VỀ BÀI THƠ ‘TRÊN NHỮNG CÁNH ĐỒNG FLANDERS’

nguyễnxuânthiệp

 

Tác giả và bài thơ

 

Trong không khí tưởng niệm các chiến sĩ đã hy sinh vì đất nước, lòng này chợt bồi hồi nhớ đến bài thơ In Flanders Fields-Trên Những Cánh Đồng Flanders.

Có nhiều mẩu chuyện chung quanh bài thơ ‘Trên Những Cánh Đồng Flanders’ của Trung Tá Quân Y John McCrae thộc quân đội Canada trong Thế Chiến I có mặt trên chiến trường nước Bỉ. Nay xin nhắc lại ở đây để chúng ta cùng tưởng nhớ.

 

Trước hết, xin hãy đọc lại những lời của Dough McKay ở Massachussetts, nơi bạn của Nguyễn đang cư ngụ: “Mùa Xuân vừa qua (đã lâu lắm lắm rồi, nhưng cứ xem như vừa mới xảy ra – Ng.), mẹ tôi đưa cho tôi một cái hộp đựng các kỷ vật của gia đình. Trong một phong bì, tôi tìm thấy những thư từ của người ông chúng tôi đã chết ở nước Pháp trong những tháng cuối cùng của Thế Chiến I. Một cách cẩn thận, tôi mở trang thư đã úa vàng có bài In Flanders Fields-Trên Những Cánh Đồng Flanders.”

 

  Bài thơ đầy xúc cảm này mở đầu bằng một dòng nói về những bông hoa poppy nở rộ trên những cánh đồng trận địa nước Bỉ. Bông hoa poppy từ đó trở thành biểu tượng tưởng nhớ những chiến sĩ đã nằm xuống vì lý tưởng tự do. Và kể từ năm 1922, những bó hoa poppy bằng giấy màu đỏ được các cựu chiến binh bày bán trên đường phố trong ngày Tưởng Niệm Chiến Sĩ Trận Vong Memorial Day.

   Tới đây, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về bài thơ và tác giả của nó, cũng như từ đâu mà có tục lệ mang hoa poppy trong thời gian tưởng niệm những người chiến binh đã chết trên các chiến trường qua hàng chục năm nay. Bài thơ Trên Những Cánh Đồng Flanders có nội dung như sau:

 

Trên cánh đồng Flanders

Giữa những hàng hàng bia mộ

Hoa poppies. nở

Dập dờn

Đánh dấu nơi chúng tôi yên nghỉ

Trên trời

Những con sơn ca vẫn can đảm hót

Tiếng hót chợt vang lên đôi lúc

Giữa tiếng đại pháo rền dưới kia

Chúng tôi là những người

vừa mới chết

chỉ mấy ngày trước đây

Nhưng chúng tôi vẫn sống

để cảm nhận bình minh

Thấy được ánh hoàng hôn

Yêu và được thương yêu

Và giờ đây

Chúng tôi nằm yên nghỉ

Trên những cánh đồng Flanders

Hãy tiếp nhận cuộc chiến đấu của chúng tôi chống kẻ thù

Từ những bàn tay buông xuôi

Chúng tôi trao lại bó đuốc

Để các bạn giương cao

Ôi, nếu vì lẽ gì bạn quên lời thề, đập vỡ niềm tin

Với chúng tôi những người đã chết

Chúng tôi sẽ không bao giờ nhắm mắt

Dẫu hoa poppies vẫn nở dập dờn

Trên những cánh đồng Flanders

 

  Như bạn biết đấy, bài thơ In Flanders Fields của Trung tá Quân Y John McCrae, thuộc quân đội Gia Nã Đại, là một trong những bài thơ viết về chiến tranh được truyền tụng nhất. Nó là di sản của trận chiến khốc liệt ở tuyến đầu Ypres thuộc nước Bỉ vào mùa Xuân năm 1915. Sau đây là hoàn cảnh ra ra đời của bài thơ:

  Mặc dầu là bác sĩ trong nhiều năm, đã từng phục vụ ở chiến trường Nam Phi, Trung tá John McCrae vẫn không thể nào làm quen được với những cơn đau, những tiếng kêu thét và máu và nước mắt ở quân y viện này. Tại đây, ông là bác sĩ giải phẫu đã trải qua mười bảy ngày đêm liên tục chăm sóc vết thương cho các thương binh thuộc đủ mọi quốc tịch -Gia Nã Đại, Anh, Ấn Độ, Pháp và Đức. Quả thật là một thử thách kinh hoàng mà ông nghĩ mình không thể nào chịu đựng nổi. McCrae ghi lại như sau: “Tôi ước mong có thể ghi lại trên trang giấy một số cảm nhận về mười bảy ngày ấy… Quả là mười bảy ngày trong Cõi A Tỳ. Nếu cuối ngày thứ nhất ở đây có ai bảo rằng chúng tôi phải trải qua mười bảy ngày như thế thì tôi sẽ chắp tay cúi đầu nói không, không thể nào chịu đựng nổi.”

 

  Thế rồi một cái chết xảy ra đã gây ấn tượng mạnh ở McCrae. Một người bạn trẻ, Trung úy Alexis Helmer quê ở Ottawa, đã bị giết vì bom nổ trong ngày 2 tháng Năm 1915. Trung tá McCrae đã làm lễ an táng và cầu hồn cho Helmer ở một nghĩa trang nhỏ cạnh quân y viện, mặc dầu nơi đây không có nhà nguyện. Ngày hôm sau, ngồi ở băng sau xe cứu thương gần quân y viện, John McCrae bắt đầu viết. Đây không phải là việc xa lạ với McCrae, ông đã từng viết nhiều bài cho báo y học. Nơi ông viết nằm bên cạnh nghĩa trang và ông có thể nhìn thấy những bông poppies vươn lên từ bờ các chiến hào của vùng trận địa Bắc Âu này. Một người lính trẻ nhìn thấy McCrae làm việc. Anh ta tên Cyril Allison, một Trung sĩ nhất 21 tuổi, hôm ấy lãnh nhiệm vụ đưa thư đến cho quân y viện. Trung tá McCrae ngẩng lên nhìn Allison rồi cúi xuống im lặng tiếp tục viết. “Khuôn mặt ông lộ vẻ mệt mỏi nhưng yên tĩnh trong khi viết. Thỉnh thoảng ông lại nhìn ra ngôi mộ Alexis Helmer.”

  Viên trung sĩ quân bưu vẫn đứng ở đó. Hai mươi phút sau thì xong bài thơ, McCrae ngừng viết, nhận thư  từ Allison mà không nói gì hết, và trao cho Allison những thư từ văn kiện trong đó có cả bài thơ mới viết để người đưa thư đọc. Allison hết sức cảm động khi đọc nó. “Bài thơ tả đúng y khung cảnh trước mắt chúng tôi. Ông ấy dùng từ blow (gió thổi dập dờn) rất chính xác vì sáng hôm ấy ngọn gió đông không ngớt thổi qua nghĩa trang, làm lay động những bông hoa poppies. Lúc ấy tôi không nghĩ rằng bài thơ sẽ được in ra.” Quả thật bài thơ suýt nữa đã không được phổ biến. Không vừa ý với nó, McCrae vứt bỏ bài thơ, nhưng một người bạn sĩ quan nhặt lại và gởi cho các báo ở Anh. Tờ The Spectator ở Luân Đôn không chịu đăng, nhưng tờ Punch đã in bài thơ trong số báo ra ngày 8 tháng 12 năm 1915. Riêng Trung tá thi sĩ John McCrae không được may mắn, ông chết vì bệnh sưng phổi năm 1918 lúc đang ở Pháp.

 

  Bài thơ ‘Trên Những Cánh Đồng Flanders’ từ đó được truyền tụng rộng rãi. Năm 1918 Moina Michael, làm việc cho một tổ chức thanh niên thiện nguyện phục vụ các chiến binh Hoa Kỳ trên các chiến trường. Ngày 9 tháng 11 năm 1918, xúc động khi đọc bài thơ In Flanders Fields, Michael đã tự nguyện mang một bông poppy màu đỏ trên ngực áo như một biểu tượng tưởng nhớ những chiến sĩ đã nằm xuống trong khi thực hiện niềm tin. Sau ngày ấy, trong một buổi hội của tổ chức, Michael bày những bông hoa poppies màu đỏ tưởng niệm các chiến sĩ đã hy sinh tính mạng cho niềm tin. Và Michael bắt đầu bán những bông poppies đỏ để gây quỹ hỗ trợ các thương binh và chiến sĩ ngoài mặt trận. Chẳng bao lâu hoa poppy đỏ được biết đến và chấp nhận là biểu tượng quốc gia tưởng nhớ những người con thân yêu của mình đã hy sinh trong lúc thi hành nhiệm vụ ngoài tiền tuyến.

 

  Chúng ta không thể nào quên những người đã hy sinh xương máu cho mảnh đất tự do này. Kể từ Thế Chiến I đến nay, đã hơn 100 năm trôi qua, bao lần mặt trời mọc mặt trời lặn, bao tang thương dâu biển, biến cố dồn dập, nhiều cuộc chiến tranh đã nổ ra cuốn theo nỗi đau, nước mắt và máu của những người lính. Họ đã chiến đấu trên đất liền, trên sông trên biển, giữa bầu trời xanh không giới hạn. Họ chiến đấu trên khắp các vùng trận địa và lục địa châu Á, châu Âu, châu Phi, để thắp sáng một niềm tin, một lý tưởng, vì tự do của loài người, vì hạnh phúc của đồng bào đồng loại. Những bông hoa poppies màu đỏ nhắc mọi người nhớ tới họ, tri ân các chiến sĩ đã dũng cảm hy sinh cho ngày hôm nay.

   Riêng với người Việt chúng ta trên nước Mỹ, chúng ta cũng nên cùng nhau xin chọn một bông poppy màu đỏ cho anh em bạn bè, những chiến sĩ VNCH đã hy sinh trong cuộc chiến 20 năm trên đất nước mình. Xin các bạn hãy yên nghỉ trong màu đỏ của hoa poppy tháng Năm và lòng tưởng nhớ của mọi người…

(Tổng hợp)

NXT