LỮ QUỲNH. THƠ VÀ CON MẮT CỦA GIẤC MƠ

nguyễn thị khánh minh

Tác phẩm của Lữ Quỳnh

Lữ Quỳnh. Một thời Ý Thức

Một buổi sáng tháng 7 của mùa hè này, tôi được gặp gỡ ba người anh trong cõi văn chương.

Một đến từ Virgina, nơi quanh năm rét mướt, nên hơi cọ đầy lửa, lửa xanh khơi từ trái tim phết lên tranh sắc mầu của hy vọng, họa sĩ Đinh Cường.

Một đến từ miền bắc Calif. miền đất nở ra một thung lũng hoa vàng thơ mộng, nên thi sĩ đi trong thời gian của mình những bước thao thức của giấc mơ, người thơ Lữ Quỳnh.

Một, ở ngay đây, lần đầu tôi được diện kiến dù từ lâu đã văn kỳ thanh, nhà thơ Thành Tôn, nhớ nhất câu thơ của anh, buổi sáng soi gương và đội mũ / lòng đã hồ nghi khuôn mặt quen. Đôi khi soi gương tôi cũng có cái nhìn ngờ ngợ mình như thế.

Nhưng sáng nay thì khuôn mặt mùa hè thấy được niềm vui rất rỡ ràng từ những tình thân. Tôi đang thời gian dưỡng thương, cũng hơi e ngại khi phải xuất hiện với một dung nhan sau cuộc mổ và đi đứng với cái walker, nhưng kinh nghiệm đã cho tôi biết rằng, những phút giây quý, có thể sẽ không trở lại trong đời, lần nữa. Nên sau đó tôi có được tự nhiên chuyện trò, nhìn anh Đinh Cường ngồi xem world cup với nhà tôi với phong thái của các ông say mê bóng đá. Thật thú vị khi tôi chợt nghĩ rằng, tôi biết một hình ảnh khác của họa sĩ khi không cầm cây cọ. Còn anh Lữ Quỳnh thì đã vội vã đi công việc cùng anh Thành Tôn.

Mà lạ ghê, lần nào gặp anh Lữ Quỳnh cũng chớp nhoáng như thế. Nhớ lại, lần đầu tiên, là nghe anh LQ nói, hôm ở Viện Y Dược Học Dân Tộc, nghe anh Trương Thìn gọi tên Khánh Minh, thì biết đó là KM. Vậy cũng như không, coi như chưa quen nhau. Lần thứ hai nơi đám cưới con anh Lữ Kiều, tôi ngồi với Ngọc Sương, Quý Loan và Trần Lê Sơn Ý, cô nhà thơ trẻ măng, thơ rất hay, được anh Lữ Kiều vô cùng hâm mộ, anh Lữ Quỳnh ngồi đối diện tôi, đó là lần tôi gặp và được nói đôi ba câu với anh. Lần thứ ba, gặp anh ở tòa soạn Việt Báo, Little Saigon, cũng vội vã, anh em chụp với nhau tấm hình rồi chia tay, vì rằng tôi không lái xe, nên có người đến đón thì phải đi về. Lần này, cũng như mây xẹt ngang, rồi đi.

Trong nhóm Ý Thức, chỉ có anh Nguyên Minh, Lữ Kiều, Lê Ký Thương là tôi được gặp và nói chuyện nhiều, còn anh Lữ Quỳnh thì chỉ như thế. Những nhân vật này luôn cho tôi cái nhìn rất quý về một thế hệ của những chàng lãng tử.

Thế hệ được thời gian trao tặng rất nhiều và cũng lấy đi của họ không ít, có khi keo kiệt đòi trả lãi. Tặng phẩm đẹp nhất là họ có được thời gian để sống cho giấc mơ, và cũng nghiệt thay đó cũng là điều đầu tiên bị tước đoạt. Cái chông chênh giữa được và mất ấy đã để lại trong thơ văn tranh của họ những nét đặc biệt, vừa thơ mộng vừa bi thương.

Thơ mộng ở chỗ họ theo đuổi rất quyết liệt niềm đam mê văn chương nghệ thuật, trong một không gian vốn vô cùng trắc trở của cuộc sống còn, lại lọt vào quãng thời gian khắc nghiệt của lịch sử.

Chính vì vậy mà bi thương. Trong kề cận sinh tử, những chàng nghệ sĩ có tâm hồn như mây ấy đã nương tựa vào sự gắn bó của tình bạn, có phải vì ý thức được sẽ có những ra đi bất ngờ mà họ hết mình hơn trong những lúc còn bên nhau với ly rượu đầy vơi? Họ phổ những nét đẹp đau thương ấy vào câu thơ lời văn tranh vẽ.

Và họ đã khắc họa được một dòng văn chương nghệ thuật thơ-mộng-bi-thương.

Cho nên khi đọc họ tôi luôn thấy lòng mềm theo những lãng mạn kiêu bạt cùng ngậm ngùi cho những mất mát mà họ chỉ đủ sức buồn trong phẫn nộ, hay đôi khi là tiếng cười, vì tận cùng của nỗi đau không phải là hạt lệ. Tôi thấy rõ hơn những điều mà tôi đã không thấy hết vào lúc điêu linh ấy. Cái thời mà Lữ Quỳnh đã buông câu cười nhạt “Cánh vừa mọc nhưng thiên đường đã mất” (Hôm Nay, Ngàn Sau). Ôi! Như Thi Sĩ Du Tử Lê ở lời tựa trong thi phẩm Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ: “hôm nay, đọc những trang văn của Lữ Quỳnh tôi vẫn còn nghe được tiếng reo vui, hân hoan của những con chữ búng mình trên mặt sông máu / xương gập ghềnh nghiệt, oan vận nước.”

Đọc thơ Lữ Quỳnh, cái ánh sáng pha lê choáng mắt tôi, là của tình bạn. Không chỉ mình tôi thấy như vậy, thi sĩ Du Tử Lê cũng nói “… tôi cũng còn nghe được tiếng gọi rộn rã thanh niên, đi ra từ trái tim sóng sánh nhiệt-hứng-trẻ-thơ tình bằng hữu.”

Kể với quê hương

Chuyện núi rừng – máu xương

Và rất nhiều anh em đã chết

… Mỗi lần ước ao cầu nguyện

Chỉ cần giơ hai cánh tay lên

Mà nói với Trời

Niềm vui sẽ nở ra trên nụ cười trắng dã

Nhưng anh biết đã muộn rồi

Khi đất là da thịt anh em

Khi mùa xuân bắt đầu hồng lên sắt máu

Nên em ơi anh phải cúi đầu

Nhận số phận quê hương

Ánh vinh quang trong mắt chúng ta

Những người còn sống

Cũng là của bùn đất các anh

Những người đã chết

(Nỗi Nhớ Từ Cao Nguyên – tập thơ Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Anh hãy nằm yên đó

Chờ lũ bạn thân này

Chiến trường đang lửa đỏ

Máu còn xanh cho cây

(Sân Bay Buổi Chiều – Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Đường địa cầu thấp thoáng vành nôi

Vạn dặm không dài hơn tiếng khóc

(Đường Vạn Dặm – Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Hôm nay thì tôi biết thêm cái muôn trùng khác của tiếng khóc, cái thăm thẳm của hạt lệ vành nôi. Và cái tràn đầy của chiếc ly không, khi người một mình vắng bạn.

Đường thuốc lá chiều nay vắng bạn

Một ly mình. Và một ly không

Điếu thuốc lá ngậm hoài thấy nhạt

Khói lang thang khói cũng ngập ngừng

Quán hoa giấy chiều nay lãng đãng

Uống ngụm nắng tàn trong chiếc ly không

(Chiều Tân Định -Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Tuổi trẻ không quê hương

Chúng tôi nghèo đủ thứ

Năm tháng thèm quê hương

Như khát lời ru ngọt

(Tuổi Đời -Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Nghèo đủ thứ nên nhà thơ lãng mạn của chúng ta giàu những giấc mơ, một ánh sáng, mầu sắc khác trong thơ Lữ Quỳnh.

trắng như những giấc mơ

có bạn bè khuất núi kéo nhau về

(Thêm Một Năm Xa Tiếng Nói Cười – Những Giấc Mơ Tôi – 2013)

lòng ta quanh năm chỉ một mùa vàng lạnh

giấu bạn bè trong những giấc mơ

(Một Lần Rồi Xóa Tan – Những Giấc Mơ Tôi – 2013)

… giấu bạn bè trong những giấc mơ… Đẹp và cảm động quá.

Và, để có được giấc mơ, chắc cũng không ít lần, nơi ấy, nhà thơ phải chịu giá rất đắt. Cũng cam. Đêm nào dài hơn đêm nằm canh giấc mơ?

chiều về nặng trĩu vai

vác cây đời thánh giá

đêm nằm canh giấc mơ

sợ những điều trả giá

(Tiếng Chim Lạ Ở Trại Tù Cồn Tiên – Những Giấc Mơ Tôi – 2013)

Cũng vì, bất cứ giá nào cũng không để tắt ánh sáng của giấc mơ, nên trái tim dẫu có héo hon, cũng nhờ ánh lung linh ấy cấy lại niềm khát khao cuộc sống, và nhà thơ đã thu gặt được mùa màng đầy những mùa thu chín trái.

những ngọn nến thắp bằng ánh sao

soi trái tim khô

đang nẩy mầm bất tử

(Giấc Mơ – Những Giấc Mơ Tôi – 2013)

Lúc mở mắt gặp mùa thu chín trái

Nên lời anh vi vút tiếng chim rừng

Nên hồn nhiên như những lứa nam trân

Và hơi thở thơm mùi hoang dạ thảo

(Bài Tình Trăng Sao – Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Ánh sáng nhất trong dòng thơ Lữ Quỳnh là tình bạn. Và ẩn chìm trong ánh sáng ấy là con mắt của giấc mơ. Vì, trong những giờ phút đẹp, thực của cuộc sống Lữ Quỳnh cũng dùng con mắt giấc mơ để hưởng thụ nó, để cảm xúc vui buồn cùng nó. Như một nghệ thuật (hay kinh nghiệm?) để trộn lẫn giữa thực và phi thực. Cái phi thực là áo khoác của thơ mộng lên tất cả những niềm vui lẫn đau buồn, trong thơ Lữ Quỳnh. Tôi có được cảm giác ấy từ bài thơ này,

thường có những giấc mơ

gặp gỡ bạn bè

những người bạn ra đi đã nhiều năm

nay kéo về

nói cười ấm áp

tôi rất vui

rất vui trong từng đêm như thế

để lúc tỉnh ra

ngồi một mình trong bóng tối

quạnh hiu.

(Giấc Mơ – Những Giấc Mơ Tôi – 2013)

Tôi nghĩ, anh quý thương bạn bè, và anh đã được hạnh phúc chia cùng họ, rất thực, những phút giây đẹp đẽ, đẹp đến nỗi anh cho nó là giấc mơ. Mơ trong lúc sống thực nhé. Rồi khi một mình anh lại sống thêm một lần nữa thời khắc ấy, bằng giấc mơ. Trời ạ, người thơ sao biết sống quá vậy! Bởi vì lúc tỉnh hay mơ anh đều mơ cả… Cho nên, cái lúc tỉnh ra thấy quạnh hiu kia, tôi nghĩ, chắc nó chỉ xảy ra ở vào giấc ngủ cuối cùng, cho đến khi anh nhắm con mắt của giấc mơ.

Nhà Thơ Lữ Quỳnh đã giải thích hiện thực cuộc sống bằng giấc mơ. Đã hóa giải những buồn đau của hợp tan bằng giấc mơ. Con mắt của giấc mơ ấy là Mật Ngôn, mà tôi thấy trong tranh Họa Sĩ Đinh Cường, con mắt cá không bao giờ ngủ. Bởi tỉnh thức, và mơ.

Tôi muốn chấm hết bài bằng một ý vui. Đọc thơ Lữ Quỳnh tôi ngộ ra một điều rất giản dị

Tôi không còn trẻ để cầm tay em nữa

Nhưng lòng luôn sẵn lửa để cho em

(Chiều Mưa Trên Thành Phố Nhỏ – Sinh Nhật Của Một Người Không Còn Trẻ – 2009)

Ra người ta không cầm tay mình chỉ vì người ta nghĩ không còn trẻ nữa nên ngượng, chứ không phải vì giảm lòng yêu thương. Mà chuyện cầm tay chỉ để dành cho tuổi trẻ thôi ư, lạ thiệt, thế nào thì được xem trẻ, bị coi già? Thưa nhà Thơ? Vậy thì, bây giờ tôi sẽ chủ động cầm tay người thương trước, để chứng tỏ mình còn trẻ, biết đâu sẽ được thấy lửa để cho em, và để anh bước qua nỗi tự coi mình già, như nhà thơ Lữ Quỳnh kia. Có đồng ý với tôi không? Và nếu vậy thì phải cảm ơn Nhà Thơ Lữ Quỳnh.

Santa Ana, Tháng 7.2014

Nguyễn Thị Khánh Minh