Nguyễn Du, 1813
Năm 1813, Nguyễn Du trở lại Thăng Long, chuẩn
bị cho chuyến
đi sứ sang Trung Quốc, dưới triều Nguyễn. Bấy
giờ, Nguyễn Du đã
ngoài 40 tuổi, đã chứng kiến sự thay đổi của 3
triều đại phong kiến,
sự đổ vỡ, tàn lụi của chính gia đình ông, một
gia đình quan lại lớn,
gắn bó với các triều đại ấy.
Sự hưng phế, mất còn của các triều đại, cảnh bể dâu của đời người, là
nỗi buồn lo, day dứt khôn nguôi trong thơ Nguyễn
Du lúc này.
Chúng tôi thử sắp xếp lại các ý tứ, các câu chữ
trong thơ ông,
gắng hình dung ra khuôn mặt tinh thần của nhà
thơ-chứng nhân của
thời đại mình
Nguyễn Du
1.
Không giã biệt
không gặp gỡ
ta bước trên lối cũ như khách lạ
Khí lạnh ban đêm dồn hết vào một người
chiếc khăn thâm nhỏ hẹp sổ tung
tóc bạc bơ phờ trước gió
suốt đời
chỉ một mối u hoài
Tháng năm trôi qua như giấc mộng
mà nào như giấc mộng chàng Lư
ta lênh đênh góc bể, chân trời
ta là người bệnh không có thuốc
kẻ đói không có cơm
dùng sách làm gối tựa khi đau yếu
uống rượu cho bớt vẻ xanh xao
một mình
khêu ngọn đèn trong đêm đã bắt đầu dài
2.
Không ai trói buộc
không ai gông cùm
không ai đánh đập
không ai chửi mắng
sao ta sống như trong lồng cũi
Sao ta không thể rượu say như người ta vẫn uống
không đi săn như người ta vẫn đi săn
không thể yên lòng ngồi nghe các ca nữ đàn hát
trước đèn nến
không thể vui ngắm cúc đầu thu
không thể hái bông sen bên hồ mà lòng không vướng
bận
Ta sinh ra nào có tướng công hầu
mà lận đận mãi chốn bụi trần không sao gỡ được
ta chờ đợi điều chi
mong mỏi điều chi.
3.
Nào còn đâu những lâu đài đồ sộ nghìn xưa
những thành quách tưởng muôn đời bền vững
ta bước giữa những con đường mới
những đền đài mới
lòng kinh sợ
như đứa trẻ đi trong mưa lạc lối.
Những bạn bè cũ đã cáo quan
ăn măng trúc măng mai ngồi câu bên sông vắng
làm thơ thưởng hoa
làm thơ vịnh nguyệt
coi cuộc đời như phù vân
Các bạn gái ngày xưa nay tay dắt tay bồng
vẻ đẹp chóng tàn phai
không ai còn mặc áo màu thiên thanh
không ai còn cài hoa trên tóc
không ai còn hát bài hát cũ.
Đường dài
trời đã về chiều
tìm đâu ra bạn mới
ta chờ đợi điều chi
mong mỏi điều chi.
4.
Chợt nhớ người hát khúc Ly Tao bên sông
bờ cỏ đầy hoa lan, hoa chi
nhưng nghìn thưở ai thương người tỉnh một mình
bao nhiêu năm sau ta còn gặp
bọn thượng quan Ngận Thượng
nước mỗi dòng thăm thẳm sóng Mịch La
bao nhiêu năm sau
tưởng còn thấy ngọn cờ
buổi Hàn Tín cầm binh lên phương Bắc
nhưng mấy ai lúc hiển vinh còn nhớ ơn kẻ cứu
giúp mình
nỗi oan cừu dễ chi tan được
Mấy ai hát như nàng Ngu Cơ lúc kề bên cái chết
ai gảy đàn lúc lâm hình như Thúc Dạ
ai biết vui như Vinh Khải Kỳ đi mót lúa
ai uống rượu tựa Lưu Linh
Hàng nghìn năm còn lại mấy tuổi tên
trên mặt đất đầy việc dữ
ta chờ đợi điều chi
mong mỏi điều chi.
5.
Cả kinh thành đêm nay chỉ một mình ta
không bạn hữu
không trăng
không rượu đắng
ta còn chờ đợi chi
còn mong mỏi điều chi
mắt mở trừng trừng luống tưởng bao chuyện trước
Ta như người gảy đàn sau tháng ngày tan hợp*
mặt đã võ vàng
áo quần rách nát
không lìa khúc đàn xưa.
12-1983
Ý Nhi
* Chỉ cô Cầm, người ca nữ trong bài ‘Long thành cầm giả ca’.
No comments:
Post a Comment