Phan
Tấn Hải
Thơ Nguyễn Thị Khánh
Minh
Có
những buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều và buổi tối. Khi tôi ngồi tịch lặng ngoài hiên. Đôi khi có
chút gió, có khi trăng rất mờ vào đêm, hay sương còn lạnh vào ban mai. Có khi
buổi trưa trong xóm vắng không người, thoảng tiếng xe chạy ngoài phố xa vọng tới.
Có khi chiều nắng rất nhạt, như tới từ một ký ức thời thơ dại. Tôi lặng lẽ ngồi,
không nghĩ ngợi gì, chỉ cảm nhận những làn gió nhẹ thoảng qua. Không một ý nghĩ
nào khởi lên trong tâm, không một chữ nào hiện ra trong tâm. Cả thế giới chung
quanh chỉ là những cái được thấy, được nghe, được cảm thọ, và không có một cái
gì khác khuấy động. Tỉnh thức, cảm nhận trên thân tâm một nỗi tịch lặng không lời.
Nơi đó, vắng bặt tất cả những gì có thể so đo thành chữ. Những khi như thế, tôi
không muốn cử động mạnh, chỉ vì sợ làm tan vỡ những vạt nắng ban chiều, hay là
sẽ làm rơi mất ánh trăng.
Có
đôi khi, tôi nghe nhạc. Thường là nghe các bản hòa âm ngắn, không lời của
piano, ngắn thôi, cỡ vài phút. Không hơn 4 hay 5 phút. Tôi không muốn nghe ca
khúc nào dài. Cuộc đời mình có dài đâu. Thêm nữa, vì cần chiêm nghiệm về những
âm vang tập khởi, và rồi những âm vang biến diệt. Sinh và diệt. Hạnh phúc và
đau đớn. Nghe nhạc, có những ca khúc như thế, cho mình ý thức thêm về những hư
vỡ của cõi này. Chỉ lặng lẽ ngồi nghe. Có khi không dám cử động mạnh, chỉ lắng
nghe thôi, lặng lẽ, để từng âm vang ngấm vào thân tâm. Tôi cũng từng kinh ngạc,
tại sao khi người ta nghe nhạc hay lại vỗ tay lớn tiếng. Lẽ ra, sau mỗi ca khúc
hay mỗi bản trình tấu hay, người nghe chỉ nên ngồi lặng lẽ thêm vài phút. Vì bất
kỳ những cử động nào lúc đó sẽ có thể làm rơi các nốt nhạc còn bay lơ lửng
quanh mình.
Khi
đọc thơ Nguyễn Thị Khánh Minh, tôi cũng cảm nhận cũng thế. Đọc thơ cô, tôi thường
đọc đi, đọc lại, đọc lặng lẽ. Tất cả mọi cử động cần thiết đều cẩn trọng hơn,
nhẹ nhàng hơn. Ngay cả khi nhấc ly cả phê để uống một chút, hay khi lật ngược
vài trang để đọc lại vì chợt nhớ ra gì đó. Tôi sợ là, những cử động thiếu dịu
dàng sẽ làm rơi mất chữ trong thơ của Nguyễn Thị Khánh Minh. Hãy để cho cuộc đời
này toàn vẹn, tôi nghĩ thế, mỗi khi nhìn các dòng thơ của cô.
Như
trong đoạn cuối của bài Sắc Đêm, Nguyễn Thị Khánh Minh viết:
Trăng
treo hoài nghi hoặc
Mơ
hồ sắc đêm loang
Ngó
xuống bàn chân đất
Ơi
mộng còn lang thang.
Trăng
là Thiền. Tôi cứ chợt nghĩ như thế. Tôi
không muốn nói tới chữ “Thiền”… Than ôi, phải chi tôi đập cho tan hết tất cả những
chữ “Thiền” trên cõi này, để cho các nhà sư chỉ ngồi tịch lặng với vô ngôn. Trong
cái tịch lặng vô ngôn của những sáng trưa chiều tối, bất kỳ ai khi nhìn vào tự
tâm, đều cũng sẽ thấy nơi đó không có tham sân si, nơi đó nhìn hoài cũng không
thấy chữ “Thiền” hay bất kỳ chữ nào khác ở đâu. Thi sĩ thì khác, trong mắt nhà
thơ luôn luôn là một hiện thực được ghi lại bằng chữ.
Trăng
nghi hoặc là phải rồi, vì ngón tay chỉ trăng, thì trăng cũng chỉ là cái được thấy,
cái dĩa bạc màu vàng lơ lửng trên cao, khi khuyết, khi tròn. Khoa học gia nói
trăng không phải chiếc dĩa bạc. Bởi vậy, trăng còn nghi hoặc, mộng sẽ còn lang
thang mãi. Tới bao giờ nhận ra cái dĩa bạc trên không đó chỉ là hiện tướng của
tâm, mới tỉnh thức phần nào về tất cả biến hiện đều là tâm.
Tương
tự, trong bài thơ nhan đề Trăng Gần Trăng Xa sáng tác năm 2005, Nguyễn
Thị Khánh Minh viết về một thế giới chỉ hiện ra trong tâm, nơi nắng có mùi
hương và biết vói tay để bịn rịn với các sợi tóc nhỏ, và là nơi buổi chiều đứng
lại rất buồn – khi từ biệt Sài Gòn:
Hương
nắng với tay theo
Bịn
rịn con tóc nhỏ
Chiều
đứng lại buồn thiu
.
Tưởng
sẽ chẳng có gì
Mà
tim như nằng nặng
Cái
nhớ cứ theo đi
.
Tưởng
sẽ chẳng có gì
Mà
hẫng chân điểm tựa
Ơi
Sài Gòn. Tôi đi…
.
Trong
thế giới thơ Nguyễn Thị Khánh Minh, chúng ta còn nhìn thấy những bài thơ viết về
cha, về mẹ, hay về những người bạn thân như nhà thơ Đỗ Hồng Ngọc, nhà thơ Nguyễn
Lương Vỵ … Một thế giới được tái hiện bằng chữ. Nơi đó, Đỗ Hồng Ngọc quyện vào
một màn sương của hồn dân tộc. Tôi xin thú thật, tôi không biết hồn dân tộc cụ
thể là gì, vì chữ này trừu tượng quá, mơ hồ quá. Nhưng tôi đã mơ hồ nhận ra
trong bài Lagi Ngày Con Về, khi Nguyễn Thị Khánh Minh viết tặng nhà thơ
Đỗ Hồng Ngọc năm 2017, nơi đó họ Đỗ về thăm căn nhà của ngoại ở Lagi, trích:
Nghe
rất khẽ. Nghe như mơ. Tiếng chổi
Xào
theo chân. Bóng mẹ mỏng như mây
Vườn
thức giấc. Hồn tinh sương mẹ gọi
Con
bướm bay về. Lá trổ trên cây
.
Vâng
thưa Mẹ. Bếp nhà vừa cơi lửa
Cơm
chiều ngon thơm lúa vụ mùa tươi
Mai
mẹ về. Về với Ngoại xa xôi
Chiếc
nón lá Mẹ cứ cài trên cửa
.
Có
phải hồn dân tộc là cái gì có thể nghe được, như tiếng chổi của ký ức nơi hiên
nhà của mẹ, hay có thể ngửi được như cơm mùa lúa mới, hay có thể thấy được như
chiếc nón lá Mẹ cài trên cửa? Đây là thế giới như mơ, như thực đã hiện ra trên
những dòng thơ của Nguyễn Thị Khánh Minh.
Xin
thêm một câu hỏi: có cách nào để từ biệt một người bạn thân? Như khi nhà thơ
Nguyễn Thị Khánh Minh làm bài thơ Vọng Âm Mây trong lễ tưởng niệm 49 ngày Nguyễn
Lương Vỵ ra đi, trích:
Như
không còn trời. Không còn đất
Vọng
âm vỡ nghìn muôn tiếng gấp
Trùng
trùng hạt lệ cắt đêm sương
Đón
người về trong veo một hạt
.
Hoan
hỷ chào nhau cầu xưa quá bước
Dặm
đường im kẽ tóc với chân tơ
Tan
hợp cười òa. Kia vòm mây trắng
Và
bắt đầu. Và chấm hết. Sau xưa…
Nơi
đây, nhà thơ thấy không còn trời, không còn đất, và tất cả vọng âm tan vỡ thành
muôn nghìn tiếng. Những hình ảnh rất đẹp trong bài thơ khi nhà thơ từ biệt một
nhà thơ. Cũng nên ghi chú nơi này: tôi ghét chữ "đẹp" kinh khủng, vì
chữ này mơ hồ, không minh bạch. Thú thật, tôi không có tài năng để nghĩ ra chữ
khác. Nhưng nơi bài thơ này, hình ảnh hiện ra rất minh bạch, không mơ hồ: lệ cắt
đêm sương, trong veo một hạt, chào nhau, cầu xưa quá bước, dặm đường im, và rồi
lẽ hợp tan khi một người bay xa theo vòm mây trắng. Những hình ảnh hiển lộ rất
đẹp, rất xúc động, sờ chạm được.
Có
một không gian rất mực thơ dại trong thơ Nguyễn Thị Khánh Minh: thành phố biển
Nha Trang của những ngày mới lớn. Trong bài Mầu Đỏ Trong Nhớ, nhà thơ ghi lại
ký ức về thời niên thiếu ở Nha Trang, một thời rất là xa xưa, nơi tất cả những
gì trong trí nhớ cô đều đã trở thành thi ca, trích:
...
Một đường chỉ thêu mầu đỏ bị lỗi trên vuông vải trắng. Cô mắng. Ngày đó tôi thường
hay khóc. Sân trường tôi có cột cờ, tôi hay nhìn ba đường đỏ lượn phần phật
trong gió. Gió Nha Trang ươm hương muối. Ba đường đỏ lênh đênh sóng mặn.
...
…
Tôi nhớ mầu đỏ của giàn hoa giấy rực mùi biển Nha Trang nơi căn nhà của bố mẹ
che mát một khoảng thềm có cô bé ngồi chơi thẻ một mình, có nắng đổ lốm đốm như
một tấm vải hoa nhấp nhô sóng nắng và cô mặc áo nắng hoa ấy đi dự hội quên về…
một ngày biển thơm như mộng, nụ hôn thơm mầu hoa giấy đỏ bay bay hoài trong nhớ…
.
Làm
thế nào thơ lại hay như thế nhỉ? Cũng nên ghi chú nơi này: tôi ghét chữ
"hay" kinh khủng, vì chữ này mơ hồ, không minh bạch. Thú thật, tôi
không có tài năng để nghĩ ra chữ khác. Nhưng nơi bài thơ này, các hình ảnh đã
trôi rất xa từ trí nhớ đã trở về kịp để nhà thơ ghi thành chữ, rất minh bạch,
không mơ hồ. Và rất hay. Nơi đây, có gió Nha Trang ươm hương muối, có ba đường
đỏ trên sóng, có nắng lốm đốm trên sân, nơi cô bé ngồi chơi thẻ, nơi biển thơm
như mộng và nơi thành phố biển bay hoài trong nhớ.
Xin
nói lời chân thật rằng, tự thơ Nguyễn Thị Khánh Minh không còn là những gì trừu
tượng để phải suy nghĩ, lý luận. Thơ cô đã bước ra ngoài trang giấy, để trở
thành một phần của cõi này. Thơ cô không còn là chữ, vì nhiều dòng chữ đã hóa
thành hương nắng vương tóc và cầu xưa quá bước. Thơ cô không phải là nhạc,
nhưng nhiều dòng chữ đã hóa thành gió biển rì rào trên từng trang giấy.
Với
lòng trân trọng, tôi đã ngồi rất mực tịch lặng để đọc thơ Nguyễn Thị Khánh
Minh. Rất tịch lặng, tôi đọc. Kẻo làm vỡ hồn thơ.
PTH
No comments:
Post a Comment