Phan Tấn Hải
Hoa biểu
tượng của Ukraine
Tổng
Thống Nga Vladimir Putin đưa gần 200.000 chiến binh Nga xâm lăng Ukraine từ
ngày 24/2/2022. Nhưng
người trí thức và giới hoạt động nghệ thuật từ nước Nga đã nhìn thấy đây là cuộc
chiến của Putin,
một lãnh tụ cuồng bạo, và không xem đây là cuộc chiến giữa hai dân tộc. Trong
các thành phần chống
lại cuộc chiến ở Ukraine, giới họa sĩ có cách riêng để bày tỏ ý kiến. Có người
xuống đường biểu tình
như nữ họa sĩ Nga Yelena Osipova, 76 tuổi, bất chấp cảnh sát thành phố St
Petersburg nổi tiếng là tàn
bạo, đàn áp mạnh tay đối với người biểu tình. Trong khi đó, họa sĩ Nga Andrei
Molodkin triển lãm ở London
một bức tranh chân dung Putin với máu của người Ukraine. Hay như trường hợp họa
sĩ Pháp, có nghệ
danh là C215, nổi tiếng với tranh sơn xịt đường phố Paris, đã tình nghuyện vào
Kyiv, thủ đô Ukraine,
vẽ tranh đường phố để kêu gọi hòa bình và ngợi ca dân tộc Ukraine. Và nhiều trường
hợp nữa trên
toàn cầu, và cũng ngay tại nước Nga.
Báo
Moscow Times ngày 23/3/2022 ấn bản tiếng Anh có bài viết về họa sĩ Nga Andrei
Molodkin, hiện đang
sống lưu vong ở Pháp, nổi tiếng về nhiều lần sử dụng tác phẩm hội họa để kêu gọi
hòa bình, phản đối
chiến tranh --- ngay từ thời cuộc chiến Chechen War năm 2009. Và khi cuộc chiến
Putin đưa quân vào
Ukraine năm 2022 khởi phát, họa sĩ Molodkin đã sáng tác một bức chân dung Putin
loang đầy máu để
bênh vực dân tộc Ukraine.
Đó
là bức chân dung Putin được sáng tác với máu thật của người Ukraine. Đúng ra, họa
sĩ Andrei Molodkin
dùng chất liệu là máu người và dầu thô (crude oil) để làm bức tranh sắp đặt với
chất liệu hỗn hợp
đa phương tiện (mixed-media installation). Molodkin đặt tên cho bức chân dung
này là “Putin Filled with
Ukrainian Blood” (Putin vấy đầy máu người Ukraine). Tranh sắp đặt này phóng
hình lên cao 8 mét được
tạm thời gắn trên bàn thờ của một ngôi nhà thờ ở giữa London, thủ đô Anh quốc,
trong buổi trình diễn
Thứ Tư 16/3/2022. Chất liệu máu là do các bạn người Ukraine của họa sĩ hiến tặng
trước khi các bạn
này từ hải ngoại trở về Ukraine để chiến đấu chống Nga.
H 1. Tranh sắp đặt chân
dung Putin tại nhà thờ London,
máu người trộn với dầu
được bơm loang mặt kính để
mô tả sự tàn bạo của chiến
tranh.
H 2. Hàng trên, từ trái,
xem theo kim đồng hồ: Máu người Ukraine
và hỗn hợp dầu thô loang
trên chân dung Putin qua các giai đoạn của tranh.
Trong khi máu loang, có
âm thanh của nhịp tim đập.
.
Khi
họa sĩ Molodkin trình diễn tranh sắp đặt này ở London, bạn của họa sĩ là
Oleksandr Turchynets, người
đã hiến máu làm tranh và đã trở về quê hương Ukraine để chiến đấu chống quân
Nga, từ Lviv, miền
tây Ukraine, đã gửi tin nhắn cho Molodkin: “Tôi phải trở về chiến đấu bảo vệ
quê hương, tôi đã tặng
máu của tôi trước khi tôi về tham dự chiến trường là để cho thấy máu Ukraine
loang ra dưới bàn tay
của một người.”
Họa
sĩ Andrei Molodkin nói: “Tôi sáng tạo tác phẩm này để tạo ra tình đoàn kết giữa
người Ukraine và người
Nga. Giấc mơ của các chế độ hình sự là bịt miệng tất cả những cuộc thảo luận.
Đã tới lúc chúng ta phải dùng nghệt huật đưa ra một thông điệp minh bạch về chiến
tranh và về con người thực của Putin.”
Tranh
sắp đặt “Chân Dung Putin Vấy Máu Ukraine” có thể xem qua video này, dài 2:50
phút:
https://youtu.be/r0s2Cnsr4Q8
.
Trong
khi đó, nữ họa sĩ Yelena Osipova, 76 tuổi, cư dân Saint Petersburg, Nga, người
đã sống sót qua trận
bao vây Leningrad, có một cách chống chiến tranh kiểu riêng. Cụ bà người Nga
này kể rằng khi nghe tin Putin đưa quân Nga vào xâm lăng Ukraine, cụ bà không
ăn gì được trong suốt ba ngày. Rồi cụ bà kẻ biểu ngữ phản chiến lên các tấm giấy
dày, và mời gọi bạn hữu cùng xuống đường biểu tình với bà cụ.
Tại
sao họa sĩ Yelena Osipova phải xuống đường biểu tình? Đơn giản, trong chế độ của
Putin, không phòng
tranh nào có chỗ cho hội họa phản chiến như ở London hay Paris.
H 3. Khi cụ bà họa sĩ biểu
tình,
cảnh sát Saint
Petersburg tới bắt ngay.
.
Văn
hóa là tài sản lớn của dân tộc Ukraine. Do vậy, khi quân Nga bắn phi đạn vào
các thành phố lớn, các giới
chức Ukraine phải nghĩ cách bảo toàn các công trình nghệ thuật. Các bảo tàng viện,
các phòng tranh,các nhà thờ xưa cổ và các cơ sở văn hóa Ukraine phải lo bảo vệ
các tác phẩm văn hóa giá trị.
Một
số nhà thờ chở các tranh, tượng quý sang gửi qua các nhà thờ cùng giáo hội bên
kia biên giới. Bảo tàng
viện gửi bảo vật ra hải ngoại. Tất cả không để tranh quý trên tường nữa, tất cả
phải đưa xuống dưới hầm
trú bom. Dân Ukraine lo ngại rằng quá khứ văn hóa của họ sẽ không còn bao
nhiêu, khi phi đạn Nga đã
bắn nát nhiều thành phố.
Tất
cả những di sản văn hóa quý nhất là phải cất nơi an toàn. Bảo tàng viện Andrey
Sheptytsky National
Museum
tại thành phố Lviv là bảo tàng viện nghệ thuật lớn nhất Ukraine đã đóng cửa
ngay từ khi quân Nga
khởi động cuộc chiến xâm lăng. Bảo tàng viện này sống sót qua Thế Chiến 2, nhưng
qua cuộc chiến chống
Nga không rõ sẽ được giữ gìn tới mức nào. Các bộ sưu tập của bảo tàng đều đã
đóng gói và đưa vào
tầng hầm.
Nhiều
pho tượng trong thành phố Lviv đã được bọc lại cẩn thận. Tuy nhiên, ai cũng biết
rằng chỉ cần một trận
không kích hay phi đạn bắn chính xác, thì không tượng với tranh nào có thể tồn
tại. Dù vậy, lệnh ra là
tất cả các bức tường trong các bảo tàng viện đều phải là tường trống, không
treo gì nữa, cho tới khi kết
thúc cuộc chiến này. Một chương lịch sử mới của Ukraine đang bắt đầu. Đầy đau
thương và đổ vỡ.
H 4. Tranh phải gỡ để
đưa xuống hầm.
.
Trang
tin Euronews hôm 15/4/2022 loan tin rằng họa sĩ chuyên ngành sơn xịt tại Paris
có nghệ danh là C215
trong những ngày giữa tháng 4/2022 đã tới Kyiv, thủ đô Ukraine, nơi đã bị bom đạn
dập vùi, để bày
tỏ ủng hộ Ukraine bằng cách vẽ tranh trên các tường vách còn chưa sụp đổ. Họa
sĩ C215 đã tới vẽ trước
nhất là nơi các bảng thông tin ở các trạm xe buýt, trạm xe lửa, tức là những
nơi đông người qua lại.
Bởi vì vẽ lên tường có thể sẽ là vô ích khi người ta xây lại, sẽ phá vỡ các bức
tường đi. Trong khi đó, các
bản thông tin nơi các trạm xe buýt, xe điện thì hẳn là còn ở mãi với các đường
xe buýt, xe điện.
Họa
sĩ C215 năm nay 48 tuổi, tên thật là Christian Guemy – nói rằng anh chấp nhận
nguy hiểm, anh phải rời
Paris để vào tận Kyiv, nơi phi đạn Nga vẫn bắn hàng ngày, để đứng sơn xịt kêu gọi
hòa bình. Anh nói anh
không thể làm khác hơn được. Họa sĩ C215 trả lời phỏng vấn của truyền thông:
“Tôi không thực sự quyết
định tới Kyiv, nhưng nhiều phần là các tấm tranh của tôi quyết định cho tôi.”
H 5.. Họa sĩ C215 đứng
giữa Kyiv vẽ tranh
kêu gọi thế giới ủng hộ
Ukraine.
C215
cũng là niềm tự hào của Pháp, vì giới phê bình nghệ thuật nói rằng trong nghệ
thuật vẽ trên đường phố
bằng kỹ thuật sơn xịt thì C215 được gọi là “câu trả lời của Pháp đối với
Banksy.” Họa sĩ Banksy là người
Anh, hiện là họa sĩ sơn xịt trên đường phố nổi tiếng nhất thế giới.
Nghệ
danh C215 chỉ mới xuất hiện từ năm 2006 nhưng anh là họa sĩ sơn xịt (graffiti
artist) tính tới năm 2022
là hơn 30 năm trong làng hội họa. Tác phẩm của C215 chủ yếu là cận ảnh chân
dung. Như trong các tấm hình anh vẽ ở Kyiv thì thấy phần đông là tranh chân
dung như thế. Người ta dễ hiểu vì sao C215 chọn
ngay Ukraine lửa đạn để vào vẽ tranh: bởi vì trước giờ đề tài vẽ của C215 phần
lớn là kẻ ăn mày, người
vô gia cư, dân tỵ nạn, trẻ em bụi đời và những người già lụm khụm. Tại sao anh
muốn vẽ những hình
ảnh rất buồn như thế của xã hội? Lý do vì C215 xúc động trước các cảnh đời như
thế, anh uốn mọi
người nhìn thấy thực tại rất buồn của nhân loại, đó là những người bị xã hội bỏ
quên.
Tranh
vẽ trên đường phố của C215 hiện nay đã xuất hiện tại nhiều thành phố trên thế
giới, như ở Barcelona,
Amsterdam, London, Rome, Paris, Oslo, Colombo và ở nhiều thành phố của Morocco. Tuy
nhiên, vẫn phải kiếm sống chớ, không lẽ vẽ chùa trên đường phố mãi. Do vậy,
không chỉ vẽ tranh trên
đường phố, C215 cũng vẽ tranh thương mại cho nhiều phòng triển lãm đại diện cho
anh – loại tranh thương
mại chủ yếu anh vẽ trên gỗ và canvas. C215 từng có nhiều cuộc triển lãm một
mình cho các tranh
thương mại.
.
Xem
video dài 1:08 phút về họa sĩ C215:
https://youtu.be/htCdoXhRDxA
.
Tuy
nhiên, chuyến đi Ukraine để vẽ cho một dân tộc đang bị vùi dập giữa lửa đạn bây
giờ hẳn là cuộc triển
lãm quan trọng nhất trong đời C215, bởi vì sinh mạng của anh cũng đang trở
thành dễ tan vỡ y như các
chân dung anh đang vẽ.
.
Cuối
cùng, cũng nên nhắc về một bản tin trên báo Artnet ngày 1/3/2022, tức là một tuần
sau khi quân Nga
tiến vào xâm lăng Ukraine, một Thư Ngỏ yêu cầu kết thúc cuộc chiến của Nga tại
Ukraine đã được phổ
biến, trong thư là chữ ký của hơn 13,000 người Nga làm việc trong các ngành nghệ
thuật --- họ ý thức
rằng khi còn sống trong lãnh thổ Nga mà lên tiếng chống cuộc chiến của Putin là
liều mình với nguy hiểm,
tự làm hại cho sự nghiệp, việc làm, và có thể với vài người sẽ là sinh mạng.
Cô
Katya Dolinina, người quản lý 2 sân khấu Moskino tại Moscow, đã bị ép từ chức
vào ngày 28/2/2022, tức
là ba ngày sau khi cô đồng ý ký tên vào Thư Ngỏ. Vào lúc 4 giờ chiều ngày
26/2/2022, tức là ngày Thư
Ngỏ ấn hành, một cú điện thoại gọi tới Dolinina từ cấp cao hơn trong ngành quản
trị sân khấu nghệ thuật.
Cô Dolinina kể với báo Artnet News rằng cấp trên của cô đề nghị cô viết một bản
văn để nói rằng tên
cô xuất hiện trong Thư Ngỏ là vì nhầm lẫn, “nhưng tôi đã từ chối.” Cô được lệnh
phải dọn sạch bàn giấy
vào cuối ngày. Thủ tục giấy tờ để rời chức vụ chỉ trong một giờ đồng hồ.
Dolinina kể rằng cô thấy như
đang khóc, những người ra lệnh sa thải cô cũng chì vì lệnh, “Tôi được nói rằng
tôi là người đầu tiên bị
sa thải vì ký tên trên lá thư phản chiến, nhưng không phải là người cuối cùng.”
Trong
khi đó có tin Bảo Tàng Nghệ Thuật Hiện Đại Moscow (Moscow Museum of Modern Art)
cũng đã sa thải
bất kỳ nhân viên nào ký tên trong thư phản chiến đó. Bảo tàng này từ chối trả lời
các câu hỏi từ báo Artnet
News. Nhiều người đã ký tên vào thư và rồi đã rút tên lại: báo New York Times
loan tin rằng có một
lúc Thư Ngỏ trên bản lưu hành có khoảng 17,000 chữ ký của giới hoạt động nghệ
thuật. Nghĩa là, có rất
nhiều người bị ép đổi ý, rút tên.
Một
thỉnh nguyện thư khác có lời lẽ mạnh hơn, lưu hành ở Facebook, kêu gọi Vladimir
Putin từ chức, theo
tin của Archi.ru. Lá thư quyết liệt này ghi là từ “các họa sĩ, kiến trúc sư,
người thiết kế, sử gia nghệ thuật,
sử gia, nhân viên các viện bảo tàng, các văn khố và các thư viện, và người sưu
tập nghệ thuật,” lên án cuộc chiến, nói rằng lý do vì Putin nắm quyền tuyệt đối
trong 20 năm qua. Thư này viết: “Gỡ bỏ Putin ra khỏi quyền lực là kết thúc xong
cuộc chiến. Chúng tôi đòi hỏi Putin từ chức tức khắc…”
Một
người đã ký tên trên cả hai lá thư nói với báo Artnet News rằng không thể biết
chuyện gì xảy ra cho người
này vào ngày mai hay trong 2 giờ nữa, “Chúng tôi không biết rằng Nga sẽ xâm
lăng Ukraine. Khôngai có thể hình dung như thế. Bây giờ thì chuyện gì cũng có
thể. Chúng tôi hiểu rằng cú đánh sắp tới sẽ là chống lại các kẻ nội thù trong
nước Nga. Đó là chúng tôi.”
PHAN
TẤN HẢI
No comments:
Post a Comment