Nguyễn Xuân Thiệp
Quán cà
phê ở Sài Gòn
Ôi. sài gòn
thành phố của tôi
sao tôi khóc. lúc ra đi
phượng đỏ. một màu yêu dấu cũ
là lúc chia xa
Đêm nay, một đêm của
tháng 4, trời đã khuya ngồi một mình bỗng dưng nhớ Sài Gòn, nhớ da diết. Có lẽ
vì vừa nghe giọng ca Khánh Ly trong bài hát Đêm
Nhớ Về Sài Gòn của Trầm Tử Thiêng. Đêm
nhớ về Sài Gòn / Tiếng nhạc vàng gọi từng âm xưa / Ánh đèn vàng nhạt nhòa đêm
mưa / Ai sầu trong quán úa… Mà cũng có lẽ vừa đọc lại một bài Tạp Ghi của
Huy Phương, trong có đoạn: Chúng ta đã bỏ
Saigon ra đi, nhưng từng con đường, từng góc phố vẫn còn như hiển hiện trong
tâm trí chúng ta. Từng tiếng chim, từng tiếng guốc, từng tiếng chân ngựa của
chuyến xe thổ mộ buổi sớm mai, cả từng tiếng còi xe vội vã... Saigon vẫn như
sống dậy mỗi ngày trong nỗi nhớ khôn cùng.
Vâng, có lẽ là vì thế, nhưng còn vì một điều
nữa rất tâm tư rất ray rứt, ấy là trong đêm ở nhà Nguyễn Xuân Phước ở Irving,
Dallas cùng với Hoàng Ngọc Tuấn, Nguyễn Hưng Quốc, có trăng trên hàng cây ven hồ
nước, có màu rượu đỏ sóng sánh trong ly, Hoàng Đình Bình tay ôm đàn, bật lên vài
âm hư, nhắc tới những ngày ở Sài Gòn sau năm 1975. Đó là những ngày đói rách, vô
vọng. Những ngày của vỉa hè, đường phố, quán cà phê và bạn bè trong cơn thất tán.
Nơi anh em thường dừng chân là quán cà phê Huy Tưởng. Một đêm, bị công an rượt đuổi,
Hoàng Đình Bình và Hoàng Ngọc Tuấn chạy về đây. Nơi trú ẩn cuối cùng và là vương
quốc của tình người. Tại đây, Hoàng Ngọc Tuấn viết Bài Hát Chào Hàng, được Huy Tưởng xem như quốc ca của quán. Và bây
giờ là đêm trong ngôi nhà bên hồ ở Irving. Đêm. Giọng hát khản đặc và tiếng đàn
Hoàng Ngọc-Tuấn rơi, như tiếng kêu đường, gợi bóng những troubadours, những người
hát rong đường phố:
hỡi người qua lại
xin đừng e ngại
khi ghé lại quán này
xin mời đến ngồi
nếu bàn chân mỏi
xin mời đến ngồi
một góc đời nhỏ nhoi
ai cần khí trời
ai cần tiếng cười
xin vào chơi
người cần chi cần chi
cần chi
cần bóng đêm hay cần
tiếng chim
mời lại đây lại đây
lại đây
… đây không bán phép
lạ đây không biết đe dọa
đây không buôn mặt nạ
đây không phải là nhà
hãy đến hãy đi và hãy
quên
Hãy hình dung Hoàng Ngọc-Tuấn ôm đàn gào bên
góc phố trước rạng đông của Sài Gòn thời đổi chủ. Một rạng đông có mặt trời mọc
nhưng mặt trời bị cắt cổ (soleil, cou coupé -Apollinaire). Cũng trong đêm bên hồ
trong nhà Nguyễn Xuân Phước, Hoàng Ngọc-Tuấn kể thời ấy -cái thời không phải của
người- một số họa sĩ vễ tranh trừu tượng, tưởng rằng sẽ thoát đôi mắt cú điên của
mấy tên công an văn hóa. Thế nhưng không thoát được những câu tra vấn của chúng.
Chúng hỏi tại sao mảng màu này lại đỏ, muốn nói gì? Cái này là hình mặt trăng
hay mã tấu? Đôi mắt chim dữ kia tượng trưng cho cái gì, đang nhìn ai? Ôi, các họa
sĩ làm sao trả lời được những câu hỏi như thế.
Hoàng Ngọc-Tuấn sáng tác bài Cái
Dường Như Là để nói lên cái nửa hình người nửa ác thú của đời sống này, và
nỗi đau bị vong thân:
không phải là sắc
không phải là màu
không phải là sáng
không phải là chiều
là cái dường như tìm
khắp mọi tinh cầu
không phải là nét
không phải là đường
không phải là bóng
không phải là hình
là cái dường như
nằm trong cuộc tử sinh
không phải là máu
không phải là lệ
không phải là da không
phải là thịt
không phải là xác
không phải là hồn
là cái dường như đi
đứng trong cõi đời…
Như vậy đó. Cái thời
không phải của người. Không phải là tối không phải là ngày. Không phải là thú
không phải là người. Nó là cái gì nửa người nửa thú. Vậy mà chúng ta vẫn phải sống
trong nó. Như Hoàng Ngọc-Tuấn như Hoàng Đình Bình. Như anh như chị như em. Ở những
năm đi tù Cộng Sản về, những năm giữa thập niên 1980, để sống cho đến tận cùng
cái khổ và nỗi tuyệt vọng, Nguyễn và các bạn thường hay đến ở chỗ sân ga cũ xế
bên bùng binh Sài Gòn để rít điếu thuốc lào và uống ly trà đắng của một cô bé
lang thang từ Bắc vào. Trong cái không khí nửa âm nửa dương của buổi chiều dần
tối, mới cảm thấy thấm thía thân phận của người dân dưới chế độ bạo quyền:
đời thổi bạt ta ra hè
phố
mỗi gốc cây là một mái
nhà
trong đấy chén ửng màu
nâu sậm
ánh trăng tan. giọt
máu đời ta…
Và cũng trong những
đêm không phải là máu không phải là lệ không phải là xác không phải là hồn ấy,
một đêm của “cái dường như là”, Nguyễn đã tìm đến các bạn trẻ như Phương, như
Sinh, như Hải Đường để đọc thơ trong hơi rượu đắng. Và cả bọn đã khóc khi nghe Chiều Bên Sông Giăng.
Đêm. Trở lại đêm
trong ngôi nhà ở Irving, nhớ về Sài Gòn cùng Hoàng Ngọc-Tuấn và Hoàng Đình Bình
và Trương Vũ và các bạn, để thấy lại những mảnh đời tan tác, tụ rồi tan như mây
trời kia. Tiếc chưa kịp nhắn các bạn một lời. Vậy nay xin mượn một ý thơ Đỗ
Trung Quân gởi qua không gian ảo. Rằng: Mai kia mốt nọ có về Sài Gòn, trong một
cuộc họp mặt nào đó (nghe Đinh Cường nói Huy Tưởng đã đi Úc, vậy ra ngồi ở bất
cứ quán cóc nào) xin nhặt giùm những bông khuynh diệp vàng, khô bên vỉa hè, đem
đốt lên để mùi hương nhắc nhớ tới bè bạn bên trời này. Vậy nha?
Tháng 4. 2011
Tháng 4. 2015
NXT
No comments:
Post a Comment