Ngô
Thế Vinh
Gửi cựu TNS Jim Webb
& Nhóm Bạn Cửu
Long
DẪN NHẬP:
Cho dù tên tuổi TNS Jim Webb đang được sôi nổi nhắc tới qua sự kiện lễ vinh
danh và an táng 81 bộ hài cốt các tử sĩ Nhảy Dù VNCH vào 26/10/2019 sắp tới –
cũng là ngày Quốc Khánh của nền Đệ Nhất Cộng Hòa VN – nhưng với người viết thì
Jim Webb còn là một khuôn mặt nổi bật trong giới lập pháp Hoa Kỳ từ hơn một thập
niên trước, như một advocate có tiếng
nói mạnh mẽ bảo vệ con sông Mekong và cư dân lưu vực: “Hoa Kỳ và cộng
đồng thế giới có một cam kết chiến lược và nghĩa vụ tinh thần nhằm bảo vệ sức
khỏe và an sinh của cư dân sống phụ thuộc vào con sông Mekong với nguồn tài
nguyên và nếp sống của họ.” Senator Jim Webb’s
Press Releases 12/ 08/ 2011
Hình 1: Thủ Tướng Hun Sen – người luôn luôn ủng hộ
các dự án đập Trung Quốc
trên sông Mekong,
đang tiếp Thượng Nghị Sĩ Jim Webb ngày 19/ 08/ 2009 trong chuyến
du hành qua 5 quốc
gia Đông Nam Á để khảo sát các dự án
phát triển sông Mekong
và các phương thức sử dụng nước xuyên lưu vực.
[nguồn: Office of
Senator Jim Webb]
TỪ SỰ KIỆN 81 TỬ SĨ NHẢY
DÙ VNCH 54 NĂM SAU
Hôm 14 Tháng Chín,
2019, là một ngày đáng ghi nhớ cho người Việt khi cựu Thượng Nghị Sĩ Jim Webb,
đã gửi một thư ngỏ tới cộng đồng người Việt hải ngoại mời tham dự lễ an táng di
hài của 81 chiến sĩ Nhẩy Dù Quân Lực VNCH. TNS Webb viết:
“Tôi muốn chia sẻ với quý bạn bản tin được đăng
trong phiên bản điện tử báo USA Today vào ngày Thứ Sáu, 13 Tháng Chín,
2019, và trong bản báo in cuối tuần. Đây là lần đầu tiên chúng tôi xác định
công khai ngày di chuyển hài cốt của các tử sĩ QLVNCH từ Hawaii về
California. Như nhiều bạn đã biết, điều quan trọng đối với chúng tôi là giải
quyết toàn bộ những thủ tục pháp lý trước khi thực hiện lễ truy điệu tử sĩ.
Nghi lễ sẽ cử hành tại Westminster, California vào sáng ngày Thứ Bảy, 26
Tháng Mười 2019; chúng tôi hy vọng sẽ được gặp một số quý bạn tại đó.
Tôi cũng kèm theo đây một bức ảnh do Đại Tá Gino Castagnetti hỗ trợ một binh
sĩ Không Quân di quan từ căn cứ Không Quân March đêm qua. Di hài của những người
lính VNCH này, hiện đang ở California, chặng cuối của cuộc hành trình.
Hình 2: Đại tá
TQLC Gino Castagnetti [thứ hai từ trái]
đang
cùng một nhân viên phi hành đoàn khiêng thùng hài cốt của 81 tử sĩ Nhảy Dù VNCH
lên
chuyến bay từ căn cứ không quân March, Hawaii sang California như trạm dừng
chân
cuối
cùng trong cuộc hành trình dài 54 năm của họ.
Tôi vô cùng biết ơn tất cả những người đã đóng góp
cho nỗ lực của chúng tôi và xin thông báo là Hội Lost Soldiers Foundation đã có
sự chấp thuận hoàn toàn của IRS với tư cách là một tổ chức từ thiện. Thật là tuyệt vời! Jim
Webb
JIM WEBB CHIẾN BINH ĐỒNG HÀNH CỦA QLVNCH
“Chúng tôi không bao
giờ quên những người bạn đồng hành trong những ngày gian khổ.” Đó là câu nói cảm
động trong bài báo của Jim Webb đăng trên USA Today 15/09/2019: “Soldiers
without a country: We're finally honoring South Vietnamese who fought with us.”
James H. Webb sinh
năm 1946, một cựu chiến binh Thủy Quân Lục Chiến Mỹ với nhiều chiến công trong
cuộc Chiến tranh Việt Nam: ngày 10 tháng 7 năm 1969 Trung úy TQLC Jim Webb được
tưởng thưởng huy chương cao quý Navy Cross, dành cho Hải Quân & TQLC – chỉ đứng thứ hai sau Medal of Honor là huy
chương cao quý nhất của nước Mỹ, do tinh thần chiến đấu anh dũng khi đang còn
là Tiểu đội trưởng thuộc Trung đội D, Tiểu đoàn 1 TQLC trong cuộc hành quân Lùng và Diệt / Search and Destroy, Jim
Webb đã bị nhiều vết thương miểng trong cuộc
đụng trận này. Jim Webb còn được những huy chương khác: một anh dũng bội tinh
ngôi sao bạc, hai ngôi sao đồng và hai chiến thương bội tinh.
Jim Webb là một chính trị gia và cũng là
nhà văn, tác giả của 10 cuốn sách xuất bản. Cuốn Fields of Fire (1978) được coi như một tác phẩm cổ điển viết về cuộc
Chiến Tranh Việt Nam.
được coi như một tác phẩm cổ điển viết về cuộc Chiến
Tranh Việt Nam.
[nguồn Amazon.com/ Book.]
Jim còn là phóng viên chiến trường trên các
trận địa Trung Đông và Afghanistan, được giải
thưởng Emmy báo chí với phóng sự cho đài truyền hình PBS về hoạt động của
TQLC Mỹ (1983) tại Beirut, thủ đô Lebanon. Jim còn là một nhà làm phim.
Jim Webb từng là Thượng nghị sĩ, Bộ trưởng
Hải Quân, Phụ tá Bộ trưởng Quốc phòng thời Tổng thống Ronald Reagan. Tháng 7, 2015
Jim Webb ra tranh chức ứng cử viên Tổng thống đảng Dân Chủ nhưng sau đó tự rút
lui.
Jim Webb tốt nghiệp tiến sĩ luật Đại học
Georgetown và hành nghề luật sư. Jim có vợ Việt Nam là Lê Hồng sinh năm 1968,
nhỏ hơn Webb 22 tuổi cũng là một luật sư
và có một con gái tháng 12, 2006.
Hình 4: Jim Webb giữa trận địa Chiến tranh Việt Nam, năm 1969
do chiến công anh dũng Trung Úy TQLC Jim Webb được tưởng
thưởng Navy Cross
là một huy chương cao quý của Hải quân & TQLC Mỹ, chỉ
đứng thứ hai sau
Medal of Honor do Quốc hội vinh danh và Tổng thống Mỹ
trao tặng.
JIM
WEBB NGƯỜI BẠN CỦA CƯ DÂN SÔNG MEKONG
Cho dù, thời điểm này tên tuổi Jim Webb
đang được nhắc tới qua sự kiện sôi nổi về lễ tưởng niệm vinh danh và an táng 81
bộ hài cốt các tử sĩ Nhảy Dù VNCH vào ngày 26 tháng 10, 2019 sắp tới đây, nhưng
với người viết thì Jim Webb còn được biết tới từ một thập niên trước như một
Advocate for the Mekong. Jim Webb
có tiếng nói mạnh mẽ trong giới lập pháp Hoa Kỳ với những cam kết bảo vệ sông
Mekong và toàn lưu vực.
Sau Chiến Tranh Việt
Nam, sự vắng bóng của Hoa Kỳ trong vùng Đông Nam Á đã để lại một khoảng trống địa
dư chính trị, và đây cũng chính là cơ hội để một Trung Quốc đầy tham vọng mau
chóng lấp đầy. Với sức bành trướng của Bắc Kinh từ kinh tế tới quân sự ngày
càng đè nặng trên 5 quốc gia trong lưu vực sông Mekong, cộng thêm với những động
thái hung hãn của Trung Quốc nhằm tiến tới: “Tây Tạng Hóa Biển Đông/ Tibetization of South China Sea”, nói theo
ngôn từ rất tượng hình của B.A. Hamzah, thuộc Viện Hàng hải Mã Lai/ Maritime
Institute of Malaysia (MIMA), trực tiếp đe dọa tới những quyền lợi thiết
thân của nước Mỹ, nên đã đến lúc chính quyền Mỹ không thể không quan tâm tới sự
bành trướng của Trung Quốc, một quốc gia đông dân nhất thế giới đang nhanh
chóng vươn lên như một siêu cường cả về kinh tế lẫn quân sự. Bắc Kinh không chỉ
cạnh tranh ráo riết mà còn tham vọng vượt qua Mỹ trong thập niên tới của thế kỷ
này. Nguy hiểm hơn nữa, nói theo ngôn từ của Jane Perlez, báo New York Time, đó
là một “cạnh tranh mất-còn / zero-sum game”. Do đó, sự trở lại với khu vực
Đông Nam Á của Hoa Kỳ là một tiến trình tất yếu chứ không phải là ngẫu nhiên.
Hoa Kỳ là một trong những nước tài trợ
cho Ủy Hội Sông Mekong, đồng thời cũng đã từng viện trợ cho các quốc gia
Mekong, và có tiếng nói quyền uy trên các tổ chức ngân hàng lớn của thế giới
như World Bank/ WB và Asian Development Bank/ ADB… Với tư thế đó cùng với hành
động tích cực dấn thân, Hoa Kỳ hy vọng có thể tìm lại thế đứng, hay ít ra cũng
có một “vai trò đối trọng” hạn chế được
phần nào sức bành trướng của Trung Quốc trong toàn lưu vực.
MỘT KHỞI ĐẦU TỪ HÀNH PHÁP
Từ Hội nghị ASEAN [Hiệp Hội Các Quốc Gia
Đông Nam Á], ngày 23-07-2009, theo yêu cầu của Mỹ đã có thêm một cuộc họp bên lề
của Ngoại trưởng 5 nước: phía Mỹ là Hillary Clinton, cùng với 4 Ngoại trưởng
vùng Hạ Lưu Sông Mekong bao gồm có Thái, Lào, Cambodia và Việt Nam tại Phuket,
Thái Lan. Đại diện cho Việt Nam lúc đó là Ngoại trưởng Phạm Gia Khiêm kiêm Phó
Thủ tướng.
Ngoại trưởng Mỹ đã nhấn mạnh tới tầm quan
trọng của vùng Hạ Lưu Sông Mekong và vai trò mỗi quốc gia đối với Hoa Kỳ, cùng
với cam kết hỗ trợ nhằm thăng tiến hòa bình và thịnh vượng cho khu vực ASEAN
như một toàn thể. Ngoại trưởng 4 nước Thái , Lào, Cambodia và Việt Nam hoan
nghênh sự hợp tác chặt chẽ hơn của Hoa Kỳ với các quốc gia Hạ Lưu trong những
lãnh vực có ý nghĩa hỗ tương nhằm bảo đảm sự phát triển bền vững trong vùng.
Tiếp theo đó là một tuyên cáo, liên quan
tới những vấn đề quan tâm chung, đặc biệt là trong các lãnh vực Môi trường, Y tế,
Giáo dục, và Phát triển Hạ tầng/ infrastructure development trong khu vực.
Bộ Ngoại Giao Mỹ cũng đã lên tiếng bày tỏ
mối quan tâm về ảnh hưởng tác hại từ những
con đập đối với “An Ninh Lương Thực” trong vùng, trong đó phải kể tới tầm quan
trọng của nguồn cá sông Mekong là nguồn protein chính đối với cư dân trong lưu
vực.
[Tưởng cũng nên nói thêm, tới nay 2019
Trung Quốc đã xây xong 11 con đập thủy điện dòng chính khổng lồ và còn tiếp tục
xây thêm chuỗi 19 con đập nữa trên khúc sông Lancang-Mekong thượng nguồn, chưa
kể là Bắc Kinh còn sở hữu thêm 4 trong số 11 dự án đập dòng chính nơi vùng Hạ
Lưu sông Mekong trên lãnh thổ hai nước Lào và Cambodia].
Ngoại trưởng 5 nước đã thảo luận về các
lãnh vực bao gồm biến đổi khí hậu * và
làm thế nào để đáp ứng có hiệu quả . [Ghi
chú của người viết: nhưng ngót một thập niên sau, climate change đã hoàn toàn bị
Donald Trump, TT Mỹ đương nhiệm phủ nhận]; phòng chống bệnh truyền nhiễm; mở
rộng ứng dụng kỹ thuật cho giáo dục và đặc biệt quan tâm đến vùng nông thôn;
cũng như phát triển hạ tầng. Các Ngoại trưởng đã xét duyệt những nỗ lực đang tiến
hành, và đồng ý mở ra những lãnh vực hợp tác mới; và đặc biệt hoan nghênh sáng
kiến “Kết Nghĩa Giữa Hai Ủy Hội Sông
Mekong và Sông Mississippi / Sister-River Partnership” nhằm chia sẻ
kinh nghiệm chuyên môn trong các lãnh vực thích ứng với biến đổi khí hậu, đương
đầu với lũ lụt và hạn hán, khai thác thủy điện và lượng giá ảnh hưởng, quản lý
nguồn nước và quan tâm tới an ninh lương thực.
Sáng Kiến Hạ Lưu Mekong/ LMI (Lower Mekong Initiative) của Ngoại
trưởng Hillary Clinton, với mục đích là tạo thuận và phối hợp cách ứng xử với
những thách đố trong phát triển của toàn vùng qua các hội nghị trao đổi thông
tin kỹ thuật, những cuộc hội thảo huấn luyện, và những thăm viếng khảo sát.
Với 22 triệu MK dự chi – phải nói là ít,
cho các chương trình môi sinh của 4 quốc gia Hạ Lưu sông Mekong; một phần ngân
khoản ấy cũng được sử dụng cho việc “Kết Nghĩa giữa hai Ủy Hội Sông Mekong
và Mississippi” nhằm thăng tiến quản lý nguồn nước xuyên quốc gia, qua kinh
nghiệm từ Lưu vực Sông Mississippi. Số tiền ấy cũng được cơ quan USAID sử dụng
cho việc nghiên cứu ảnh hưởng thay đổi khí hậu trên nguồn nước, an ninh lương
thực và trên cuộc sống cư dân trong lưu vực.
Theo Aviva Imhof, nguyên Giám Đốc truyền
thông của Mạng Lưới Sông Quốc Tế / International Rivers thì Cơ Quan Khảo Sát Địa
Chất Mỹ/ USGS có thể hỗ trợ phần kỹ thuật
trong việc thu thập dữ kiện về thủy văn/ hydrology, sinh thái/ ecology, lưu lượng
phù sa / sediment flows và phẩm chất nước với bảo đảm rằng những thông tin ấy
được phổ biến rộng rãi tới quần chúng.
Sáng kiến Hạ Lưu Mekong được xem là có phần
nào ảnh hưởng tới động lực phát triển trong lưu vực, và gây sự chú ý tới những
vấn đề địa dư chính trị đang bị thử thách.
Cho dù thực chất ban đầu là chưa đáng kể,
nhưng dấu hiệu tái cam kết của Mỹ với các quốc gia Mekong và ASEAN đã bắt đầu
khiến Trung Quốc phải quan tâm nhiều hơn tới các cộng đồng cư dân và các chánh
phủ hạ lưu sông Mekong.
TỚI TNS JIM WEBB VÀ GIỚI LẬP PHÁP HOA KỲ
Cùng với tiếng nói bên Hành Pháp, đã có sự cộng
hưởng của giới Lập Pháp nhất là từ Thượng viện Hoa Kỳ. Thượng nghị sĩ Jim Webb với tư cách là Chủ tịch Tiểu Ban Đông Á và Thái Bình Dương Sự
vụ của Thượng viện (Senate East Asian and Pacific Affairs Subcommittee),
đã rất tích cực từ nhiều năm nhằm ngăn ngừa những tổn hại không thể đảo nghịch
về môi trường do hậu quả của các đập thủy điện trên sông Mekong.
Là Thượng nghị sĩ Dân Chủ tiểu bang
Virginia từ 2006, Jim Webb là một tiếng
nói rất năng động, được báo Washingtonian Magazine bầu chọn là một “Ngôi Sao
Đang Lên” tại Thượng viện Hoa Kỳ.
Năm 2009, TNS Webb đã thực hiện chuyến du
hành 2 tuần qua 5 quốc gia Đông Nam Á để khảo sát các dự án phát triển sông
Mekong và các phương thức sử dụng nước xuyên lưu vực. Ông cũng vận động lôi kéo
được nhiều viên chức ngoại giao Hoa Kỳ, các chánh trị gia hoạch định chánh
sách, các chuyên gia môi trường và giới học giả quan tâm tới những nguy cơ phá
vỡ sự cân bằng hệ sinh thái của của con sông Mekong và tầm quan trọng của sông
Mekong trong phát triển kinh tế và xã hội của vùng Đông Nam Á.
TNS
Jim Webb cũng đã tổ chức một buổi điều trần ngày 23 tháng 09, 2010 trước Ủy Ban
Ngoại Giao Thượng Viện với đề tài: “Thách
Đố về Nước và An Ninh Khu Vực Đông Nam Á/ Challenge to Water and Security in
Southeast Asia” ngoài tiếng nói của Joseph Yun Phụ tá Thứ Trưởng
Ngoại giao đặc trách Đông Nam Á/ Deputy Assistant Secretary of State for
Southeast Asia phía Hành pháp, còn có những tiếng nói thẩm quyền và uy tín từ
các tổ chức Phi Chánh phủ như Richard Cronin [The Stimson Center], Aviva Imhof
[International Rivers], Dekila Chungyalpa [Greater Mekong Program World
Wildlife Fund for Nature]
Ủy
Ban Ngoại giao Thượng viện sau đó đã chuẩn thuận nghị quyết của TNS Webb kêu gọi
các đại diện Hoa Kỳ nơi các ngân hàng phát triển đa quốc gia/ multilateral
development banks cần tuân thủ triệt để “những
tiêu chuẩn quốc tế về môi trường” trong bất cứ một tài trợ ngân
sách nào cho dự án đập thủy điện trên dòng chính sông Mekong. Nghị quyết
này như một hỗ trợ cho MRC tuân hành theo thủ tục “tham khảo trước / prior consultation process”
cho mỗi dự án xây đập và đồng thời cũng kêu gọi cả Miến Điện và Trung Quốc gia
tăng hợp tác với MRC.
Nghị
quyết ấy cũng kêu gọi hoãn xây các con đập dòng chính sông Mekong đồng thời
thuyết phục chánh quyền Tổng Thống Obama tăng thêm ngân sách cho Sáng Kiến Hạ
Lưu Mekong/ LMI, hỗ trợ cho “các
dự án xây dựng hạ tầng cơ sở / infrastructure projects” và tìm giải
pháp bền vững thay thế cho các dự án đập thủy điện dòng chính Mekong.
Trong một lá thơ gửi Ngoại trưởng Hillary Clinton vào ngày 27 tháng 10, 2010, TSN Webb đã yêu cầu Bộ Ngoại Giao tiến xa hơn nữa trong tăng cường hợp tác và thăng tiến phát triển bền vững đối với các dự án đập thủy điện dòng chính sông Mekong.
Trong một lá thơ gửi Ngoại trưởng Hillary Clinton vào ngày 27 tháng 10, 2010, TSN Webb đã yêu cầu Bộ Ngoại Giao tiến xa hơn nữa trong tăng cường hợp tác và thăng tiến phát triển bền vững đối với các dự án đập thủy điện dòng chính sông Mekong.
TNS Webb phát biểu: “Là một thành viên tài trợ cho MRC,
Hoa Kỳ chuẩn bị xem xét việc rút lại ngân khoản đóng góp nếu như các chương
trình về con đập không đạt được tiêu chuẩn môi trường được quốc tế chấp nhận.”
Và ông đề nghị Ngoại trưởng Hillary Clinton nêu lên các vấn đề ở mọi cấp bậc, với
tất cả các quốc gia thành viên, bao gồm cả Thái Lan và Trung Quốc – là hai quốc
gia tài trợ chính cho các dự án đập dòng chính Hạ Lưu Mekong.
“Hoa Kỳ và cộng đồng thế giới có một cam
kết chiến lược và nghĩa vụ tinh thần nhằm bảo vệ sức khỏe và an sinh /
wellbeing của cư dân sống phụ thuộc vào con sông Mekong cùng với nguồn tài
nguyên và nếp sống của họ.”
Ngày 12/08/2011, Ủy Hội Sông Mekong/ MRC
thông báo về quyết định từ Hội Nghị Cấp
Bộ Trưởng tại Siem Reap là hoãn xây con đập Xayaburi*, cũng là con đập dòng
chính đầu tiên thuộc Lưu Vực Dưới Sông Mekong, với lý do để có thêm thời gian
nghiên cứu về tác hại môi trường của con đập.
Ngay cùng ngày, từ thủ đô Washington, TNS
Jim Webb đã phát biểu “Đây
là bước quan trọng hướng tới một chánh sách trách nhiệm nhằm bảo vệ những điều
kiện kinh tế và môi trường cho hơn 60 triệu cư dân trong lưu vực.”
TNS Webb tiếp: “Những nỗ lực của MRC để duy trì sự ổn định môi trường và kinh tế
của vùng Hạ Lưu Mekong chứng tỏ ước muốn tôn trọng quyền hạn về nguồn nước của
các quốc gia trong lưu vực và đồng thời cũng quan tâm tới “những tiêu chuẩn chính đáng về môi
trường – proper environment standards” khi đánh giá những dự án xây
đập thủy điện.”
[Ghi chú của người viết: trong thực tế
năm 2019 chỉ 8 năm sau, con đập dòng chính Xayaburi cũng đã được xây
xong cùng với con đập Don Sahong, và còn thêm 3 dự án đập dòng chính nữa là:
Pak Beng, Pak Lay và mới đây Luang Prabang đang được chính phủ Lào cho triển
khai, đang là những báo hiệu một tương lai rất ảm đạm của con sông Mekong và
ĐBSCL của Việt Nam.]
BẢN NGHỊ QUYẾT 227 CỦA
THƯỢNG VIỆN MỸ
Bản Nghị quyết S. Res. 227 của Thượng
viện Hoa Kỳ: Kêu gọi bảo vệ Lưu vực
sông Mekong và gia tăng hỗ trợ hoãn xây các con đập dòng chính sông Mekong. Bản Nghị quyết được bảo trợ của các TNS Jim Webb,
Virginia, và TNS James Inhofe, Oklahoma và TNS Richard Lugar, Indiana được thông
qua ngày 07/07/2011 với toàn văn bản nội
dung như sau:
Mekong là con sông dài thứ 12 trên thế giới,
bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng và chảy suốt 3 ngàn dặm qua Trung Quốc, Miến
Điện, Thái Lan, Lào, Cambodia và Việt Nam. Khúc sông Mekong Hạ Lưu là nguồn nước
ngọt, nguồn thực phẩm và cơ hội kinh tế cho hơn 60 triệu dân lưu vực.
Sự đa dạng sinh học của sông Mekong chỉ đứng
thứ hai sau con sông Amazon, với khoảng 1500 chủng loại cá trong số đó có hơn
1/3 thuộc loại di ngư/ migratory fish, ngược dòng Mekong và các phụ lưu trong
chu kỳ sinh sản và tăng trưởng; đa số thuộc loại cá đánh bắt trao đổi thương mại.
Sông Mekong cũng là cái nôi của 2 quốc
gia xuất cảng gạo lớn nhất là Thái Lan và Việt Nam [Ghi chú của người viết:
vựa lúa của Thái Lan chủ yếu phụ thuộc vào đồng bằng châu thổ sông Chao Phraya
chứ không phải sông Mekong]
và là vựa cá nước ngọt lớn nhất với 4 triệu tấn mỗi năm trị giá lên tới 9 tỉ MK
và cũng chiếm tới 80% lượng protein động vật của cư dân lưu vực.
Trung Quốc đã xây 11 con đập trên dòng
chính Mekong thượng lưu; và còn tiếp tục xây thêm nhiều con đập khác nữa. Thái
Lan, Lào, Cam Bốt và Việt Nam cũng đang hoạch định xây hoặc tài trợ cho 11 con
đập dòng chính trên khúc sông Mekong hạ lưu. Các cuộc nghiên cứu khoa học đã rất
quan tâm tới ảnh hưởng tác hại của các con đập dòng chính trên dòng chảy, nguồn
cá và sinh vật hoang dã.
MRC là một tổ chức bao gồm 4 nước Thái Lan, Lào, Cambodia và Việt Nam qua một Hiệp Định Hợp Tác Phát Triển Bền Vững được ký kết tại Chiang Rai tháng 04, 1995 với thỏa thuận hợp tác quản lý con sông Mekong, phát triển theo hướng bền vững, mang lại lợi ích cho tất cả các quốc gia trong lưu vực.
MRC là một tổ chức bao gồm 4 nước Thái Lan, Lào, Cambodia và Việt Nam qua một Hiệp Định Hợp Tác Phát Triển Bền Vững được ký kết tại Chiang Rai tháng 04, 1995 với thỏa thuận hợp tác quản lý con sông Mekong, phát triển theo hướng bền vững, mang lại lợi ích cho tất cả các quốc gia trong lưu vực.
Mọi thành viên MRC cùng đồng ý “bằng mọi cố gắng phòng tránh, làm nhẹ
hay giảm thiểu những hậu quả tác hại trên môi trường, đặc biệt với lượng và phẩm
chất nước, hệ sinh thái nước / aquatic ecosystem, và sự cân bằng sinh thái của
toàn con sông/ river system, do phát triển và xử dụng các nguồn nước Lưu vực
Sông Mekong.” [Điều 7, Mekong Agreement 1995]
MRC đã bảo trợ cho công trình Lượng Giá
Môi Sinh Chiến Lược/ Strategic Environmental Assessment by ICEM [International Centre for
Environmental Management Oct 2010], đối với dự án các con đập dòng chính
hạ lưu sông Mekong, và đã đi tới kết luận là các con đập có thể gây hậu quả
nghiêm trọng về môi sinh bất khả phục hồi, cùng với những tổn thất lâu dài về
tính đa dạng sinh học và sự lành mạnh của toàn hệ sinh thái sông Mekong.
Những thay đổi ấy có thể đe dọa tới “An
Ninh Lương Thực” trong vùng, ngăn chặn nguồn di ngư, gây tổn thất trên tính đa
dạng sinh học, giảm dòng chảy phù sa, gia tăng nạn nhiễm mặn, giảm lượng nông
phẩm, và gây bất ổn cho các nhánh sông rạch và cả gây sạt lở vùng cận duyên Đồng
Bằng Sông Cửu Long.
Hoa Kỳ có những quyền lợi đáng kể cả về
kinh tế và chiến lược trong lưu vực sông Mekong và những quyền lợi ấy có thể bị
đe dọa nếu như việc xây những con đập dòng chính ấy có thể gây bất ổn chánh trị
trong vùng.
Sáng Kiến Hạ Lưu Mekong/ LMI do Bộ Ngoại
Giao Mỹ khởi xướng vào tháng 7, 2009 liên kết 4 quốc gia Thái Lan, Lào,
Cambodia và Việt Nam trong những “vấn đề
an ninh về nước”, xây dựng tiềm năng vùng, và tạo thuận cho hợp tác đa
phương trong vấn đề quản trị hữu hiệu các nguồn nước.
Tài trợ cho Sáng Kiến Hạ Lưu Mekong khởi
đầu chú tâm tới tới ba trụ cột/ pillars: môi trường, y tế, giáo dục, và riêng
trụ thứ 4, cơ sở hạ tầng thì hầu như bỏ ngỏ và không có ngân khoản. Trong khi
cơ sở hạ tầng là yếu tố thiết yếu thăng tiến khả năng điều hợp việc xây dựng
các công trình thủy điện trong vùng.
Ngày 22 tháng 9, 2010, Lào gửi tới MRC dự
án đập Xayaburi để dược xét duyệt; đây là con đập hạ lưu đầu tiên trong chuỗi 9
con đập dòng chính trong lãnh thổ Lào [Ghi
chú của người viết: 2 con đập Stung Treng và Sambor trong lãnh thổ Cambodia].
Ngày 19 tháng 4 năm 2011, các đại diện Ủy
Ban Liên Hợp MRC họp để thảo luận về dự án đập Xayaburi đã không đạt được sự đồng
thuận nhưng cũng đồng ý với nhau rằng quyết định sẽ được hoãn lại cho tới kỳ họp
cấp Bộ trưởng của 4 nước sắp tới.
Ngày 8 tháng 5, 2011, chánh phủ Lào đồng
ý tạm hoãn công trình Xayaburi với kế hoạch khảo sát thêm về lượng giá môi trường,
nhằm đáp ứng mối quan tâm của các quốc gia láng giềng.
Từ những dữ kiện trên, Thượng Viện Hoa Kỳ
*Kêu
gọi chánh phủ Mỹ nhận định rõ sự khác biệt hoàn cảnh giữa các quốc gia ven sông
Mekong, bao gồm các khía cạnh năng lượng, tài nguyên thiên nhiên, và đồng thời
hỗ trợ cho nền tảng phát triển hiệu quả/ cost-effective đáp ứng được nhu cầu sản
xuất điện, tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo khó.
*Kêu
gọi các đại diện của Hoa Kỳ trong các ngân hàng phát triển đa quốc gia vận dụng
tiếng nói và quyền đầu phiếu đề chống lại việc hỗ trợ tài chính cho các dự án đập
thủy điện dòng chính Mekong nếu chưa được phối hợp đầy đủ trong phạm vi vùng và
có thể gây những tác hại đáng kể về môi trường, đời sống cư dân, và phát triển
kinh tế ven sông và trong lưu vực.
*Khuyến
khích Hoa Kỳ gia tăng cam kết với các quốc gia Mekong qua Sáng Kiến Hạ Lưu
Mekong/ LMI và gia tăng hỗ trợ “năng lượng
và an ninh nước” thuộc vùng Đông Nam Á.
*Kêu
gọi chánh phủ Hoa Kỳ lãnh đạo Sáng Kiến Hạ Lưu Mekong/ LMI quan tâm nhiều hơn tới
khả năng xây dựng các dự án về năng lượng và cơ sở hạ tầng nước.
*Hoan
nghênh quyết định của chánh phủ Lào tạm hoãn xây công trình đập Xayaburi để đáp
lại mối quan tâm của các quốc gia lân bang.
*Hỗ
trợ hoãn xây chuỗi các con đập dòng chính Mekong cho tới khi các cuộc lượng giá
môi sinh hoàn chỉnh, đồng thời với kế hoạch điều hợp đa phương được hoàn tất.
*Kêu
gọi mọi quốc gia ven sông Mekong, bao gồm cả Trung Quốc tôn trọng quyền của các
quốc gia khác trong lưu vực và cần quan tâm tới bất cứ sự bất đồng hay mối e ngại
nào đối với các dự án đập sông Mekong.
*Khuyến
khích các thành viên của MRC tôn trọng thủ tục “tham vấn trước/ prior
consultation” qua tiến trình xây đập trải với các giai đoạn như: Thủ tục Thông
báo / Procedures for Notification, Tham vấn trước / Prior Consultation, Chuẩn
thuận / Agreement.
*Kêu
gọi các chánh phủ Miến Điện và Trung Quốc cải thiện hợp tác với MRC, chia sẻ
thông tin về lưu lượng nước và tham dự vào các tiến trình quyết định trong
vùng/ regional decision-making processes, trong phát triển và sử dụng sông
Mekong. Và:
*
Hỗ trợ các quốc gia hạ lưu Mekong thu thập dữ kiện và phân tích ảnh hưởng các dự
án phát triển dọc theo sông Mekong.
LIỆU SÁNG KIẾN HẠ LƯU
MEKONG ĐÃ TRỞ THÀNH QUÁ KHỨ
Sự trở lại khu vực Đông Nam Á của Hoa Kỳ
qua Sáng Kiến Hạ Lưu Mekong/ LMI cho đến
nay đã qua 10 năm, nhưng vẫn còn mang tính cách rất tượng trưng với một ngân
khoản đầu tư chưa tương xứng so với tầm vóc của chánh sách và nhu cầu của các
quốc gia trong lưu vực. Lại càng chưa thể nói là có khả năng “đối trọng” đối
với áp lực bành trướng ngày càng gia tăng của Trung Quốc, khi mà Bắc Kinh đang ở
thế thượng phong trong Lưu Vực Lớn Sông Mekong / Greater Mekong Subregion/ GMS
so với Hoa Kỳ trong nhiều lãnh vực:
_ TQ có một địa dư tiếp cận, sở hữu một nửa
chiều dài con sông Lancang-Mekong chảy xuyên suốt qua 6 quốc gia thay vì với
Hoa Kỳ là cả một khoảng cách đại dương.
_ TQ đang và sẽ sở hữu thêm những con đập
dòng chính khổng lồ trên thượng nguồn khiến con sông Mekong trở “thành tháp nước
và nhà máy điện” của Trung Quốc.
_ TQ đã và đang mở rộng những đặc khu kinh
tế SEZs/ Special Economic Zones “Made in China” trong lưu vực [ Lào, Cambodia,
Việt Nam] với nhân lực tài lực và các hạ tầng cơ sở có khả năng bám trụ lâu
dài.
_ TQ có một lực lượng quân sự được quyền
ngang nhiên tuần tra trên sông Mekong bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc từ tháng
12, 2011 nhằm bảo vệ an ninh và những đặc quyền kinh tế.
_ TQ đang tận khai thác tình trạng phân
hóa khối ASEAN và các quốc gia Mekong, điển hình là sự rạn vỡ của ba nước Đông
Dương với Cambodia và tiếp theo là Lào đang tách rời Việt Nam để đi dần vào quỹ
đạo của Bắc Kinh.
_ TQ có một nguồn tiền gần như vô hạn, là
chủ nợ của Hoa Kỳ, và dư khả năng để tài trợ cho các công trình cơ sở hạ tầng
và cả những con đập dòng chính hạ lưu sông Mekong.
Ngoài nguồn tiền từ Trung Quốc, khai
thác thủy điện sông Mekong nay có phần dễ dàng hơn nhiều khi mà số vốn đầu tư
còn có thể đến từ những ngân hàng thương mại trong vùng như Thái Lan, Mã Lai,
Việt Nam… thay vì như trước đây phải được tài trợ từ các tổ chức tài chánh quốc
tế lớn mà Mỹ rất có ảnh hưởng như Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển Á
châu.
MIKE
POMPEO VÀ SÁNG KIẾN HẠ LƯU MEKONG
Mười năm sau Ngoại trưởng
Hillary Clinton (2009), ngày 1/8/2019 trong cuộc họp các Bộ trưởng Ngoại giao
ASEAN ở Bangkok, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo nhắc lại Sáng kiến hạ lưu Mekong/ Lower Mekong Initiative, [Ghi chú của người viết: LMI do Bộ Ngoại Giao Mỹ khởi xướng vào tháng 7, 2009], Mike Pompeo lên tiếng chỉ trích
Trung Quốc đã xây các đập thủy điện dòng chính sông Mekong gây ảnh hưởng nghiêm
trọng đến các quốc gia hạ nguồn.
“Mực nước của con
sông đang ở mức thấp nhất trong một thập kỷ qua, một vấn đề có liên quan đến
quyết định đóng nước từ thượng nguồn của Trung Quốc”, Ngoại trưởng Pompeo phát
biểu tiếp.
Pompeo cũng nói đến việc Trung Quốc cho nổ
mìn, nạo vét lòng sông, tuần tra dòng sông bên ngoài khu vực thuộc Trung Quốc,
tìm cách áp đặt các luật lệ lên việc quản lý dòng sông, và do đó làm yếu đi vai
trò của Ủy Hội sông Mekong.
Hình 5: Ngoại
trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo (thứ ba từ trái),
Ngoại
trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh (thứ hai từ phải) tại Hội nghị
cấp Bộ
trưởng ở Bangkok, Thái Lan hôm 1/8/2019 trong dịp kỷ niệm
10 năm Sáng kiến Hạ lưu Mekong. [nguồn: US
Embassy in Vietnam]
Ngoại trưởng Pompeo
cũng nói đến cam kết của Hoa Kỳ và Nhật Bản trong việc hợp tác với các nước thuộc
lưu vực sông Mekong để đối phó với những khó khăn. Đối tác năng lượng Mekong Nhật
Bản – Hoa Kỳ [Japan-U.S. Mekong Power Partnership], sẽ xây
dựng các mạng lưới dẫn điện trong khu vực, và Hoa Kỳ cam kết sẽ đóng góp hơn 29
triệu đô la.
Và chính phủ Mỹ đang
làm việc với Quốc hội để cung cấp một khoản trợ giúp trị giá 14 triệu đô la cho
các nước sông Mekong đối phó với tội phạm xuyên quốc gia, buôn người, ngăn chặn
việc buôn bán động vật hoang dã, đối phó với sự lan rộng của việc buôn lậu thuốc
phiện từ khu vực Tam Giác Vàng. Đó là những chương trình trợ giúp mang tính nhân đạo
nhưng xét về giá trị chiến lược thì rất manh mún…
Và
người viết không thể không tự hỏi: vị trí chiến lược của Hoa Kỳ hiện nay là ở
đâu trên Bàn cờ Sông Mekong?
Thiếu thực chất chiến lược / short on substance,
thiếu một chính sách liên tục và nhất quán từ phía Hoa Kỳ: đó là thực trạng từ nhiều năm nay của Sáng
Kiến Hạ Lưu Mekong/ LMI.
Các
viên chức Mỹ từ Hành Pháp tới Lập Pháp bấy lâu đã nói nhiều về cam kết vai trò
mở rộng của Hoa Kỳ trong Lưu Vực Sông Mekong [Sáng Kiến Hạ Lưu Mekong của Bộ Ngoại giao, Nghị quyết Res. 227 của Thượng viện] nhưng rồi với chính sách luôn “xoay trục”, và với
“tổng số đầu tư thì chưa đáng kể” cả về phẩm lẫn lượng. Cũng trong suốt 10 năm qua,
Hoa Kỳ gần như tê liệt, không có động thái tích cực và hiệu quả nào ngăn chặn
khi Trung Quốc liên tục cung cấp vốn đầu tư, kỹ thuật và trang bị xây đập để
Lào có thể cắt đoạn dòng chính sông Mekong với các con đập Xayaburi, Don Sahong
tới Pak Beng, Pak Lay và sắp tới đây là con đập lớn Luang Prabang – và thật trớ
trêu với đa phần vốn đầu tư là từ PetroVietnam, một Việt Nam đang
cầm súng tự bắn vào chân mình !
Hoa Kỳ càng ngày càng bị Trung Quốc lấn
lướt không chỉ trên toàn lưu vực sông Mekong mà cả Biển Đông. Để có thể tranh
giành ảnh hưởng với Bắc Kinh, dĩ nhiên, có một cái giá tương xứng phải trả về
phía Hoa Kỳ có thể phục hồi ảnh hưởng và uy tín tại khu vực Đông Nam Á với thế
mạnh và có khả năng đối trọng hữu hiệu với Trung Quốc.
NGÔ THẾ VINH
California, 27/9/ 2019
THAM KHẢO:
Challenge to Water
and Security in Southeast Asia; U.S. Senate Committee on Foreign Relations;
Presiding: Senator Webb, Thursday, September 23, 2010; http://www.foreign.senate.gov/hearings/hearing/?id=4c2fd291-5056-a032-52fd-414f26c49704
Press Releases:
Senator Webb: Mekong River Commission Announcement on Xayaburi Dam “Important
Step Toward Responsible Policy”; December 8, 2011; http://webb.senate.gov/newsroom/pressreleases/2011-12-08-02.cfm
Sen. Webb Calls on
Sec. Clinton to Strengthen Cooperation to Avert Crisis in Mekong River Region
of Southeast Asia. Says U.S. should consider withdrawing funding for Mekong
River Commission if environmental standards are not met. http://webb.senate.gov/newsroom/pressreleases/10-27-2010-02.cfm.
In The Senate of The
United Stated: The full text of S.Res. 227 (as passed July 7, 2011), (Mr. Webb,
Mr. Inhofe, and Mr. Lugar) A resolution calling for the protection of the
Mekong River Basin and increased United States support for delaying the
construction of mainstream dams along the Mekong River.
China Sees U.S. as
Competitor and Declining Power, Insider Says; By Jane Perlez, April 2, 2012; http://www.nytimes.com/2012/04/03/world/asia/chinese-insider-offers-rare-glimpse-of-us-china-frictions.html?_r=1&hp
No comments:
Post a Comment