Vũ
Hoàng Thư
Ngôi nhà gỗ nơi Goethe
viết bài thơ “Über allen Gipfeln”
Tháng 7 mây cao hừng gắt nắng, người
hấp ướt những cơn nhớ. Có nồng mồ hôi giọt, có vai tóc rịn đẫm lưng trần. Lung
linh bốc những khát khao đầu đời cho nhớ thả về những giấc mơ vội vã, và ước ao
xanh ngời tuổi dại. Dại không là khờ. Dại vì bỗng chốc, những bốc lửa làm khoảnh
khắc trở thành thiên thu. Nồng cháy vút lên thượng tầng, bỏ lại mặt đất của
loài người dưới kia.
Tháng 7 có ngày nhừa nhựa khói thuốc
đục giọng Khánh Ly về những bước chân địa đàng, 𝘷à 𝘵𝘪ế𝘯𝘨 𝘩á𝘵
𝘷ề 𝘳𝘶 𝘮ì𝘯𝘩 𝘵𝘳𝘰𝘯𝘨 𝘨𝘪ấ𝘤 𝘯𝘨ủ 𝘷ừ𝘢
(TCS)... Vừa là đủ, không dư mà chẳng thiếu. Tròn no của cánh diều lướt trên đầu
gió, vi vút điệu sáo ngân trưa hè. Tiếng hát như giọt sương đầu về đậu trên lá.
Lá mở đón ngày tinh mơ, nhởn nhơ theo kẽ nắng. Người vộc dậy thâm trầm âm vực.
Len lỏi con dốc Vallejo một ngày hè năm nào trở về không mời gọi. Ở đó Caffe
Trieste ồn ào huyên náo, chốn của những ông thần hoàng văn chương thế giới thường
tới lui ngự trị, Allen Ginsberg, Czeslaw Milosz, Joseph Brodsky... Thêm một điểm
mốc cho du khách đến thăm vùng Vịnh và thêm tên tuổi quảng cáo cho chủ quán,
nơi đây X, Y đã từng ngồi. Từ một góc Caffe Trieste, tối hẳn trong màu gỗ sậm
cũ kỹ, nhớ về những chiếc ghế thấp ở một quán cà phê không tên cuối đường
Pasteur của Sàigòn dấu yêu một thuở. Không đâu bỗng dưng nhắc đến một nơi như
cái cớ để nhớ về một chốn khác. Những bước nhảy ký ức tung tăng hẹn hò với ngày
mưa, những sáng âm u mù khú.
quán không tên, trễ vai hờ
có em mắt bão hiếm lời chốn đây
có café lịm quánh ngày,
đã thâm cốc lạnh ngật ngầy cổ sơ...
(Quán không tên – VHT)
Màu nâu sậm bọt bèo bóng sữa tan dần
trong cốc ấm. Trong thoáng một âm, Trieste nghe thành Tristesse. Liên tưởng làm
ly cà phê đậm bốc. Liên tưởng nhào nặn thế giới nhập hòa quá khứ và hiện tại.
Gió tung phần phật, mùi rêu từ vịnh San Francisco nâng người bay nhẹ lên cao.
Ta vẫn là ta sững ngồi tại chỗ của ngàn năm trước?
Tháng 7 có đêm yên tĩnh theo ngày
kinh động, âm điệu dạ khúc “Wanderers Nachtlied” của Schubert êm đềm 𝘪𝘴𝘵 𝘙𝘶𝘩… 𝘴𝘱ü𝘳𝘦𝘴𝘵 𝘥𝘶… vỗ về câu thơ của Goethe. Câu thơ mà Phạm
Công Thiện rất đắc ý và đã chọn làm nhan đề cho tập thơ của mình, “𝘛𝘳ê𝘯 𝘛ấ𝘵
𝘊ả 𝘕𝘩ữ𝘯𝘨 Đỉ𝘯𝘩 𝘊𝘢𝘰 𝘓à 𝘉ì𝘯𝘩 𝘠ê𝘯”.
Không biết ông Phạm tìm thấy bình yên chỉ ở trên cao hay bình yên tìm thấy được
khi đạp bỏ những đỉnh cao? Linh Thứu chỉ là ngọn đồi bé nhỏ so với núi Hy Mã Lạp
nhưng nơi đó trí tuệ vươn xanh, vút hẳn núi non xứ Tạng. Người dễ bị mất hướng
khi mải ngước kiếm một đỉnh cao. Mắt trừng cố tìm chỗ lặng mà thật sự bình yên
nằm ngay trong mắt bão. Bình yên di chuyển với cuồng nộ. Vấn đề là đi thẳng
ngay vào trung tâm lốc cuốn. Trên cao hay dưới thấp là hai thái cực của ảo vọng
và chết người, là bão táp với mưa sa.
Bài thơ ngắn không đề (*) Goethe viết
vào một đêm vắng ở Kickelhahn đã được Schubert cũng như Liszt, Schumann phổ nhạc.
𝘖’𝘦𝘳 𝘢𝘭𝘭 𝘵𝘩𝘦 𝘩𝘪𝘭𝘭𝘵𝘰𝘱𝘴
𝘐𝘴 𝘲𝘶𝘪𝘦𝘵 𝘯𝘰𝘸.
𝘐𝘯 𝘢𝘭𝘭 𝘵𝘩𝘦 𝘵𝘳𝘦𝘦𝘵𝘰𝘱𝘴
𝘏𝘦𝘢𝘳𝘦𝘴𝘵 𝘵𝘩𝘰𝘶
𝘏𝘢𝘳𝘥𝘭𝘺 𝘢
𝘣𝘳𝘦𝘢𝘵𝘩.
𝘛𝘩𝘦 𝘣𝘪𝘳𝘥𝘴 𝘢𝘳𝘦 𝘢𝘴𝘭𝘦𝘦𝘱 𝘪𝘯 𝘵𝘩𝘦 𝘵𝘳𝘦𝘦𝘴,
𝘞𝘢𝘪𝘵, 𝘴𝘰𝘰𝘯 𝘭𝘪𝘬𝘦 𝘵𝘩𝘦𝘴𝘦,
𝘛𝘩𝘰𝘶, 𝘵𝘰𝘰, 𝘴𝘩𝘢𝘭𝘵 𝘳𝘦𝘴𝘵.
Wolfgang von Goethe
(Bản dịch H. W. Longfellow)
trên tất cả đỉnh cao
là tĩnh lặng
từ những ngọn cây
nghe ra
không một bóng gió
loài chim ngái trong lùm
hãy chờ đi, rồi trong chốc
người cũng sẽ lặng im.
(VHT phỏng dịch)
Một đêm yên tĩnh phương tây, người
cũng như chim đợi chờ giấc ngủ đến. Rồi sẽ đến. Rồi sẽ an bài. Mọi chao động lắng
dần cho tĩnh mịch trên cao. Một giấc an lành hay sẽ không bao giờ thức dậy? 𝘕𝘨ườ𝘪 𝘤ũ𝘯𝘨 𝘴ẽ 𝘭ặ𝘯𝘨 𝘪𝘮. Hững hờ chấm dứt, câu
thơ mở dấu hỏi lớn của kiếp người. Những ôm đồm chìm xuống theo đêm. Có cõi
trên yên tĩnh không cùng? Có băn khoăn đợi chờ mặt đất? Một chữ đợi ngột ngạt bế
tắt, nặng nề thân kiếp Sisyphe. Người rồi cũng sẽ lặng yên.
Hơn một ngàn năm trước Goethe, ở
phương đông, chim không ngủ, chim hót lên tiếng kinh động đêm xuân, vỡ òa linh
hiển. Người không căng thẳng với thính giác đăm chiêu một chiều, người an nhàn
nghe hoa rụng nhưng sự thức tỉnh chuyển rung như tiếng sấm. Sự sống tuôn trào bừng
bừng của phút giây hé mở. 𝘕𝘨𝘶𝘺ệ𝘵
𝘹𝘶ấ𝘵
𝘬𝘪𝘯𝘩 𝘴ơ𝘯
đ𝘪ể𝘶 . Màn đêm vỡ. Sự yên
tĩnh vỡ vì một cái gì quá lớn, một cái chẳng thể nghĩ bàn trước mắt. Trăng ló
sáng giữa đêm huyền. Như thị. Phút giây này, không thời điểm nào khác. Đến như
vậy. Đừng gọi bằng tên vì danh từ sẽ xóa mất giây phút như nhiên. Một sự yên
tĩnh trong sát na trước đó và sự nổ bùng của vũ trụ rất hiện thời ngay trong
cùng thời điểm. Thời gian ngừng giữa không gian xóa hết mọi chiều.
𝘕𝘩â𝘯
𝘯𝘩à𝘯
𝘲𝘶ế 𝘩𝘰𝘢 𝘭ạ𝘤
𝘋ạ 𝘵ĩ𝘯𝘩 𝘹𝘶â𝘯
𝘴ơ𝘯 𝘬𝘩ô𝘯𝘨
𝘕𝘨𝘶𝘺ệ𝘵
𝘹𝘶ấ𝘵
𝘬𝘪𝘯𝘩 𝘴ơ𝘯
đ𝘪ể𝘶
𝘛𝘩ờ𝘪
𝘮𝘪𝘯𝘩 𝘹𝘶â𝘯 𝘨𝘪ả𝘯 𝘵𝘳𝘶𝘯𝘨
(Điểu minh giản - Vương Duy)
Người nhàn hoa quế rụng
Đêm vắng núi xuân không
Trăng tỏ động chim núi
Khe xuân chợt hót vang
(Chim hót trong khe, bản dịch Vũ Thế
Ngọc)
Người nhàn, hoa quế rụng, trăng ló,
chim hót. Bốn hoạt cảnh xảy ra trong một đêm xuân vắng, trước đó là đêm tuyền
và sau rốt cùng trong 𝘥ạ 𝘵ĩ𝘯𝘩. Đêm uyên nguyên bao trùm dòng lưu sinh, thi
sĩ tự tại trong cái thấy thứ nhất về một mặt trăng nguyên nghĩa đương-là. Nghe
chăng tiếng hoa rơi ẩn dụ sự trở về cội nguồn như người đời vẫn nghĩ, hay đây
chính là thấu biết tiếng vô ngôn? Thấy hiển hiện một vầng trăng ló sẽ gợi khêu
con người về phút giây sáng thế của hiện hữu hay thật ra đang bắt gặp một diện
mục vốn đã có mặt từ đầu? Thông thường, ai không nghĩ đó như chuyện tuần hoàn kỳ
diệu trong một đêm trăng làm kinh động loài chim núi. Thật ra việc đến đi, sống
chết là chuyện của nòi đối đãi. Hoa quế rơi là một nhân duyên. Vầng trăng ló khởi
bước chân đầu thong thả trở lại chân nguyên.
Tháng 7 có điệu kèn bay cao đưa theo
xa những đám mây trắng. Ở trên cao lặng yên hay cuồng động, thật khó biết, chỉ
thấy mây bay, có khi chậm rãi và có lúc nhanh dồn. Những đám mây trắng bay qua
đại dương một thời mộng mị. Bạch vân thành Hải Vân. Mây trên biển trôi vào lục
địa quấn trọn chân đèo trắng xóa, quê hương chìm hút dưới chân mây. Trường Sơn
thoáng hiện về xanh ngát lạ lùng trong một ngày tháng 7. Đã cũ xưa hay còn mới
mẻ ? Chỉ thấy người như dựng giữa lưng chừng núi, dang tay bắt từng lọn trắng
phau bay...
mây bay chẳng ở lại nhà
đùa phiêu hốt gió gọi xa xăm về
VŨ
HOÀNG THƯ
Tháng
7, 2011
Nguồn:
Facebook Vũ Hoàng Thư
----------------------------------------------------------
(*)
Nguyên tác Đức ngữ, Thi Vũ chuyển sang Việt ngữ:
Ü𝘣𝘦𝘳 𝘢𝘭𝘭𝘦𝘯 𝘎𝘪𝘱𝘧𝘦𝘭𝘯
𝘪𝘴𝘵 𝘙𝘶𝘩,
𝘪𝘯 𝘢𝘭𝘭𝘦𝘯 𝘞𝘪𝘱𝘧𝘦𝘭𝘯
𝘴𝘱ü𝘳𝘦𝘴𝘵 𝘥𝘶
𝘬𝘢𝘶𝘮 𝘦𝘪𝘯𝘦𝘯 𝘏𝘢𝘶𝘤𝘩;
𝘥𝘪𝘦 𝘝ö𝘨𝘦𝘭𝘦𝘪𝘯 𝘴𝘤𝘩𝘸𝘦𝘪𝘨𝘦𝘯 𝘪𝘮 𝘞𝘢𝘭𝘥𝘦,
𝘸𝘢𝘳𝘵𝘦 𝘯𝘶𝘳, 𝘣𝘢𝘭𝘥𝘦
𝘳𝘶𝘩𝘦𝘴𝘵 𝘥𝘶 𝘢𝘶𝘤𝘩!
Wolfgang
von Goethe (1749-1832)
Trên
tất cả đỉnh cao
là
yên nghỉ,
khó
ai nhận ra
hơi
thở
nơi
muôn trùng đỉnh núi;
những
con chim non
im
bặt trong rừng,
ngươi
hãy chờ đi
rồi
đến lúc
ngươi
cũng lặng im.
(Thi
Vũ dịch)
