Ngày vọng Giáng Sinh, tôi đi làm vừa đánh máy vừa khóc lai
rai. Tôi khóc phụ anh chị em đài Radio
Bolsa vừa mất đi Việt Dũng, tiếng nói đã gắn kết những người lưu lạc lại với
nhau như một thứ keo hồ. Tôi khóc phụ
Minh Phượng, cái tên đã kết với Việt Dũng như một tên kép, lòng nghĩ thầm đến
cặp bài trùng Eugene Siskel và Roger Ebert trên TV show. Hồi đó khi Siskel qua đời, Ebert đã im tiếng
một thời gian, mọi người ngậm ngùi chờ đợi và thở phào khi Ebert trở lại ngồi
vào ghế điểm phim nối tiếp… Bây giờ,
Minh Phượng qua một vài ngày đã cố cất tiếng dù trong nước mắt, sao tôi không
cảm thương được chứ.
Tối đến tôi lại khóc, vì một chuyện khác. Tôi khóc nức nở, khóc um sùm, khóc sưng cả
mắt rồi ngủ thiếp đi. Sáng dậy vừa mở
mắt tôi lại khóc. Ngày Giáng Sinh không
lẽ chỉ khóc. Tôi ra máy tìm đọc lơ quơ
cho qua ngày rồi sửa soạn đi lễ. Tôi đến
nhà thờ ngay gần nhà mà rất ít khi tới vì đã quen đi nhà thờ Tam Biên. Bắt đầu bài giảng, cha bỗng hát 4 câu nhạc do
ông viết khi còn trẻ dù bây giờ thì ông cũng còn rất trẻ. Bốn câu hát rất mùi mẫn yêu đương, và cha xin
các cụ bỏ qua, dù bây giờ chỉ biết có Chúa nhưng những hình ảnh yêu đương nó cứ
mò vào đầu thì cũng đâu biết phải làm sao, và nếu có trách thì cũng huề chứ làm
gì nhau. Cả nhà thờ cười với câu nói vui
ấy, nhưng tôi thì bừng sống. Vì mấy câu
hát mới nghe lần đầu đó thì cũng vẫn là quen tai với tôi _ nó giống nhạc sến,
thứ nhạc tôi hằng mến yêu và đã được phong tặng là đại lý nhạc sến.
Về, tôi mở trang nhà xem lại bài của Hạ Đình Nguyên về nhạc
sĩ Thanh Bình với ca khúc Tình Lỡ và mở link nghe lại bài hát mà tôi đã thuộc
năm 13, 14 tuổi. Hồi đó tôi thấy bài đó
hay hết biết, và bây giờ 40 năm sau nghe lại, dẫu âm thanh đã rè tôi vẫn thấy
nó hay góa chời. Nhạc sến muôn năm. Nhưng giữa lúc lơ mơ nhìn khúc phim cũ và
nghe Tình Lỡ, tôi chợt thấy sự mâu thuẫn của mình. Tôi hằng cho rằng Tình Lỡ là nhạc sến và cũng
hằng cho rằng cái gì Khánh Ly- Lệ Thu -Thái Thanh- Mai Hương hát thì không phải
nhạc sến. Rồi đọc câu trích “nghe vàng
mùa thu sau lưng ta” tôi lại càng bâng khuâng.
Dường như bài nào bắt tai tôi thì là nhạc sến. Tôi đâm ngờ cái định giá chung chung của mình
về nhạc sến. Thế nào là sến?
Trong một cố gắng để trả lời cái dốt của mình, tôi nhớ lời
bàn của Hoài Nam đất Úc. Hoài Nam cho rằng cái mọi người gọi là sến (không
nhất thiết phản ảnh quan điểm của Hoài Nam
Một đặc điểm dễ thấy khác của nhạc sến, hay còn gọi nhạc đại
chúng nhạc thời trang vân vân, chính là nội dung của nó. Đa phần là nói về một chuyện tình, và đa phần
trong chủ đề chuyện tình đó là những bất hạnh cách ngăn, trực tiếp bởi chiến
tranh (anh đi lính em cũng vừa lên mười)
hay gián tiếp vì xã hội bất ổn mà nhiều người nghèo, phải tha phương phải phụ
phàng nhau… Gián tiếp hơn nữa, là sự có
mặt của những bài nhạc dễ nghe dễ hát ấy đáp ứng một nhu cầu của tầng lớp nghèo
khổ chiếm đa số: nhạc và lời mà cao siêu quá khó thưởng thức, chủ đề xa cách
với cuộc sống của họ quá thì chả ai buồn nghe.
Trở lại với Khánh Ly và bài Tình Lỡ. Tôi vẫn ngoan cố rằng Khánh Ly hát thì không
sến, và nếu ai trả vài triệu đô biểu hát nhạc sến có lẽ Khánh Ly cũng không hát
được nếu muốn (thử tưởng tượng KL hát câu chuyện
tình đôi mươi chan chứa không bao giờ vơi, hay mỗi năm đến hè lòng man mác buồn... xem có muốn ném đá
không!!!) Như vậy, bài Tình Lỡ nếu không
là nhạc sến thì nó đã có những đặc điểm gì để tôi khăng khăng như vậy mấy chục
năm trời?
Bài Tình Lỡ mang đủ những đặc điểm của nhạc sến: lời giản
dị, rõ ý buồn, tiếc thương một mối tình, âm điệu đầy nỗi xúc động. Nhưng nơi cách hát của Khánh Ly mà cái khác
của Tình Lỡ nổi bật: trong những lời giản dị đó còn có những câu gợi suy nghĩ
sâu xa về một cuộc đời _ đó chính là những câu Hạ Đình Nguyên trích dẫn Phương trời mình đi xa thêm xa, nghe vàng
mùa Thu sau lưng ta, anh ơi anh ơi thu thiết tha. Ai khác hát hỡi người bỏ ta trong mưa bay thì câu đó cũng chỉ tàng tàng ướt át,
chứ không mang cho mình một hình ảnh cay đắng dù nỗi buồn thì chỉ man mác như
khi nghe Khánh Ly hát. Khác biệt chính ở
cái giọng hững hờ lành lạnh mà dung chứa nhiều nỗi niềm của Khánh Ly.
Nói vậy chẳng khác nào xác nhận nhạc sến sến vì nó cũng cần
một cách hát riêng, cách diễn tả mùi mẫn với làn hơi ngân nga, giọng uốn sao
cho hoặc nức nở nghẹn ngào hoặc oán thương buồn hận lộ rõ. Như đã nói qua, để KL hát Nỗi Buồn Hoa Phượng
thì sến không nổi, hư bột hư đường hết.
Với một số bài hát, cách hát của ca sĩ làm bài nhạc trở nên sến hay hết
sến, như bài Tình Lỡ, hay Bão Tình do Mai Hương hát trong phim Bão Tình; nhưng
cũng có những bài mang bản sắc cố định, hát làm sao cũng không thể thay đổi
được đặc tính của nó. Thí dụ như Ướt Mi
rên rỉ mấy cũng không mùi được, mà Căn Nhà Màu Tím thì nghiêm cẩn đến đâu nó
vẫn là nhạc mùi mẫn.
Từ bài của Hạ Đình Nguyên mà tôi còn biết ra một điều, bài
Tình Lỡ là nhạc phim Nàng với Thẩm Thúy Hằng vai chính. Ở chỗ này nhìn lại, tôi mới hiểu tại sao có
những bài không những sến nửa chừng (như hai bài vừa nhắc) mà lại còn mang chút
gì rời rạc, một câu chuyện không đâu ra đâu chứ không gọn gàng chặt chẽ như
những bài nhạc sến khác, thí dụ Áo Em Chưa Mặc Một Lần… Cái chỗ trống trong những bài nhạc đó chính
là những hình ảnh của phim mà bài hát ấy làm nền.
Hóa ra sến không chỉ một kiểu, một loại. Gẫm lại, nhạc dễ nghe dễ nhớ của miền Nam xưa
nhiều vô kể, nếu gộp hết mọi thứ dễ nghe vào thể loại nhạc sến e không nói hết
được cái hay của nó để 40 năm sau tôi vẫn thuộc vẫn ư ử hát theo, để những ca
sĩ trẻ sau này vẫn có thính giả khi hát loại nhạc ấy. Tôi lớn lên trong thời “thịnh trị” của nhạc
sến, hít thở không khí ỉ ôi ấy, đâm yêu mến những bài hát mà thở ra tôi thấy
tôi ở một góc nào đó trong xóm nghèo, thấy anh tôi ở một chòi gác nhân dân tự
vệ, thấy chị Ba Cổ Cò giúp việc nhà lúc đi chợ về. Có quá đáng không nếu nói nhạc sến là một
phần của xã hội miền Nam?
Thế nào là nhạc sến xin chờ những bậc cao tay chỉ dạy, nhưng
trong lúc này, xin vẫn cứ hân hoan làm đại lý nhạc sến dẫu bị phán là đần.
Lưu Na
12/27/2013
No comments:
Post a Comment