Nina
Hòa Bình Lê
Khánh Trường bên kệ sách
Thơ Khánh Trường
(Sách dày 242 trang, do
NXB Mở Nguồn phát hành,
bán tại Barnes &
Noble.)
Sáng
sớm Chủ Nhật, điện thoại gõ nhẹ, nhìn vào messenger thấy dòng chữ nhắn tin từ
chú Khánh Trường: “Tập thơ in xong rồi. Ghé lấy nhé.” 30 phút sau tôi ghé nhà,
chú chỉ lên kệ sách: “Chỉ mới in ba cuốn. Cháu cầm một cuốn về đọc trước.” Mở
trang đầu dưới dòng chữ THƠ KHÁNH TRƯỜNG là hàng chữ “Tặng cháu, Nina Hòa Bình
Lê.” Cảm động.
Bài
viết này xin có lúc được gọi Chú, xưng cháu.
Thú
thật tôi chỉ thật sự tìm đọc Khánh Trường trong những năm gần đây, sau khi thường
xuyên lui tới thăm hỏi chú sau khi tờ Việt Báo chuyển thành tuần báo. Trước kia
đọc đây đó những mẩu truyện ngắn, dài trên các trang mạng, những trang sách với
khá nhiều tình tiết bạo lực và dục tính không lôi cuốn tôi mấy, dẫu bản thân
luôn thán phục tinh thần làm báo dấn thân lì lợm và công trình Hợp Lưu “dày cộm”
cũng như những đóng góp khai phá của người chủ biên, tạo khung trời mới vun xới
những cây bút chủ lực cho nền văn học hải ngoại và trong nước.
Với
nhiều kỳ tích, người viết người đọc không ai xa lạ với cái tên Khánh Trường.
Khánh Trường – Nhà Văn, ngang ngược tung hoành trong 25 cuốn sách. Khánh Trường
– Nhà Báo lì lợm qua 12 năm Hợp Lưu gai góc. Khánh Trường – Họa Sĩ, ngỗ nghịch
trên 400 bức tranh sơn dầu táo bạo. Và Khánh Trường – Nhà Thơ, với tập thơ mới
Thơ Khánh Trường do NXB Mở Nguồn vừa phát hành, dày 242 trang. Liệu bức chân
dung Khánh Trường – Nhà Thơ có đủ đậm nét so với những bức chân dung Khánh Trường
khó bì khác?
Thật
ra, đây không phải là tập thơ đầu của Khánh Trường, như trong lời mở, Khánh Trường
viết: “Tôi làm thơ rất sớm, và nhiều, từ năm mười sáu tuổi đến nay đã ngót sáu
mươi năm, nhưng vẫn nghĩ thơ mình tầm thường, làm chỉ cho riêng mình như một
hình thức ghi lại những biến cố đã trải nghiệm hoặc ngẫu hứng, cốt vui.” Tập
thơ đầu Đoản Thi Khánh Trường ra đời 42 năm trước khi Khánh Trường mới đến Mỹ
mà theo ông chỉ vì nhà in nơi ông làm việc đang “ế.” “Với tôi, vẽ, viết văn
xuôi hay làm thơ chỉ cốt vui, không có tham vọng đi vào văn học sử. Tập thơ này
cũng thế.”
Thơ
Khánh Trường ra đời chỉ để “vui thôi mà,” gồm ba phần: Phần 1: Ngẫu Hứng; Phần
2: Mai Anh Về Miền Trung & Những Bài Thơ Khác; và Phần 3: Khổ Lụy.
Ngẫu
Hứng là phần tôi thích nhất, tập hợp những bài thơ ngắn “bất chợt nẩy ra trong
đầu.” Thơ được viết tự nhiên, không màu mè, không cơ bắp, không gồng, không làm
dáng. Là phần mở đầu, Ngẫu Hứng cũng là phần tách riêng khỏi tập thơ, ở một
vùng đất cao hơn, trên một khí hậu tươi mát, có nhịp sống tâm linh riêng. Trong
khuôn khổ bài này xin chỉ đọc phần Ngẫu Hứng.
Ngẫu
Hứng, theo tác giả, là những “ngẫu hứng đến không hẹn trước,” gồm một số bài đã
được in trong tập Đoản Thi Khánh Trường và một số bài thơ ngắn rải rác khác trước
đây chỉ được viết xuống, hoặc chỉ nằm trong trí óc, nay được gom lại đưa vào
sách.
một
đài mai trắng nở
run
bên bờ tử sinh
một
đài mai trắng nở
rực
sáng nghìn tạng kinh
Bài
thơ bốn câu có tựa “tuệ mai,”mở đầu phần Ngẫu Hứng cũng như mở đầu cuốn sách,
đã ngay tức thì đưa tập thơ vào một cõi giới riêng, nơi Khánh Trường – Nhà Văn
luôn gồng mình thách thức hoàn toàn biến mất nhường chỗ cho Khánh Trường – người
họa sĩ tài ba đưa nét cọ vào thơ, vẽ nên bức tranh tâm linh vừa tĩnh vừa động,
phản ảnh một tiến trình sinh, tử, tiến hóa – “một đài mai trắng nở” – một “rực
sáng” trí tuệ, âu cũng là một sự giác ngộ / tái sinh của một Khánh Trường – Nhà
Thơ, chân phương như đất:
Ngả
lưng gối lá nhìn trời
nắng
muôn sợi nhỏ rơi rơi đầy hồn
Ở
đây, nhà thơ của chúng ta an nhiên chan hòa:
cúi
hôn em – cảm ơn đời
cảm
ơn hạnh phúc tuyệt vời chim bao
cảm
ơn sợi tóc ngọt ngào
ngủ
trên buồng ngực xôn xao nhịp trầm
Ở
đây, ở trong thơ, không còn chút bóng dáng của một Khánh Trường ngang dọc bất cần,
thay vào đó là một tâm hồn yên phận ví mình như một kiếp cây:
người
là bóng mây
giăng
ngang trời rộng
ta
là kiếp cây
trên
đồi gió lộng
người
là cánh chim
bay
ngoài biển rộng
ta
đứng lặng chìm
ôm
nỗi tình không
ôm
chút tình không
ủ
đời giá lạnh
như
sợi nắng hồng
rơi
ngoài mênh mông
Làm
sao có thể không xúc động khi nghĩ đến hình ảnh Khánh Trường ngồi yên lặng
trong căn phòng tối nhìn cuộc đời đi qua, thân xác ở bên trong bốn vách tường,
nhưng tâm hồn nhà thơ vẫn rong ruổi ngoài kia “như sợi nắng hồng,” để rồi sẽ
“rơi ngoài mênh mông.”
Ai
đó đã nói, thơ là tiếng vọng, là lời mời gọi bóng hình nhảy múa, thơ Khánh Trường
có những ngẫu hứng như thế, giữa những tháng năm cằn cỗi vẫn mọc những “nụ
xanh”:
có
đêm trăng rải lụa mềm
có
cây nhớ gió bên thềm tịch liêu
có
đời rộng cánh tay yêu
có
ta cành nẩy ít nhiều nụ xanh
hay
ngồi
bên song cửa
nhìn
người đi qua
ô
vườn hồn ta
một
bông hồng nhỏ
bắt
đầu mãn khai
So
với Khánh Trường – Nhà Văn, Khánh Trường – Nhà Thơ của chúng ta lành hơn, hoà
hoãn và cũng dịu dàng với chính mình hơn:
quanh
co dốc đá rêu mù
vực
thăm thẳm đáy non mù mù sương
dừng
chân bối rối tìm đường
chừng
như dấu cũ trong sương đã nhòa
hay
gối
đầu trang sách mỏng
thả
khói bay vật vờ
nương
hồn qua bến lạ
ta
lạc ta nữa rồi
Cái
ta của Khánh Trường là cái ta của cả một tiến trình biến động, từ những vùng vẫy,
than oán sau cơn tai biến:
nghe
trong thể phách lụy phiền
máu
cao niên đổ mưa điên trận sầu
nghe
ngoài tịch mịch vó câu
gõ
như búa nện trên đầu áo quan
nghe
ra thôi đã muộn màng
tiếng
con chim bệnh bàng hoàng kêu thương.
Đến
những phút giây săm soi, tự xét bản thân:
ta
có hai lỗ tai
cộng
thêm hai con mắt
nhưng
nhiều khi quá quắt
tai
chẳng thuận điều ngay
mắt
không nhìn nẻo thẳng
Cái
ta biến đổi theo định mệnh, từ một Khánh Trường ngang tàng, lăn lóc, không khuất
phục, đến một Khánh Trường của những tháng ngày “mỗi sáng buồn so.”
ta
ngồi trong động trông ra
dưới
sâu mây phủ bóng tà huy bay
nghĩ
đời một cuộc tỉnh say…
Ai
thường xuyên đến thăm Khánh Trường, quen thuộc với hình ảnh chú yếu gầy ngồi im
lìm trên xe lăn trông ra trời rộng thật không khỏi chạnh lòng:
ngoài
vuông kiếng đục mưa mù
ngồi
im như tượng hồn thu xác gầy…
Trong
căn nhà nhỏ im lìm, giữa bốn vách tường, trong bệnh viện, hay trên ghế nằm chạy
thận, khi ngồi đợi xe rước đi lọc thận, chờ xe rước về, những “ngẫu hứng” thơ đến
và đi cũng chính là tâm trạng của một người đã “từ bỏ cuộc chơi,” sống với “cái
ta mãn cuộc”:
lăn
trong cõi sống vô tình
có
khi chỉ một cái hình phù du
loay
quay ăn ngủ mệt đừ
muôn
năm chẳng hiểu chân như chốn nào
Làm
sao có thể hiểu được, khi chính mình ngồi một chỗ nhìn bạn bè khỏe hơn, trẻ hơn
từ từ ra đi, ngậm ngùi cho bản thân:
ta
có hai bàn chân
đi
hoài không tới đích
ta
có một sợi xích
trói
hoài đôi cánh tay
ta
có một cơ may
sống
hoài như giẻ rách.
Có
chút chua cay, mỉa mai cho một số phận nghiệt ngã, từ những lăn lộn dày dặn của
một người chí khí bất thuần, đến hình ảnh bánh xe lăn, sợi xích, và chiếc giẻ
rách, sao vẫn cứ phải sống, vẫn phải lăn theo cuộc đời. Có lẽ vì cuộc đời tuy bất
trắc cũng không thiếu những dịu dàng:
vẽ
em trán ngọc tay ngà
đường
ngôi chẻ giữa tóc pha hương trầm
vẽ
em răng khểnh duyên thầm
môi
non mộc dược má dầm tuyết sương
vẽ
em vẽ bóng vẽ hình
làm
sao vẽ được cái tình xưa sau?
“Cái
tình,” có lẽ đây là thứ duy nhất còn đọng lại sau bao nhiêu tai biến, được
thua, mất mát. Cái tình của gia đình, của bạn bè văn hữu, cái tình của người đọc,
người thưởng ngoạn, cái tình thủy chung son sắt của người bạn đời luôn bên cạnh,
là lượng máu bơm đầy trái tim, giữ cho chiếc rương châu báu trong tâm hồn người
thơ vẫn tràn đầy, để Khánh Trường – Nhà Thơ của chúng ta cuối cùng vẫn y bản
Khánh Trường, bằng cách nào đó, vẫn ngông:
ta
có một trái tim
bơm
hoài một lượng máu
ta
có một kho báu
cho
hoài sao chẳng vơi?
Cuối
cùng thì người nghệ sĩ là một trong những người hào phóng nhất, luôn chăm chỉ với
sứ mệnh tô đẹp thế giới, cuộc đời. Vẽ hoài. Viết hoài. Cho hoài.
Riêng
cảm ơn chú đã treo cho cháu “một vầng trăng mơ.”
NINA
HÒA BÌNH LÊ
(Tất
cả chữ nghiêng trong bài là chữ của Khánh Trường.)
