Ngô
Thế Vinh
Gửi tới 20 triệu cư dân ĐBSCL
không được quyền có tiếng nói
Gửi nhóm Bạn Cửu Long
Hình 1a_ Trái: Bản đồ vùng đất Đông Nam Á:
những vòng xám/ grey chỉ các vùng phân bố tâm chấn
động đất / epicentral distributions; những vòng xanh/
blue ghi dấu
các trận động đất ≥ 6.0; những ngôi sao đỏ/ red stars ghi
dấu các trận động
đất ≥ 7.0. Các đường gạch đỏ/ red lines là biểu thị đường
đứt gãy gây động đất /
seismogenic faults. (Santi Pailoplee
et al.2009) (4)
Hình 1b_ Phải: Có ít nhất 5 trong số 9 dự án thủy điện
dòng chính sông Mekong của Lào nằm trong
vùng động đất; kể từ
bắc xuống nam: Pak Beng 1320 MW, Luang Prabang 1410 MW, Xayaburi
1260 MW, Pak Lay 1320 MW, Xanakham 1000 MW…
Luang Prabang, là con
đập lớn
nhất và điều rất nghịch lý: do công ty quốc doanh PetroVietnam Power Co. là chủ
đầu tư.
[nguồn:
Michael Buckley, cập nhật 2019 do Ngô Thế Vinh bổ sung.]
HAI NGUỒN TIN CHẤN ĐỘNG
29.10.2019: Đập Xayaburi
Bắt đầu Vận hành
Lào
bắt đầu cho vận hành đập Xayaburi1260 MW, là con đập thủy điện dòng chính đầu
tiên trên sông Mekong của Lào. Đối với toàn thể cư dân trong lưu vực sông
Mekong thì đây là một tin chấn động, giữa lúc khúc sông Mekong không xa đập Xayaburi
gần như cạn kiệt, và câu hỏi đặt ra sẽ lấy đâu ra đủ nguồn nước để Xayaburi có
thể vận hành chạy các turbines và đạt toàn công suất?
Và
rồi, thêm một tin thật sự gây chấn động và cả sửng sốt khác, đó là trận động đất
ở bắc Lào, ngay tỉnh Xayaburi nơi có con đập thủy điện dòng chính cùng tên mới
vận hành chưa đầy 3 tuần lễ trước đó.
21.11.2019:
Động Đất ở Tỉnh Xayaburi Bắc Lào
Bản
tin đầu tiên người viết nhận được qua 1 text message từ Paris, sau đó tin được
đăng tải trên báo Figaro ngày 20.11.2019 lúc 17 giờ 05: Séisme de magnitude 6,1
au Laos / Trận động đất 6.1 ở Lào. “Một trận động đất 6.1xảy ra vào ngày thứ
Năm trong vùng tây bắc Lào, gần biên giới Thái Lan, theo tin từ Viện Khảo sát Địa
chất Hoa Kỳ USGS, tâm chấn động đất từ một nơi không sâu, xảy ra lúc 6 giờ 50
sáng giờ địa phương (tức 23 giờ 50 giờ quốc tế ngày thứ Tư 20.11.2019).(6)
Tiếp
theo là tin chính thức từ Bộ trưởng Lao động và Phúc lợi Xã hội Lào Khampheng
Saysompheng cho biết trong đêm 20 và sáng 21 tháng 11 tại nước này đã xảy ra
nhiều rung chấn động đất, trong đó có 2 trận động đất có độ lớn hơn 5. Phát biểu
tại Hội nghị Bộ trưởng Phúc lợi và Phát triển Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
(ASEAN) lần thứ 10 tại thủ đô Vientiane, ông Khampheng Saysompheng nêu rõ vào
khoảng 4 giờ sáng và 7 giờ sáng ngày 21 tháng11 đã xảy ra hai trận động đất độ
lớn lần lượt là 5.9 và 6.1 tại huyện Saysathan, tỉnh Xayaburi, giáp biên giới
Thái Lan. Ông Saysompheng nói thêm đây là trận động đất mạnh hiếm có và rất nhiều
năm mới xảy ra tại Lào. Trong khi đó, theo thông báo của Cục Khí tượng và Thủy
văn Lào, trong đêm 20 và rạng sáng 21 tháng 11, Lào đã ghi nhận 18 đợt rung chấn,
trong đó có 2 trận động đất mạnh với độ lớn lần lượt là 5.9 và 6.4. Tâm chấn nằm
ở độ sâu khoảng 10km tại huyện Saysathan, thuộc tỉnh Xayaburi. Hiện chưa có
thông tin về thiệt hại do trận động đất gây ra…
ĐỘNG ĐẤT KHÔNG PHẢI LÀ NGẪU NHIÊN
Hai
sự kiện trên xảy ra chỉ cách nhau 24 ngày không phải là một ngẫu nhiên –
hazard. Người viết đã đề cập tới nguy cơ động đất từ các con đập thủy điện lần
đầu từ tháng 6 năm 2002 trên tạp chí Thế Kỷ 21 số 158, rồi cập nhật lần thứ hai
tháng 9năm 2009 trên diễn đàn Viet Ecology Foundation / Hội Sinh Thái Việt.(1)
HAI YẾU TỐ CỦA THẢM HỌA
-- Bắc Lào là một
vùng động đất:
Các
chuyên gia về địa chất đã từng nêu lên mối lo ngại về mối hiểm họa động đất nơi
xây con đập dòng chính Xayaburi vì bắc Lào vốn là vùng điạ chất không ổn định.
Tiến
sĩ Punya Charusiri thuộc Đại học Chulalongkorn, Bangkok đã nhận định: “Đập
Xayaburi là mối hiểm nguy vì xây gần nơi đường đứt gãy đang hoạt động / active
faults.” TS Punya tiếp: “Trong 3 thập niên tới có 30% khả năng xảy ra động đất
trung bình và 10% khả năng xảy ra động đất lớn tới 7 độ Richter trên vùng này.
Nếu đường đứt gãy nơi xây đập hoạt động trở lại thì rất khó đối phó.”(2)
Ông
cũng nhấn mạnh rằng:“Không bao giờ nên khởi công xây đập trên một vùng động đất
như vậy nếu chưa có những nghiên cứu sâu rộng thêm nữa về mối nguy cơ động đất;
cho dù các nhà xây đập thì luôn nói rằng họ đã tuân thủ tất cả các nguyên tắc về
an toàn động đất.”
TS
Punya cảnh báo: đã có một chuỗi những trận động đất gần nơi xây đập Xayaburi
trong những năm gần đây. Năm 2011, đã có 2 trận động đất 5.4 và 4.6 cách đập
Xayaburi chỉ có 48 km. Một tháng sau, thêm một trận động đất nữa 3.9 cách
Xayaburi 60 km. Trước đó, năm 2007 đã có một trận động đất 6.3 ngay nơi vùng
Xayaburi.
Trong
khi đó, nhóm tham vấn Poyry có trụ sở ở Thụy sĩ và công ty xây đập Thái Lan
CH.Karnchang thì cả quyết rằng đập Xayaburi được thiết kế an toàn về động đất
theo đúng các tiêu chuẩn của ICOLD(2) (International Commission on Large Dam).
Nhưng mà ai cũng biết rằng Poyry chỉ là một nhóm tham vấn làm thuê cho các công
ty xây đập và bấy lâu đã không có một hồ sơ theo dõi tốt / no good track
record.
Các
nhà nghiên cứu thuộc Đại học Chulalongkorn, Bangkok đã ứng dụng những kỹ thuật
cảm ứng từ xa / remote sensing techniques xác định được 2 đường đứt gãy hoạt động
/ active faults cách nơi xây con đập Xayaburi lần lượt là 60 km và 20-40 km.
TS
Punya phát biểu: “Công ty đập không bao giờ nên khởi công xây con đập trên một
đường đứt gãy trước khi họ hoàn tất các cuộc nghiên cứu thấu đáo về mối nguy cơ
động đất.”(3)
Chính
quyền Phnom Penh từ năm 2011 cũng bày tỏ mối quan ngại với chính phủ Lào về sự
an toàn của con đập Xayaburi.
Te
Navuth, Tổng thư ký của Ủy ban Mekong Cambodia đã yêu cầu chính phủ Lào:“Phải
có một nhóm nghiên cứu độc lập và chuyên nghiệp về mối nguy cơ động đất và an
toàn của con đập.”(3)
Nhưng
nhà nước Lào thì cứ ngang nhiên lấn tới và vẫn cho khởi công xây con đập
Xayaburi cho dù có những tiếng nói chống đối từ 2 quốc gia hạ lưu là Cambodia,
Việt Nam, cùng với các nhà khoa học và nhiều tổ chức bảo vệ môi sinh.
Ủy
hội Sông Mekong / MRC như một cơ quan tư vấn của 4 nước thành viên Lào Thái
Cambodia Việt Nam, đã cùng đặt bút ký kết Hiệp định Phát triển Bền vững Lưu vực
Sông Mekong 1995, MRC đãnhiều lần yêu cầu là cần có thêm những thông tin về an
toàn của con đập Xayaburi nhưng cuối cùng, rất muộn màng chính phủ Lào chỉ đưa
ra được“một lượng giá phỏng đoán / probabilistic seismic hazard assessment về mối
nguy cơ động đất” và tới thời điểm đó thì Lào cũng đã tiến hành xây được 30%
công trình toàn con đập.(3)
Với
số vốn đầu tư là 3.5 tỷ USD, Xayaburi cũng vẫn cứ được hoàn tất và bắt đầu họat
động phát điện từ tháng 10, 2019 và nguồn điện chủ yếu bán cho Thái Lan.
-- Động đất do các hồ
chứa đập thủy điện:
Theo
giáo sư Shunzo Okamoto, Đại học Tokyo thì sức nước hãm ép trong các hồ chứa có
thể gây động đất, nhất là nơi mà “thế năng động đất” (potential earthquake
energy) đã tích lũy ở mức cao.(7)
Kinh
nghiệm từ Nhật Bản, vốn nằm trên vùng địa chất không ổn định, thường xảy ra các
trận động đất, nên mỗi dự án xây đập đều được khảo sát rất chu đáo trên mọi
khía cạnh, nhất là địa chất, với những hồ sơ theo dõi các trận động đất lớn nhỏ
và hoạt động của núi lửa, cả việc xác định xem có đường đứt gãy dưới các lớp địa
tầng hay không. Nhật Bản đã có một số công trình nghiên cứu nghiêm chỉnh liên
quan tới đề tài “xây đập gây hậu quả động đất.”
Đã
có nhiều ghi nhận về các trận động đất do xây đập thủy điện gây ra. Các chuyên
gia địa chất khi khảo sát những con đập lớn nhận thấy: sức nặng thường trực của
khối nước khổng lồ trong hồ chứa đã gây ra tình trạng mất cân bằng địa chấn,
gây đứt đoạn lớp địa tầng dưới đáy và làm vỡ cấu trúc toàn con đập – người ta gọi
đó là “Động Đất Do Hồ Chứa”(reservoir triggerred seismicity)”.
Đã
có những trận động đất do hồ chứa gây ra làm chấn động dư luận thế giới. Như hồ
chứa đập Aswan High (Ai Cập) khi lấy đầy nước, thì sau đó các trận động đất
M4.7 (3/1982), M4.3 (2/1983) đã xảy ra trên vùng đất mà trước năm 1980 chưa hề
có ghi nhận một cơn địa chấn nào. Tại Trung Quốc, gần tỉnh Quảng Đông, có con đập
Tân Phong Giang (Xinfengjian) cấu trúc giống đập Aswan đã bị một cơn địa chấn
M6.1 vào năm 1961. Các trận động đất khác do hồ chứa cũng đã xảy ra với con đập
Koina (Ấn Độ): M5.5 (9/1967), M6.3 (12/1967) làm nứt thành đập và khiến hơn 180
người chết.(7)
Sức
nước hãm nén trong hồ chứa trên vùng động đất làm gia tăng những cơn địa chấn
do áp suất thay đổi theo mực nước và dung lượng nước trong hồ khi con đập hoạt
động. Động đất vẫn xảy ra khi hồ chứa được xây trên vùng chưa có động đất trước
đó.(7)
Theo
Tiến sĩ T. Vladut thuộc nhóm Nghiên Cứu Môi Trường Thủy Học Canada (Hydro
Environmental Research Group) [1993] sau khi đã khảo duyệt hơn 2000 bài viết về
động đất gây ra do các con đập và hồ chứa, Vladut đã đi tới kết luận:
1.
Từ thập niên 1930 [1932] người ta bắt đầu biết tới mối liên hệ động đất với con
đập Qued Fodda ở Algeria. Sang thập niên 1940 [1945] người ta đã lại quan tâm
hơn tới mối liên hệ giữa độ sâu của hồ chứa con đập Hoover ở Mỹ với các trận động
đất xảy ra sau đó.
2.
Từ năm 1932, trong số hơn 120 con đập trên thế giới, người ta ghi nhận được những
trận động đất xảy ra hoặc do nước hãm nén trong hồ chứa (water impoundment), hoặc
khi hồ chứa hoạt động (reservoir operation).
3.
Có nhiều khả năng động đất xảy ra nơi con đập cao hơn 100 mét hoặc khi dung lượng
hồ chứa lớn hơn 1 x 109 m3.
Khi
mà động đất do hồ chứa xảy ra tại các quốc gia kém phát triển – nơi mà nhà cửa
không đạt tiêu chuẩn chống động đất, mức thiệt hại sẽ lớn hơn gấp bội. Điều này
đã được thấy rõ qua những tổn thất rất nặng nề từ mấy trận động đất cho dù chưa
phải là quá lớn ở hai tỉnh Vân Nam và Tứ Xuyên vùng Tây Nam Trung Quốc.
Do
đó việc nghiên cứu theo dõi, phát hiện và phòng tránh động đất do hồ chứa phải
là mối quan tâm ưu tiên hàng đầu của các kỹ sư xây đập. Trong ngân sách xây đập
phải bao gồm cả ngân khoản để trang bị mạng lưới các trạm theo dõi động đất
(network of seismological stations). Việc theo dõi phải liên tục trong suốt quá
trình xây đập và cũng phải tiến hành trước khi bắt đầu lấy nước vào hồ chứa.
(7)
Nhưng
dù có thiết lập thêm các trạm theo dõi động đất sau khi đã xây đập thì cũng
không có cách nào giúp tránh động đất, và khi động đất xảy ra, rất khó mà phản ứng
kịp cho việc di tản cư dân và cũng không có đủ thời gian xả nước an toàn, nếu
không muốn nói còn làm gia tăng tổn thất. (1)
NGUY CƠ TỪ CHUỖI ĐẬP SÔNG MEKONG
Những
đập thủy điện khổng lồ bậc thềm Vân Nam / Mekong Cascades và chuỗi đập dòng
chính sông Mekong bắc Lào nằm trong vùng động đất. Liệu đã có những công trình
nghiên cứu khoa học nghiêm chỉnh nào của các công ty xây đập về tình trạng địa
chất trong lưu vực sông Mekong?
Không
chỉ với Trung Quốc, ngay cả với nhà nước Lào, có rất nhiều lý do để tin rằng do
bị thúc đẩy bởi lợi nhuận nên các công ty xây đập đều vội vã muốn đạt kế hoạch
khai thác thủy điện chiến lược của họ; nên đa phần họ đã không quan tâm bỏ ra rất
nhiều thời gian và cả tổn phí lên tới nhiều triệu USD cho những cuộc khảo sát tốn
kém nhưng rất cần thiết như thế. Hoặc giả nếu có cái gọi là công trình nghiên cứu
địa chất trên giấy tờ thì chúng ta cũng có thể biết trước rằng cho dù có “những
dữ kiện địa chất biết trước là bất lợi cũng sẽ bị làm ngơ hay bỏ qua.”
Theo
một nghiên cứu năm 1990 của Ngân Hàng Thế Giới (World Bank) thì trong số 49 dự
án xây đập thủy điện, có hơn 3/4 số đập gặp phải những “vấn đề về địa chất
không tiên liệu được / unexpected geological problems”. Và cuộc khảo sát ấy đã
đưa tới kết luận khá bi quan rằng đối với các con đập thủy điện “nếu không gặp
các vấn đề trở ngại về địa chất thì phải được coi đó như một ngoại lệ chứ không
phải là sự kiện bình thường.” (8)
THỦY ĐIỆN LUANG PRABANG SẼ LÀ MỘT THẢM HỌA
Hiroshi
Hori là một chuyên gia uy tín về sông Mekong, từng làm việc cho Liên Hiệp Quốc
trong Ủy Ban Sông Mekong / Mekong River Committee có trụ sở ở Bangkok trong những
năm 60 của thế kỷ trước (1964-1969), đặc trách Kế Hoạch Lưu Vực Sông Mekong
(Indicative Mekong River Basin Plan). Sau đó ông giữ chức vụ tham vấn cho Ngân
hàng Phát Triển Á Châu (ADB), đại diện cho Chương Trình Phát Triển Liên Hiệp Quốc
(UNDP) ở New York. Đồng thời ông cũng là Chủ tịch Ủy Ban Nghiên Cứu Sông Mekong
của Cơ Quan Hợp Tác Quốc Tế Nhật bản (JICA). Ông cũng là tác giả của nhiều bài
nghiên cứu kinh điển và các cuốn sách như “Conflicts and Opportunities
Concerning Development and the Environment in the Mekong Basin, IWRA 1998”.
Riêng trong cuốn sách “The Mekong: Environment and Development” [United Nations
University Press, Tokyo 2000], Hiroshi Hiro đã đưa ra nhận xét:
“Thượng
lưu sông Mekong là vùng động đất, với những chuyển động địa chấn đáng kể nên
người ta có lý do để sợ rằng động đất sẽ xảy ra khi xây những con đập ở thượng
nguồn sông Mekong.”(7)
Không
chỉ tỉnh Vân Nam Trung Quốc, mà bắc Lào cũng là vùng động đất, và mới đây được
xác định bởi các nhà địa chất uy tín từ Đại học Chulalongkorn, Bangkok. (2) Và
bằng chứng rõ ràng nhất là trận động đất 6.1 mới xảy ra ngày 21 tháng 11, 2019
vừa qua nơi tỉnh Xayaburi, với rung chấn đã lan xa tới những tòa nhà cao tầng ở
Hà Nội.
Vậy
mà trên vùng được coi như có nguy cơ động ấy, đã có ít nhất 5 dự án đập thủy điện
lớn trên dòng chính sông Mekong của Lào như: Pak Beng 1320 MW, Luang Prabang
1410 MW, Xayaburi 1260 MW, Pak Lay 1320 MW, Xanakham 1000 MW…
Điều
trớ trêu, chính Việt Nam lại là chủ đầu tư con đập Luang Prabang nằm ngay bắc
Lào, một vùng động đất đang hoạt động. Luang Prabang cũng là con đập lớn nhất
trong chuỗi 9 con đập thủy điện dòng chính của Lào. Đây là một chọn lựa quá liều
lĩnh – và đã đẩy Việt Nam vào một vị trí thất thế: vừa là nạn nhân vừa là tòng
phạm – và ai cũng hiểu rằng trong bất cứ tình huống nào thì Việt Nam cũng chỉ
có thua thiệt hoặc tệ hại hơn nữa là có thể bị hoàn toàn trắng tay nếu xảy ra một
vụ vỡ đập.
--
Thua thiệt trực tiếp là 20 triệu cư dân sống nơi ĐBSCL bấy lâu không được quyền
có tiếng nói. Nay chính nhà nước Việt Nam góp phần đầu tư xây thêm một con đập,
có thể ví như hành vi“cầm súng tự bắn vào chân mình / shoot oneself in the
foot”, sẽ khiến cho nạn hạn hán nơi ĐBSCL trầm trọng hơn, cùng kéo theo một chuỗi
những hệ lụy khác: mất nguồn phù sa, tăng thêm sạt lở, nạn nhiễm mặn càng lấn
sâu hơn vào vùng châu thổ… mà ĐBSCL vốn là một vựa lúa, nguồn an ninh lương thực
không phải chỉ của Việt Nam mà là của thế giới.
--
Có thể bị trắng tay khi có một trận động đất gây vỡ đập, không chỉ riêng với
con đập Luang Prabang mà với bất cứ một con đập thượng nguồn nào cũng sẽ là một
“thảm họa vỡ đập dây chuyền.” Điều mà hơn một lần người viết (2002, 2009) và
các chuyên gia độc lập như Tom Fawthrop (2014), Nguyễn Hữu Thiện (2018) đã lần
lượt cùng lên tiếng. (1,3,5)
Hình 2: Ngày 29.10.2019 Lào bắt đầu cho vận hành
đập Xayaburi 1260 MW, con đập thủy điện dòng chính đầu
tiên
trên sông Mekong của Lào. Đối với toàn thể cư dân trong
lưu vực
sông Mekong thì đây là một tin chấn động, giữa lúc khúc
sông Mekong
gần như cạn kiệt. Và rồi, ngày 21.11.2019 thêm một tin chấn
động khác cùng
với nỗi hoang mang lo sợ, đó là trận động đất 6.1 ở bắc
Lào, tỉnh Xayaburi nơi có
con đập thủy điện cùng tên mới vận hành chưa đầy 3 tuần lễ
trước đó.
[nguồn: RFA/ CK Power / AFP]
CẦN MỘT DỨT KHOÁT TRƯỚC KHI QUÁ MUỘN
Biến cố vỡ đập thủy điện Xepian Xe Nam Noy nơi tỉnh Attapeu,
vùng đông nam Lào vào tối ngày 23 tháng 7, 2018, tuy chỉ là con đập tương đối
nhỏ 410 MW mà đã có 5 tỷ mét khối nước đổ xuống phá hủy nhiều ngôi làng với
nhiều người chết và mất tích, đã cho thấy an toàn các con đập trên lưu vực
Mekong là vấn đề thực sự đáng quan tâm và lo ngại.
Và rồi mới đây 21.11.2019, trận động đất 6.1 ở bắc Lào, mà
tâm chấn không xa con đập Xayaburi. Phải coi đây là “hồi chuông cảnh báo
/ wake-up call” cho giấc mơ cuồng thủy điện không chỉ của riêng Lào –
mà cả các quốc gia trong lưu vực sông Mekong, trong đó có Việt Nam.
Trong khi mà Lào đã sở hữu hàng trăm đập thủy điện lớn nhỏ,
nơi các phụ lưu sông Mekong, và trên các dòng sông nhỏ thiên nhiên khác trong
lãnh thổ Lào; khi mà lợi tức trung bình hàng năm của hơn 7 triệu người dân Lào
nay cũng đã cao hơn Việt Nam 3 bậc, đã đến lúc chính nhà nước Lào và giới lãnh
đạo các quốc gia trong lưu vực sông Mekong phải cùng ý thức được rằng “lợi
ích của thủy điện sông Mekong là quá nhỏ, không tương xứng so với rủi ro đối
với con người và môi trường trong toàn vùng.”(4)
Do sự kiêu căng, tham lam và thiển cận của con người không
còn làm chủ được khoa học kỹ thuật của mình, sẽ không hoàn toàn là hư cấu khi
nghĩ tới tình huống Động Đất gây Vỡ đập Dây Chuyền.
Bởi vì với các con đập dòng chính bậc thềm trên suốt dọc con
sông Mekongcó chiều dài hơn 4800 km ấy, nếu vỡ đập – không chỉ đơn giản với
tình huống vỡ một con đập mà đáng lo ngại nhất và cũng là cơn ác mộng: đó là vỡ
đập dây chuyền, tạo ra một cơn hồng thủy của thiên niên kỷ – không
phải do Mẹ Thiên nhiên / Mother Nature mà do chính con người gây ra, sẽ
rất khủng khiếp với sức tàn phá của những trái bom nước Megaton có khả năng
cuốn băng đi hàng triệu sinh linh, các thành phố, trong đó có cả hai vùng châu
thổ Tonle Sap và ĐBSCL nơi với ngót 20 triệu cư dân đang cố bám sống trên vùng
đất định mệnh có lịch sử với hơn 300 năm ấy.
Đây phải là tiếng nói của lương tri, một thách đố và cũng là
cơ hội có tính cách lịch sử: điều mà Hà Nội phải làm và cần làm: không những
rút ngay phần đầu tư của công ty quốc doanh PVPC / PetroVietnam Power
Corporation ra khỏi dự án thủy điện Luang Prabang, đồng thời vận dụng tất cả
sức mạnh của quyền lực mềm / soft power về chính trị, ngoại giao và kinh tế đối
với nhà nước Lào, để cùng hướng tới quyết định hủy dự án Luang Prabang (dự trù
khởi công xây vào tháng 7, 2020) và đồng thời hoãn thêm 10 năm tới 2030, tất cả
các dự án đập dòng chính trên sông Mekong của Lào.
Trong khoảng 10 năm đó, là cơ hội mở ra những cánh cửa mới,
với giải pháp Năng Lượng Tái Tạo / NLTT, từ mặt trời và gió là thứ năng
lượng sạch có khả năng từng bước thay thế thủy điện, một xu thế đang có thể coi
là toàn cầu / global trend.
Hoặc nếu không đi nữa, các nhà xây đập trên lãnh thổ Lào và
cả Cambodia, Việt Nam có một khoảng thời gian cho những cuộc nghiên cứu khoa
học sâu rộng thêm nữa về mối nguy cơ động đất; trước khi tiến hành xây thêm bất
cứ một con đập nào với bài toán Được & Mất / Pros & Cons.
Nhưng nhìn chung, với bối cảnh trong nước như hiện nay, là
một không khí bi quan. Sự kiện Việt Nam là chủ đầu tư cho dự án thủy điện Luang
Prabang có thể được nhiều người xem như một sự kiện đã rồi – fait accompli.
Bởi vì, giới lãnh đạo Việt Nam hiện bị thao túng bởi các nhóm lợi ích, với xung
lực / momentum quá lớn, thêm vào đó còn bị bao vây quanh bởi một đám cố vấn
khoa bảng, nếu không bị mua chuộc thủ lợi thì do không có tầm nhìn chiến lược.
Như một điệp khúc họ cho rằng: khi không thể ngăn được Lào xây các đập thủy
điện thì Việt Nam buộc phải đầu tư xây dựng đập Luang Prabang, bởi nếu không
thì Trung Quốc sẵn sàng nhảy vào. Và khi Việt Nam xây đập Luang Prabang sẽ chủ
động được phần thiết kế, quy trình vận hành, kể cả khả năng mua điện của Lào
[sic] thay vì tiếp tục boycott / tẩy chay cuối cùng để Trung Quốc hoàn toàn
thao túng thủy điện Lào.
Đây là một hình thức ngụy biện nguy hiểm, rất sai về nguyên
tắc, mâu thuẫn về đường lối chính sách, nếu không muốn nói là cả sai lầm chiến
lược vì đi ngược với quyền lợi lâu dài của ngót 70 triệu cư dân sống trong lưu
vực sông Mekong, trong đó có sự sống còn của hơn 10 triệu dân Cambodia sống
quanh Biển Hồ và 20 triệu cư dân Việt Nam sống nơi ĐBSCL. Bởi vì, với các điều
khoản trong Hiệp Định Phát Triển Bền Vững Lưu Vực Sông Mekong 1995, dù rằng
Việt Nam và các quốc gia thành viên không còn quyền phủ quyết / veto power
nhưng Lào vẫn phải tuân thủ tiến trình PNPCAba giai đoạn: (1) Thủ tục Thông báo
/ Procedures for Notification, (2) Tham vấn trước / Prior Consultation, (3)
Chuẩn thuận / Agreement đã cùng ký kết, để bảo vệ con sông Mekong như một mạch
sống cho toàn lưu vực.
THAY CHO MỘT KẾT LUẬN
Thêm ít dòng cuối
cho bài viết nhưng không kém quan trọng – last
but not least, với một định chế chính trị như hiện nay ở Việt Nam, để có một quyết định
mang tính đột phá chiến lược, sẽ không phải là từ lãnh đạo một công ty quốc
doanh như PetroVietnam, không phải là Ủy Ban Sông Mekong Việt Nam, cũng không
phải là từ một Bộ trong chính phủ, mà là trách
nhiệm của Bộ Chính Trị Hà Nội, với quyết tâm không phải chỉ để cứu nguy
ĐBSCL mà là với tầm nhìn chiến lược lãnh đạo vùng, bằng mọi giá nỗ lực vận động
các quốc gia thành viên đã ký kết Hiệp Định Phát Triển
Bền Vững Lưu Vực Sông Mekong 1995 qua tổ chức MRC / Mekong River Commission
cùng thể hiện nghĩa vụ quốc
tế đúng theo tinh thần của Hiệp Định 1995, đó là bảo vệ con Sông Mekong như mạch
sống cho 70 triệu cư dân trong toàn lưu vực, và cũng là bảo vệ an ninh lương thực
của thế giới.
NGÔ
THẾ VINH
29.10.2019 Ngày khởi
động đập Xayaburi
21.11.2019 Ngày động
đất 6.1 ở bắc Lào
Tham Khảo:
1/ Nguy Cơ Động đất từ
những con Đập Vân Nam. Ngô Thế Vinh. Tạp chí Thế kỷ 21, Số 158, Tháng 6, 2002. Những
Con Đập Lan Thương Trên Vùng Động Đất Vân Nam. Ngô Thế Vinh, Việt Ecology
Foundation, 09.2009 http://vietecology.org/Article/Article/44#
2/ Thai geologists warn Xayaburi
dam is an earthquake risk. AsiaNews.IT, 04.18.2014 http://www.asianews.it/news-en/Thai-geologists-warn-Xayaburi-dam-is-an-earthquake-risk
30867.html?fbclid=IwAR2mVfAejrFdqQcu1ID7K3uiVVPE7Ee7ws9GQ3wDJwrUWdBZz8Sco4ZU5j0
3/ Experts renew quake fears over Xayaburi dam
on Mekong River in Laos. Tom Fawthrop. South China Morning Post 8 April 2014.
4/ Analyses of seismic activities and Hazards
in Laos: A seismicity approach. Santi Palloplee, Punya Charusiri. Chulolongkorn
University. Terrestrial Atmospheric and Oceanic Sciences, December 2017. https://www.researchgate.net/publication/321828355_Analyses_of_seismic_activities_and_hazards_in_Laos_A_seismicity_approach
5/ ÐBSCL,
lo ngại nhất là vỡ đập dây chuyền. Nguyễn Hữu Thiện. Tiền Phong 03.08.2018 https://www.tienphong.vn/cong-nghe/ðbscl-lo-ngai-nhat-la-vo-dap-day-chuyen-1308677.tpo
6/ Séisme de magnitude 6,1 au
Laos. Le Figaro Figaro 2019.11.21
Laos earthquake hits northern province. Local frightened as
buildings sway. Bangkok Post, 22 Nov 2019. https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1799299/laos-earthquake-hits-northern-province
7/ Hiroshi Hori. The
Mekong: Environment and Development. United Nations University Press, Tokyo
2000.
8/ Patrick McCully. Silenced Rivers: The Ecology and Politics of Large
Dams. Zed Books, Ltd. London 1996.
|
No comments:
Post a Comment