Nguyễn
Mạnh Trinh.
Tác phẩm Lê Uyên Phương
Có một nghệ sĩ đã viết trong một tác phẩm văn
xuôi của mình:
“... Ca khúc là để ca ngợi tình yêu, ca ngợi
tình người. Ca khúc là để than khóc, để trách móc. Ca khúc là để ước mơ, để đau
đớn. Ca khúc là để chửi rủa, để van xin. Nếu đề cập đến một cái gì khác những
điều đó, ca khúc không còn là ca khúc nữa, phải thế không? Vì thế khi chúng tôi
hát lên :
Có những điều muốn
nói mà không nói được
Vì gia đình tôi
... Có những điều
không muốn nói mà tôi vẫn nói
Vì tôi hèn nhát
...Vì thế trong đời
tôi đã nhiều lần dối trá
Vì thế trong đời tôi đã nhiều lần dối lòng
...Tôi cảm nhận rất rõ ràng cái thân phận
con rối của tôi, tôi thấy rất rõ cái thụ động của mỗi con người trong cuộc đời
này, những trói buộc của hoàn cảnh xã hội của hoàn cảnh gia đình, hoàn cảnh cá
nhân...đã hướng dẫn hành động con người và tạo nên những tác động torng đời sống
chúng ta.
...
Tôi đã viết rất nhiều tình ca và tôi yêu tất cả những bài tình ca đã từng có
trên trái đất này, nó như những dòng nước trong, nó chính là hy vọng của chúng
ta trong cuộc sống. Nhưng tôi cũng biết rằng những rác rến sẽ làm bẩn dòng nước
đó dễ dàng ra sao và những hy vọng của chúng ta, những ước mơ của chúng ta sẽ dễ dàng bị vẩn đục như thế
nào. Một hy vọng bị vẩn đục đó là một thất vọng. Một ước mơ bị vẩn đục đó là một
thực tại. Một tình yêu bị vẩn đục đó là sự thù ghét. Những điều đó không phải
là hai mặt của một đồng tiền, không phải là cái đối nghịch nhau -có cái này thì
không có cái kia- vậy thôi.
Trước đây những bài tình ca của tôi được viết
từ phía này, phía của dòng nước trong; giờ đây những bài tình ca của tôi được
viết từ phía kia, phía của dòng nước đục. Nếu trước đây, tôi đã viết về hy vọng
thì giờ đây là thất vọng, nếu trước đây tôi đã viết về những giấc mơ thì giờ
đây là một thực tại, nếu trước đây tôi viết về tình yêu thì giờ đây là sự thù
ghét. Có phải vì thế mà những bài ca của tôi đã trở thành xa lạ với khán giả của
mình không?”
Người
nghệ sĩ ấy là Lê Uyên Phương, là mênh mang tâm sự trong lời ca ý nhạc. Và Không Có Mây trên Thành Phố Los Angeles
là một tập gồm truyện ngắn và tùy bút bên cạnh các tuyển tập ca khúc nổi danh như Yêu Nhau Khi Còn Thơ, Khi loài Thú Xa Nhau, Uyên Ưong Trong Lồng, Bầu
Trời Vẫn Còn Xanh, Con Người, Một Sinh Vật Nhân Tạo, Biển Kẻ Phán Xét Cuối
Cùng, Trại Tị Nạn và Các Thành Phố Lớn,
Trái Tim Kẻ Lạ, Lục Diệp Tố.
Nhạc sĩ Lê Uyên Phương mất ngày 29 tháng
6, năm 1999, đến ngày hôm nay, 29 tháng 6 năm 2018 là ngày giỗ thứ mười chín. Nhưng, nhạc của
ông vẫn như là của ngày sinh nhật, vẫn được hát và được nghe với một sức sống
tích cực đến lạ kỳ. Nhạc như lời tâm sự của những người sống trong một thời đại
chiến tranh với những bản tình ca vút lên từ thân phận con người...
Tự nhiên, khi nghe nhạc Lê Uyên Phương,
tôi lại nhớ về Đà lạt. Thành phố ấy, những giấc mơ thanh xuân, những ước vọng
tuổi trẻ. Tôi tưởng tượng như khi mình đang sống giữa thành phố sương mù. Con
đường rào rạt tiếng thông reo của những bình minh vừa ửng hồng. Giữa cái trong
veo của thiên nhiên, thấy lòng trải ra những kỷ niệm. Xuống con dốc, qua chợ
Hòa Bình, đến thung lũng thấp hơn, khu Hồ Xuân Hương, bến xe. Leo lên con dốc nữa,
Nhà thờ Con gà . Những cảnh gợi nhớ đến
người, có lẽ hoài hoài trong trí nhớ…
Thành phố ấy, là nơi Lê Uyên Phương viết
những bản nhạc đầu tiên Khi loài thú xa
nhau. Lúc tuổi trẻ, nhạc có nét hoang sơ của những lũng vắng, của mùi mật cỏ
, của vị da thịt người tình. Bằng âm nhạc, bằng ngôn ngữ, là những bước chân
khám phá giây phút linh thiêng lạ lùng của bà Evà cắn miếng táo cấm đầu tiên.
Nhiều người phê phán sự ví von. Tại sao lại hạ thấp vị trí của con người như vậy.
Nhưng phần đông, nhất là giới trẻ, lại ưa thích nồng nhiệt những bài hát mang
cái tâm tư khắc khoải cùng những ước vọng, những đam mê rất thường, rất người.Những
bài hát có một lúc đã thành một hiện tượng âm nhạc…
Trong bài viết “Hát trong quán cà phê”. Lê Uyên Phương đã viết về một thời
thế mà anh đã viết thành ca khúc những nỗi
niềm tâm sự của cả một thế hệ lớn lên và sống cùng chiến tranh.
“ ... Bấy
giờ là thời kỳ mà cuộc chiến đang vô cùng sôi sục quanh những ly cà phê đen,
người ta nói nhiều về những bạn bè đangở trên các mặt trận, người ta nói nhiều
về cuộc sống và cái chết, về cái phải và cái không phải trong cuộc chiến đang xảy
ra, người ta nói nhiều về những sự việc trong một quân trường hay trong một trại
nhập ngũ nào đó và đôi lúc cả những nhà văn được giải Nobel lúc bấy giờ, xen lẫn
với những mẫu chuyện về một cô gái xinh đẹp nào trong thành phố. Sự lo lắng về
một tương lai bất định của thời chiến quả đã là một ám ảnh lớn cho tất cả chúng
tôi lúc bấy giờ. Những giọt cà phê nhiều khi đã không được uống vì cái vị đắng
của nó mà vì cái vị đắng của cuộc chiến kéo dài tưởng như vô tận so với cuộc đời
hết sức ngắn ngủi của chúng ta -một người
bạn vừa hy sinh ở góc rừng nào đó, không những để lại cho người thân của anh ta
những nỗi buồn phiền bất tận mà còn thêm vào trong cái khói thuốc của căn phòng
bé nhỏ vuông vức của những quán cà phê một sự u ám lạnh lẽo không cùng. Chúng tôi đã nhiều lần ngồi thở
dài để đưa tiễn một người bạn lên đường và trong những câu chuyện chúng tôi đã
luôn luôn cố gắng để giải thích cho chính mình mọi sự dấn thân của chúng tôi
lúc đó. H. là một sinh viên ghiền ma túy. Một hôm trời đã khuya,
chúng tôi đang lúc vui đùa ồn ào với nhau trong quán, H. bỗng ra dấu cho mọi người yên lặng anh cầm
cái thẻ sinh viên của anh đưa lên cao cho chúng tôi nhìn thấy rõ rồi xé làm
đôi, anh tuyên bố từ hôm nay anh chặt đứt mọi hệ lụy trong quá khứ của mình,
ngày mai anh lên đường đi trình diện tình nguyện nhập ngũ- Chiến tranh đôi lúc
đã giải quyết cho chúng tôi một cách hữu hiệu những vấn đề cá nhân như thế. Biết
bao chuyện đã xảy ra trong quán cà phê, ở đó đôi lúc đã là nơi mà những khúc
quanh của một đời người bỗng mở ra trước mắt...”
Nghe
nhạc Lê Uyên Phương, những lúc buồn hay những khi vui, vẫn là một nhịp của trái
tim hối hả . Tình yêu, khó mường tượng. Có lúc, là
mượt mà da thịt của người nữ, gợi cảm, mời gọi. Nó gợi nhớ đến những giọt
mồ hôi lóng lánh trên làn da mướt lông măng.
Nhưng, cũng có lúc, là những cánh chim đơn lẻ chíu chít trên con phố
sương mù, của bâng khuâng thoảng đến trong tâm thức. Khi yêu nhau, bóng với
hình lẫn lộn, thực lẫn mộng chỉ có tấc gang và bất hạnh cùng hạnh phúc kề cận
nhau trong niềm nhòa nhạt của cuộc sống.
Nghe nhạc Lê Uyên Phương, trái tim trẻ hoài, trẻ mãi. Khi tuổi đã lớn, ngẫm
nghĩ từ ca từ, lắng nghe từng nốt nhạc, vẫn tìm thấy nhiều điều kỳ thú, mới lạ.
Nhịp đập trái tim có khác với suy tư của lý trí? Hay xúc cảm có nhiều ngã rẽ,
nhiều bước ngoặt. Từ trước , có nhiều người tìm hiểu và định nghĩa tình yêu.
Và, hình như , đều có chung những kết luận không đầy đủ. Một sự bất lực của lý
trí để giải nghĩa cho cảm xúc của con tim .
Cách nay hơn bốn chục năm, năm 1973 ở Đà lạt, Lê Uyên
Phương đã viết những lời nhạc trong “ Cất
Tiếng Hát Giữa Đời :
“ Hãy thử hỏi lại, ta còn lại gì
Trong
trí nhớ nhỏ nhoi
Là
một bầu trời xanh
Là
mối tình lành
Hay
nhẹ nhàng nuối tiếc
Hãy thử hỏi lại
Ta
còn lại gì
Trong
trí nhớ nhỏ nhoi
Là
cơn mưa đầu mùa
Là
câu hát vu vơ
Hay
một giây tuyệt vọng…”
Trong tập nhạc thưở ấy , Con người , Một sinh vật nhân tạo, nhạc
sĩ đặt nhiều câu hỏi. Tùy mỗi người , câu trả lời sẽ dễ dàng hay khó khăn theo
từng cá nhân cảm nhận. Với mọi người, câu trả lời đi gần với lý lẽ tự nhiên, kiểu như cuộc đời nó như thế , như vậy. Nhưng , nếu ở người mà xúc cảm căng
lên cao độ, như nhạc sĩ Lê Uyên
Phương mà những nốt nhạc thăng hoa thành
cao ngất cảm giác , thì khác. Bầu trời xanh, cơn mưa đầu mùa, những lời ngỏ của
bài hát tình, những câu đối thoại vu vơ ngơ ngẩn, những chiều mưa một mình con
dốc, tất cả thành khuôn cửa mở ra một lãnh thổ của tưởng tượng. Ở đó, ngôn ngữ
văn chương và cung bậc âm nhạc giao hòa, tưởng như ngàn xa vọng về. Hạt mưa, sợi
nắng, chiếc lá, ngọn gió, không đơn thuần là vật chất, mà, còn là tượng hình của
cảm giác nào xa xôi lắm nhưng lại thân gần. Như hạt mưa, không chỉ là thuần túy
hạt nước rơi xuống từ trời cao, mà, nó gợi lại những nhịp điệu của âm vọng tiếng
mưa trên mái tôn thuở thơ ấu nào. Hay giọt
nắng, không phải chỉ là mầu vàng phai lóng lánh, mà còn gợi nhớ đến buổi sáng
nào dìu em trên ngọn dốc, nghe mùi nhựa thông thoang thoảng giữa đất trời…
Lê
Uyên Phương đã viết về ngày xưa, lúc anh vừa viết những bản tình ca cho tuổi trẻ
muôn năm. Không phải là không khí của những phòng trà nồng nặc mùi khói thuốc của
những trang sách hiện sinh vẽ ra. Mà, lúc ấy, còn có bóng dáng của chiến tranh,
của những nỗi niềm tuổi trẻ. (Nhạc trẻ, tôi vẫn không thích cái từ ngữ gộp
chung cho các loại nhạc thật sự cho tuổi trẻ mà chỉ là những bài hát lai căng
hát để phục vụ cho nhu cầu đầu tiên của các sân khấu dành cho quân nhân ngoại
quốc...)
Viết
về Đà Lạt, nhạc sĩ như người trở về thánh địa xưa của mình, của hồi ức mang
mang, của những phút giây chẳng thể nào quên được:
“..
không thể nào quên được những đêm thật tuyệt vời của Đà Lạt vào những năm của
thập niên 60. chúng tôi, như phần đông những người trẻ lúc đó, thường hay la cà
khắp các quán cà phê ở Đà Lạt , nhất là cà phê Tùng gần chợ Hòa Bình. Cái phòng
vuông vức với những hàng ghế liền bọc plastic đỏ , những chiếc bàn thật thấp,
trên tường có một bức tranh lớn vẽ một người chơi guitar theo lối nửa lập thể,
nửa ấn tượng, và cái không gian đầy khói thuốc trộn lẫn với âm nhạc nhẹ phát ra
từ chiếc loa không lớn lắm đặt trên cao, tất cả đã trở thành một thứ ma túy đối
với chúng tôi…
…
một bài hát mà lúc bấy giờ chúng tôi ai cũng ưa thích, bài J' entend Souffler
le Train, tôi không nhớ ai đã hát bài hát đó, nhưng cái âm hưởng vừa gần gũi vừa
xa vắng của bài hát -như một tiếng còi tàu- đã thể hiện đúng tâm trạng của
chúng tôi lúc bấy giờ . Phải chăng trong sự thôi thúc của đời sống, trái tim ta
đôi lúc cũng bắt gặp được cái nhịp đập bất thường rất kỳ diệu của cuộc đời và
trong mỗi khối óc của chúng ta, một số những tế bào não bộ đã hiểu biết được
đôi điều về cái đẹp vô cùng của sự não nề trong kiếp sống.
Trong cái bấp bênh của cuộc sống lúc bấy giờ
và trong cái xao xuyến không cùng của trí óc, âm nhạc đã tự nhiên có sức quyến
rũ đặc biệt đối với chúng tôi. Không có thời kỳ nào mà âm nhạc lại đóng vai trò
tuyệt vời đến như thế, nó thâm nhập vào con tim chúng ta và biến mọi lo âu của cuộc đời thành một niềm
hoan lạc mới
…hãy ngồi xuống đây vai kề sát vai
cho da thịt này đốt cháy thương đau
cho cơn buồn này rót nóng truy hoan
cho thiên đường này
đốt cháy trong cơn chia
phôi
chia phôi tràn trề
hãy ngồi xuống đây bên con vực này
ngó xuống thương đau.”
...Những quán cà phê lúc bấy giờ đã thực sự
trở thành cái nhà của chúng tôi, ngoài giờ đi làm, đi học, ra quán cà phê là
nơi chúng tôi thường xuyên có mặt, bất kể ngày đêm, ở đó chúng tôi có thể tìm gặp
những người hiểu được mình và có thể thổ lộ mọi điều riêng tư mà không ai phàn
nàn gì cả.
Hồi đó, nhiều người bạn của tôi đã dùng quán cà phê làm nơi viết lách của
họ, anh Lê Trung Trang đọc cho chúng tôi nghe những mẫu truyện dài, truyên ngắn
của anh trong cái không gian đầy khói thuốc đó, nhiều bài thơ của HKP, của LK,
của PV cũng đã được viết nơi đây, và chính tôi, tôi đã dựng lên Lục Huyền Cầm
cũng vì cái mục tiêu để viết lách đó. Mỗi buổi sáng khi sương mù vẫn còn dày đặc
trong các lùm cây và làm mờ các cửa kính trong quán, mẹ tôi thường thức dậy từ
rất sớm cụ luôn luôn pha sẵn cho tôi một bình nước trà thật đậm; ở một góc quán
nhìn ra trước sân, những khóm tường vi bám đầy hàng rào, tỏa mùi hương ngào ngạt,
tôi bắt đầu soạn những tập bản thảo của tôi và để hàng giờ trôi qua trong cái
không gian yên lặng đó. Đến gần trưa, thường có một người bạn ghé lại quán và
chúng tôi cứ thế để cho thời gian trôi qua với những mẫu chuyện không đâu. Đó là không khí của những quán cà phê
Đà Lạt và đó là những gì mà cuộc sống đã tiếp đãi chúng ta như những người
khách quí và đã tặng cho chúng ta cái tặng vật vô giá của nó sau khi đã thử
thách chúng ta bằng những dằn vặt khôn nguôi...”
Bây giờ, tôi đang nằm nghe nhạc Lê Uyên
Phương. Một người bạn, rất yêu nhạc của anh đã thu tất cả những bản nhạc anh thành một bộ tặng tôi. Nghe nhạc một mình cũng có cái thú nhất là
vào những ngày lạnh chớm đông như hôm nay. Trong căn nhà vắng lặng , qua cửa kính nhìn thấy trời và biển,
dõi những con chim chao lượn,thấy nhạc và lời như có ý vị hơn. Con tim như có
khi xao xuyến . Một thưở nào, như sống lại , thoảng khi…
Tự
nhiên, nhớ lại lúc còn trẻ , lúc mà các quán cà phê hầu như ở toàn miền Nam đều mở nhạc Lê Uyên
Phương. Những năm của thập niên 70.
Những tối mưa dầm ở Pleiku, tôi đã nghe
Khi loài thú xa nhau, đã nghe Yêu nhau
khi còn thơ. Mưa sùi sụt nỉ non làm ẩm ướt cả ngày cái phố núi lạnh căm. Cả
bọn ghé vào quán cà phê. Thật kỳ lạ, dường như nhạc của Phương phải để cho Lê
Uyên hát. Giọng hát hơi khàn có pha ma túy của mê đắm tình yêu, khiến sự giao cảm
thành giác quan rung động. Những nốt láy, những dấu nhấn, những lên cao và xuống
thấp thành òa vỡ cảm nhận đến độ rợn người lúc ấy. Bên ngoài
trời mưa, gió ào ào qua khuôn cửa, ngồi chung với mấy đứa bạn, thấy cuộc
sống như có chút gì tạm bợ, chút gì bâng khuâng. Ngày mai, có đứa ở trại Biệt Động
Quân Biên Phòng phải trở về đơn vị vào trong tôi ngủ nhờ. Nó vừa cười vừa hỏi “
Đêm nay có mục gì không? Hay là gọi một
em cho vui. Câu thơ Nguyễn Bắc Sơn lại trở về với tôi trong trí nhớ. Lúc ấy, thời buổi chiến tranh, nào biết được
đứa nào còn đứa nào mất. Chuyện hiện tại, chỉ biết được đến ngày hôm nay. Đời sống ngắn ngủi nên tình yêu cũng vội
vàng. Nghe nhạc L.U. P, như nghe một thông điệp nào mà mọi người đồng vọng. Cất tiếng hát, dù chỉ
trong một sát na, mà , sao vang vọng vô tận muôn năm. Bài Cất tiếng hát giữa đời:
“ Tôi đang làm một
con chim giữa đời
cất tiếng hát để đánh thức bình minh
những tiếng hát ngắn một giây đồng hồ
nhưng dài bằng thế kỷ
Tôi đang làm một con chim giữa đời
Cất tiếng hát để đánh thức con tim
Những tiếng hát ngắn một giây đồng hồ
Nhưng cả bằng cả cuộc
đời.”
Ngồi
trong quán, đếm những hạt mưa, nhìn thời gian nhẹ rớt trong phin cà phê đen,
nghe lời nhạc thì thầm, bạn bè dăm ba đứa thú vị và cảm khái nào hơn. Mãi sau
này, làm sao tìm lại được những giây phút bốc đồng bất cần đời ấy được. Tuổi
thanh xuân, nhìn đời thẳng tắp, không khuất khúc. Tâm ý lúc nào cũng trong veo
chân thật dù buồn hay vui. Tình yêu , thì, như đốt lửa bằng nhiệt huyết tuổi trẻ. Ngày mai,
có khi chỉ là một chuỗi cười dài vô tư. Y hệt như bài hát Dạ Khúc cho Tình nhân”
“ Ngày em thắp sao trời
chờ trăng gió lên
khơi
mà mưa bão tơi bời
một ngày mưa bão
không rời
trên đôi môi thanh
xuân
ướp hôn nồng trên gối
đắm say
ánh sao trời theo gió
rụng rơi đầy
cùng rớt bao nhiêu
ngày hoang
cùng đếm bao nhiêu mộng
tàn
ru người yêu dấu
trong vùng trời đêm
vừa hoa nở tươi môi
tình nhân đã xa xôi
đời ngăn cách nhau
hoài
một lần htôi đã không
thôi
yêu nhau trong lo âu
biết bao lần tha thiết
nhớ mong
lá hoa rừng mau xóa
đường quay về
làm ánh sao đêm lẻ
loi
màu tối gương bùn đèn
soi
ân tình sâu vẫn trong
đời thủy chung..”
Nghe
nhạc LUP, sao nhớ lại ngày tuổi trẻ đầy
mơ mộng. Lãng mạn của tầm mắt làm rộn rã
nhịp đập của trái tim. Người nhạc sĩ, hơn ai hết là người làm mơ mộng thăng hoa
, làm người thắp sao trời, đem tinh tú trang trí cho bầu trời đêm, như ánh
trăng làm mượt làn da, làm huyền chân tóc. LUP đã viết về những giấc mơ của
mình trong Không có mây trên thành phố Los Angeles:
“…“Tôi đã mơ đến một chân trời mở ra bất tận,
tôi đã mơ đến những hải đảo, đến những dòng sông, đến những thành phố lạ tràn ngập
ánh đèn, tôi đã mơ đến những bài hát sẽ được bay xa , bay xa mãi. Tôi đã mơ đến
những nụ cười thân ái không xen lẫn một
chút nghi kỵ sợ hãi nào ; tôi đã mơ đến
một tình người thật ấm áp không pha trộn những tranh chấp hèn mọn nào của cuộc sống; tôi đã mơ đến một
cuộc sống không bị khô héo vì những độc dược của chủ nghĩa, vì những đeo đuổi mỏi
mòn theo cơm áo. Chúng tôi đã mơ, đã mơ. ..Chúng tôi đã hát, đã hát những điều
gì đang vọng lại từ những ốc đảo chơ vơ, giữa một sa mạc mênh mông, giữa một biển
cả không đâu là bờ bến?
Một sự thờ ơ, một niềm im lặng. Chúng ta
đã thật quá bé nhỏ giữa cái thế giới rộng lớn này. Chúng ta lại càng bé nhỏ hơn
giữa dòng thời gian tạo nên lịch sử nhân loại.”
…”
Lúc
sau này, ngoài những tập nhạc đã hoàn thành như Yêu nhau khi còn thơ,”Khi
loài thú xa nhau, Uyên ương trong lồng, Bầu trời vẫn còn xanh, Con người , một sinh vật nhân tạo, Biển, kẻ phán xét cuối
cùng, Trái tim kẻ lạ, Lục diệp tố… anh còn phổ nhạc nhiều bài thơ của các
thi sĩ đương thời như Nguyễn Xuân Thiệp, Phạm Công Thiện, Thái Tú Hạp, Kim Tuấn, Hoàng Khởi Phong, Huy Tưởng , Nguyễn Mạnh Trinh..
Đến lúc nhắm mắt lìa đời, dường như LUP vẫn
còn mải mê với nhiều cơn mộng. Dù một thời kỳ đã qua, một đời người đã xong,
nhưng vẫn còn đó những bài hát, còn đó những phím đàn. Vẫn còn những ca khúc cất
lên trong sôi nổi hào hứng của tuổi trẻ. Như khi tóc còn mướt xanh và mắt còn
biếc thắm.
Anh
Lộc, bây giờ chắc anh gần gũi lắm với suối nhạc của Bach, của Strauss, của
Schubert, của Beethoven, có khi nào anh
trở về, ngồi lại và ghé thăm ngọn đồi thấp gần trường tiểu học thị xã trước mặt
là con đường dốc dẫn xuống Hồ Xuân Hương, dọc hai bên đường những cây mai hồng
đang nở rộ , trông như những khóm bông gòn màu hồng nhạt lúc nào cũng tưởng chừng như sắp rời ra từng mảnh
nhỏ dưới cơn gió chiều hiu hiu của Đà Lạt…?
NGUYỄN
MẠNH TRINH
No comments:
Post a Comment