Trương
Vũ
Nguyễn Trọng Khôi
Khi
lần đầu tiên gặp một họa sĩ, tôi thường có khuynh hướng tìm vài nét tương đồng
để liên tưởng đến một họa sĩ nổi tiếng nào đó thuộc những thế hệ trước. Với
Nguyễn Trọng Khôi, tôi cũng làm như vậy nhưng trừ vài nét chung chung như được
đào tạo ở trường ốc hay năng khiếu, tôi không tìm được gì đậc biệt. Nguyễn Trọng
Khôi (NTK) không giống một họa sĩ nào khác.
Từ
ngày quen biết NTK, khoảng giữa thập niên 80, đến nay, tôi luôn có cảm giác là
với anh, không có một ngày nào không có hội họa. Rất đam mê, nhưng trong cái
dam mê đó cái ý thức tự do rất lớn. Anh không tự ràng buộc vào một cách nhìn, một
cách thấy, một quan điểm nghệ thuật nào nhất định. Anh vẽ tranh ấn tượng, trừu
tượng, biểu hiện, chân dung, hình họa, v.v. Và, sử dụng tài tình nhiều chất liệu
khác nhau như chì than, màu nước, sơn dầu, acrylic, hổn hợp.
Thời
gian đầu, NTK vẽ nhiều tranh nặng nét hiện thực với khuynh hướng ấn tượng, Loạt
tranh này được giới thưởng thức, sưu tầm ở hải ngoại ưa chuộng. Tuy nhiên, càng
về sau, tranh của NTK khác đi nhiều, rất mới trong phong cách và quan niệm nghệ
thuật. Mặc dầu vậy, cái đặc biệt nơi NTK là dù sau một thời gian lao vào trừu
tượng với họa pháp tự do anh vẫn có thể trở lại vẽ tranh cổ điển với khả năng tự
chế cao độ.
NTK
nổi tiếng với tranh tĩnh vật. Tranh tĩnh vật dễ vẽ nhưng rất khó thành công,
nghĩa là rất khó tạo nên một tác phẩm nghệ thuật cao. Đối tượng vẽ là những vật
vô tri vô giác. Chúng đứng im, không động đậy, nhưng người vẽ phải tạo nên sự
chuyển động, tạo nên sức sống, cái đẹp, và cả cái thông diệp nghệ thuật. Tranh
vẽ những bình đất của NTK là một “signature” của anh. Khó có họa sĩ Việt Nam
nào vượt qua. Vẽ bằng sơn dầu. Bố cục, ánh sáng, màu sắc phội trí rất điêu luyện.
Tranh thường dùng nhiều màu đất (earth tones) nhưng thỉnh thoảng, trong một số
bức, chêm vào những vàng, đỏ, xanh làm nổi bật lên rất tài tình dù nền màu nóng
hay lạnh.
Still Life – Oil on
Canvas
NTK
vẽ chân dung bằng nhiều chất liệu khác nhau nhưng đa số bằng chì than và sơn dầu.
Có vẻ như anh chịu nhiều ảnh hưỡng của Rembrandt trong bút pháp lẫn màu sắc. Dù
có chịu ảnh hưởng hay không, NTK đạt một độ cao trong nghệ thuật vẽ chân dung.
Rất có hồn, rất giống, biểu hiện cá tính của người mẫu. Và, tranh đẹp. Theo
tôi, cái quan trọng nhất khi vẽ chân dung là sư chân thật. Không ít họa sĩ khi
vẽ chân dung cố tạo nên một con người đẹp hơn, đài các hơn, phong sương hơn,
hay với đàn ông thì có cá tính mạnh hơn. Người trong tranh trông rất hợp với một
hình ảnh nào đó trong thi ca. Có thể gọi đây là tranh sáng tác nhưng không phải
là tranh chân dung. Tranh chân dung phải giống người mẫu, cả vóc dáng, tâm hồn,
lẫn cá tính. Giống theo bất cứ quan điểm nghệt thuật và cách nhìn nào của người
vẽ, nhưng phải giống người mẫu. Không thể gán bức chân dung của người này cho
người khác. Và tranh chân dung cũng không phải là caricature, phác họa chỉ dựa
trên vài nét đặc biệt, Tôi cho rằng NTK là một họa sĩ vẽ chân dung đích thực và
có tài. Thỉnh thoảng, anh phóng túng hơn trong cả màu sắc lẫn bút pháp, như
trong chân dung Văn Cao, nhưng vẫn theo đúng những nguyên tắc căn bản cho tranh
chân dung.
Hình
Họa của NTK có bố cục vững và hình ảnh nhân vật trong tranh nặng tính chân
dung, khác với tranh hình họa của nhiều người trong nhóm họa sĩ trẻ Miền Nam
trước 1975. Và cũng không có dáng dấp những phong cách thời thượng của hình họa
trong tranh Picasso, Gauguin, hay Modigliani, cái cổ được kéo dài ra. Mỗi khuôn
mặt trong tranh NTK chỉ hiện diện trong một bức tranh, khó thấy được sao chép lại
cho một bức tranh khác. Và, càng không có chuyện người mẫu sống mãi mà không
già từ thập niên này qua thập niên khác
Tôi
thích nhất tranh Trừu Tượng và Biểu Hiện của NTK. Trong lãnh vực này, khả năng
sáng tạo và làm mới của anh biểu lộ rõ. Chất liệu acrylic thường được sử dụng
trong loại tranh này. Tuy có vẻ như NTK vẫn có khuynh hướng dùng nhiều màu đất,
nhưng ở đây, anh dùng màu sắc phóng túng hơn. Tôi thích nhất bức The Last
Autumn, màu sắc rực rỡ nhưng vẫn rất hài hòa và ấm áp, tương phản trong một
không gian màu lạnh.
The last Autumn –
Acrylic on Canvas
Tranh
Biểu Hiện của NTK trang trải thông điệp của họa sĩ một cách nghệ thuật, tài
tình, tự nhiên, không gượng ép. Thông điệp
thường nhắm vào sự hiu quạnh và nổi xót xa, cô đơn của con người. Kể cả, khi diễn
đạt tình yêu và hạnh phúc. Nhưng quan trọng nhất, đây là những bức tranh đẹp, bất
kể mang thông điệp nào. Tôi thích nhất bức Bà Mẹ Trẻ. Bức này được anh xếp vào
cả hai loại tranh, Trừu Tượng và Biểu Hiện.
Những
Mãnh Vụn Trong Trật Tự Mới gồm một loạt những sáng tác thuộc nhóm Biểu Hiện, được
cấu trúc dựa trên ý nghĩa của tên gọi. Những bức tranh này biểu hiện một cách
nhìn mới về đời sống, về con người, liên kết những mãnh nhỏ khác nhau, tương đồng
hay tương phản, để vẽ nên một bức tranh toàn diện. Cái câu nói “trong họa có thơ” có thể áp dụng
trong tranh Biểu Hiện của NTK.
Nhan sắc – Oil on Canvas
Bên
cạnh hội họa, NTK là một nghệ sĩ có nhiều tài năng và đam mê khác. Hát hay, đờn
hay, cả sáng tác nhạc. Anh giao tiếp rộng và là bạn tốt của rất nhiều văn nghệ
sĩ, trí thức. Tôi tham dự khá nhiều gặp gỡ bạn bè chung với NTK. Lần gặp gỡ nào
cũng để lại trong tôi ấn tượng tốt, khó quên. Tôi có cảm giác như cái đời sống
ngoài hội họa nhưng khá năng động này của NTK đã ảnh hưỡng nhiều đến những sáng
tác hội họa của anh. Những sáng tác đã tạo nên nhiều xúc cảm sâu đậm và gần với
đời sống thực của con người.
Nguyễn
Trọng Khôi tốt nghiệp Cao Đẳng Mỹ Thuật Sài Gòn năm 1973. Trường ốc giúp anh vững
vàng trong kỷ thuật và không phạm những lỗi lầm căn bản. Nhìn tranh NTK ta thấy
điều đó. Nhưng chỉ có thế. Rời trường ốc, anh luôn tạo cho mình một lối đi
riêng. Anh có một khả năng sáng tạo phong phú, luôn tìm tòi và luôn làm nên cái
mới. Trong nghệ thuật, tham vọng là một đức tính. Tôi cho rằng NTK là một họa
sĩ nhiều tham vọng.
Với
tài năng, sự đam mê và tham vọng nghệ thuật, sự cống hiến cái mới của Nguyễn Trọng
Khôi cho hội họa sẽ khó ngừng lại ở một thời điểm nào.
Với
Nguyễn Trọng Khôi, chúng ta luôn chờ đợi và đón nhận.
TRƯƠNG
VŨ
(Trương
Hồng Sơn, D.Sc.)
24
tháng 6, 2024
No comments:
Post a Comment