời lạnh lắm, trong
cái bóng đêm đang hờm sẵn giông bão, tôi thấy yên lòng khi dừng lại nơi vệt
sáng của ánh đèn đọng trên bàn chân tượng Phật ngồi, những ngón chân thanh
thản, những ngón tay tạo nên hai vòng ấn quyết trầm lắng, bát phong chỉ là một
hơi nhẹ thoảng qua, lý gì đến ngọn quái phong Santa Ana, tôi mỉm cười một
mình.” Nguyễn Thị Khánh Minh viết
thật hay, phải không các bạn. Cô còn đưa cả gió Santa Ana vào trong thơ nữa
đấy.
Riêng
Nguyễn tôi cũng đã một đôi lần nhắc tới ngọn gió này. Xin trích dẫn một đoạn đã
viết từ năm 1996 khi mới tới vùng Nam Cali.
Một buổi trưa trên đồi Penasquitos, tôi đang
ngồi trầm tư, thì bỗng ngọn gió khốc liệt từ những vùng đất xa xôi thổi về. Đâu
đó, đã có lần tôi nghe nói đến ngọn quái phong Santa Ana.
A, trận gió kinh mang từng thổi qua mấy trăm
năm lịch sử của vùng đất chưa dứt âm vang, chạy trên những con đường dài rồng
rắn, thổi rúc như còi sừng trên những kiến trúc Mễ Tây Cơ ngơ ngác trong màu
nắng vàng hồ, thổi và làm kêu rung những tên đất tên người đầy âm a âm ô.
Này hỡi gió. Chào trận gió Quỷ Thi làm cỏ cây tàn úa, khô cạn suối nguồn, cát
chạy đá bay, lòng dạ xốn xang, vỡ lở những vết thương của trời và đất. Tôi
bỗng, trong phút hỗn mang, nghĩ đến quê nhà với ngọn đông phong thổi lạc vợ xa
chồng, nước mắt tuôn rơi. Tháng này, gió mùa Đông Bắc cũng đã thổi tới trên quê
hương tôi. Âm vang. Âm vang qua dòng sông vắng và những cánh đồng. Đã nở hết
những bông hoa mùa cuối trên đất nghèo. Tôi bỗng nhớ đến, như còn rợn trên da
thịt, ngọn gió Lào thổi qua biên giới vào vùng Nghệ Tĩnh những ngày nào. Thổi
xơ xác đồi chuối hoang, thổi khô rốc thân tù, đỏ hoe bụi đất, quặn thắt ruột
gan. Này bạn, nhớ không, những đêm nằm nghe gió giật mái tôn, o o trong sọ
rỗng. Tưởng như tiếng ác điểu gào, báo giờ nguyệt tận. Và tôi chẳng thể nào
quên. Vâng, tôi chẳng thể nào quên bản hợp âm màu đỏ của mùa thay lá những khu
rừng cao su, khi gió thổi bùng đống lửa nhân gian, đám lưu dân ngồi đợi tia
nắng đầu tiên. Cũng như tôi không quên mùa gió Tháng Ba trên Eo Gió thổi qua
rừng dã quỳ và đồi hoa vông đỏ ở Pleiku. Đó là những ngày báo hiệu tàn cuộc chiến.
Trận gió cuốn cờ đang thổi qua bờ cõi…”
Và để kết thúc bài viết về ngọn gió mang
hình tượng một người đàn bà đẹp nhưng hung ác này, một vẻ đẹp dị thường dưới
cái nhìn của người nghệ sĩ, mời bạn cùng tôi đọc lại những lời tôi đã viết khi
đọc thơ Nguyễn Thị Khánh Minh:
khuya nay
tôi gặp
một mùa gió santa
ana. thổi qua thơ nguyễn thị khánh minh
những trận gió của
gai nhọn
cuốn theo những chiếc
lá khô. màu đỏ
gió santa ana và mưa
sài gòn
ôi. hai nẻo đường
chia biệt…
NXT
