TMBTCP. NHỮNG TIẾNG ĐÀN CỦA LÁ KHI TRỞ MÙA

nguyễn xuân thiệp

 
 

Autumn leaves by Jimmy Jam

Một hôm, bé Nguyệt Quỳnh lúc ấy 5 tuổi ở Ponchatoula, Louisiana, đi học về mang theo mấy chiếc lá vàng khô. Bé nói với mẹ bé: Con sẽ xếp những chiếc lá này thật thẳng để mẹ cho vào thư gởi cho ông bà. Sau đó, bé gọi điện cho ông bà biết là bé đã cho mấy chiếc lá vào thùng thư, ít hôm nữa ông bà sẽ nhận được.

Ôi, bé ơi, ông bà đã nhận được những chiếc lá của bé. Những chiếc lá thật đẹp ấy đã gợi cho ông nhiều ý nghĩ và cảm xúc. Vâng, những chiếc lá mùa thu…

  

   Hôm nay, khi mùa thu bắt đầu vàng trong cây lá và ánh nắng đã nhạt màu, Nguyễn xin được cùng bạn đọc một lần nữa tìm về những chiếc lá trong những câu thơ lãng đãng mà vô cùng sâu thẳm.

   Trước hết với  Seamus Heaney. Đây, chúng ta nghe lời kể của Huệ Trân:

   "Tình cờ, lật một trang sách, bắt gặp hai câu thơ của thi sỹ Seamus Heaney, người đoạt giải Nobel văn chương năm 1995:

"The riverbed, dried up, half full of leaves,

Us, listening to a river in the trees."

   "Không biết hai câu này trích từ một bài thơ nào của ông, hay đây là bài thơ ngắn đã thừa sức trải dài tới mốc điểm giá trị văn học cao quý, được thế giới công nhận?

"Nửa lòng sông cạn, lá rơi đầy,

Ta nghe sông chảy xiết trong cây."

   "Ngay khi đọc hai câu thơ nguyên bản bằng Anh-ngữ thì lạ thay, không suy nghĩ gì mà trong tôi bỗng bật ra hai câu phỏng dịch Việt-ngữ, tưởng như những giòng chữ này đã nằm sẵn trong tàng thức tự bao giờ!

   "Và cũng lạ thay, tôi chợt nhìn thấy tôi là lòng sông cạn, là đám lá khô; đồng thời, cũng là con sông thầm lặng chảy trong cây cao, trong lá chết."

   Nguyễn cũng công nhận hai câu thơ dịch của Huệ Trân rất đạt, vừa cô đọng, đầy chất thơ và chuyển được ý tưởng sâu sắc, tinh tế của thơ đến người đọc. Từ đó, ta cảm nhận được cái ý vạn vật nhất thể trong trời đất.

   Với Ernest Hemingway, dường như cũng vậy. Nhắc đến Ernest Hemingway, mọi người hầu như chỉ nhắc đến những cuốn tiểu thuyết làm nên tên tuổi của ông -như For Whom The Bell Tolls, A Farewell to Arms, The Snows of Kilimanjaro, The Old Man and The Sea... Người ta không biết rằng, Hemingway còn làm thơ, và làm thơ khá nhiều.

   Bài elegy (bi ca) ông viết cho một người bạn, đã ra đi (Gene Van Guilder) chỉ có sáu dòng ngắn nhưng nói lên biết bao ý tình. Viết cho bạn cũng là viết cho chính mình. Bài thơ ngắn này đã được khắc trên bia mộ ông trong nghĩa trang, nằm ở cuối phía bắc, thành phố Ketchum thuộc tiểu bang Ohio, là nơi cư ngụ cuối cùng của ông.

 Best of all he loved the fall

 The leaves yellow on the cottonwoods

 Leaves floating on the trout streams

 And above the hills

 The high blue windless skies

 Now he will be a part of them forever

Chàng yêu nhất mùa thu

Những chiếc lá vàng trên cây bông vải

Những chiếc lá bập bềnh trong dòng suối cá hương

Và trên những ngọn đồi kia

Là bầu trời cao, xanh, lặng gió

Giờ đây chàng là một phần của tất cả đến muôn đời

(theo Trần Mộng Tú)

   Cũng cái ý con người với cây lá, bầu trời kia là một, bây giờ và cả đến thiên thu.

   Như thế đấy, ôi thơ và mùa thu!

   Và sau đây là một bài thơ của e. cummings cũng tả cảnh mùa thu mà Nguyễn rất yêu thích:

a wind has blown the rain away and blown

the sky away and all the leaves away,

and the trees stand.   I think i too have known

autumn too long

                       (and what have you to say,

wind wind wind - did you love somebody

and have you the petal of somewhere in your heart

pinched from dumb summer?

                                          O crazy daddy

of death dance cruelly for us and start

the last leaf whirling in the final brain

of air) Let us as we have seen see

doom's integratuon............ a wind has blown the rain

away and the leaves and the sky and the

trees stand;

                the trees stand.         The trees,

suddenly wait against the moon,s face

ẸE. Cummings

ngọn gió thổi cơn mưa bay đi

thổi. bầu trời

bay đi. và thổi

những chiếc lá bay đi

riêng hàng cây đứng lại. và tôi

tôi biết mùa thu đã quá lâu rồi

(và bạn. bạn có gì để nói

hỡi gió. gió ơi. gió ơi. gió đã từng yêu ai

và gió có giữ cánh hoa của nơi nào đó. trong tim

cánh hoa. bị bứt ra từ mùa hè câm?

                                                     Này. hỡi ông bố già điên

của cái chết. hãy nhảy điệu múa ác. cho chúng tôi xem. và làm

chiếc lá cuối cùng quay. quay. trong ký ức lâm chung

của khí trời.)

                    Thôi hãy để cho mọi người nhìn thấy

sự hòa nhập tận tuyệt......và gió thổi mưa

bay đi

thổi lá. và bầu trời. bay đi

riêng hàng cây. đứng lại

                                        hàng cây đứng lại. Hàng cây

đứng đợi. và chợt nghểnh nhìn. khuôn mặt của vầng trăng (NXT)

   Đẹp quá, phải không bạn? Sự chuyển đổi cho ta thấy vẻ nhiệm màu của tạo vặt và lòng ta chợt ngân lên những tiếng đàn của lá trong cây khi trở mùa. Ai đó dưới trời thu có chia chung mối đồng cảm?

NXT