nguyễn
xuân thiệp
Autumn leaves by Jimmy Jam
Một hôm, bé Nguyệt Quỳnh lúc ấy 5 tuổi ở Ponchatoula,
Louisiana, đi học về mang theo mấy chiếc lá vàng khô. Bé nói với mẹ bé: Con sẽ
xếp những chiếc lá này thật thẳng để mẹ cho vào thư gởi cho ông bà. Sau đó, bé
gọi điện cho ông bà biết là bé đã cho mấy chiếc lá vào thùng thư, ít hôm nữa
ông bà sẽ nhận được.
Ôi, bé ơi, ông bà đã nhận được những chiếc lá của bé. Những
chiếc lá thật đẹp ấy đã gợi cho ông nhiều ý nghĩ và cảm xúc. Vâng, những chiếc
lá mùa thu…
Hôm nay, khi mùa thu bắt đầu vàng trong cây lá và ánh nắng đã nhạt màu,
Nguyễn xin được cùng bạn đọc một lần nữa tìm
về những chiếc lá trong những câu thơ lãng đãng mà vô cùng sâu thẳm.
Trước hết với Seamus Heaney. Đây,
chúng ta nghe lời kể của Huệ Trân:
"Tình cờ, lật một trang sách,
bắt gặp hai câu thơ của thi sỹ Seamus Heaney, người đoạt giải Nobel văn chương
năm 1995:
"The riverbed, dried up, half full of leaves,
Us, listening to a river in the trees."
"Không biết
hai câu này trích từ một bài thơ nào của ông, hay đây là bài thơ ngắn đã thừa
sức trải dài tới mốc điểm giá trị văn học cao quý, được thế giới công nhận?
"Nửa lòng sông cạn, lá rơi đầy,
Ta nghe sông chảy xiết trong cây."
"Ngay khi đọc
hai câu thơ nguyên bản bằng Anh-ngữ thì lạ thay, không suy nghĩ gì mà trong tôi
bỗng bật ra hai câu phỏng dịch Việt-ngữ, tưởng như những giòng chữ này đã nằm
sẵn trong tàng thức tự bao giờ!
"Và cũng lạ
thay, tôi chợt nhìn thấy tôi là lòng sông cạn, là đám lá khô; đồng thời, cũng
là con sông thầm lặng chảy trong cây cao, trong lá chết."
Nguyễn cũng công nhận hai câu thơ dịch của Huệ Trân rất đạt, vừa cô
đọng, đầy chất thơ và chuyển được ý tưởng sâu sắc, tinh tế của thơ đến người
đọc. Từ đó, ta cảm nhận được cái ý vạn vật nhất thể trong trời đất.
Với Ernest Hemingway, dường như cũng vậy. Nhắc đến Ernest Hemingway, mọi
người hầu như chỉ nhắc đến những cuốn tiểu thuyết làm nên tên tuổi của ông -như
For Whom The Bell Tolls, A Farewell to
Arms, The Snows of Kilimanjaro, The Old Man and The Sea... Người ta không
biết rằng, Hemingway còn làm thơ, và làm thơ khá nhiều.
Bài elegy (bi ca) ông viết cho
một người bạn, đã ra đi (Gene Van Guilder) chỉ có sáu dòng ngắn nhưng nói lên
biết bao ý tình. Viết cho bạn cũng là viết cho chính mình. Bài thơ ngắn này đã
được khắc trên bia mộ ông trong nghĩa trang, nằm ở cuối phía bắc, thành phố
Ketchum thuộc tiểu bang Ohio, là nơi cư ngụ cuối cùng của ông.
Best of
all he loved the fall
The leaves yellow on
the cottonwoods
Leaves floating on
the trout streams
And above the hills
The high blue
windless skies
Now he will be a
part of them forever
Chàng yêu nhất mùa thu
Những chiếc lá vàng trên cây bông vải
Những chiếc lá bập bềnh trong dòng suối cá hương
Và trên những ngọn đồi kia
Là bầu trời cao, xanh, lặng gió
Giờ đây chàng là một phần của tất cả đến muôn đời
(theo Trần Mộng Tú)
Cũng cái ý con người với cây lá, bầu trời kia là một, bây giờ và cả đến
thiên thu.
Như thế đấy, ôi thơ và mùa thu!
Và sau đây là một bài thơ của e. cummings cũng tả cảnh mùa thu mà Nguyễn
rất yêu thích:
a wind has blown the rain away and blown
the sky away and all the leaves away,
and the trees stand.
I think i too have known
autumn too long
(and what have you to say,
wind wind wind - did you love somebody
and have you the petal of somewhere in your heart
pinched from dumb summer?
O
crazy daddy
of death dance cruelly for us and start
the last leaf whirling in the final brain
of air) Let us as we have seen see
doom's integratuon............ a wind has blown the rain
away and the leaves and the sky and the
trees stand;
the
trees stand. The trees,
suddenly wait against the moon,s face
ẸE.
Cummings
ngọn gió thổi cơn mưa bay đi
thổi. bầu trời
bay đi. và thổi
những chiếc lá bay đi
riêng hàng cây đứng lại. và tôi
tôi biết mùa thu đã quá lâu rồi
(và bạn. bạn có gì để nói
hỡi gió. gió ơi. gió ơi. gió đã từng yêu ai
và gió có giữ cánh hoa của nơi nào đó. trong tim
cánh hoa. bị bứt ra từ mùa hè câm?
Này. hỡi ông bố già điên
của cái chết. hãy nhảy điệu múa ác. cho chúng tôi xem. và
làm
chiếc lá cuối cùng quay. quay. trong ký ức lâm chung
của khí trời.)
Thôi hãy để cho mọi người nhìn thấy
sự hòa nhập tận tuyệt......và gió thổi mưa
bay đi
thổi lá. và bầu trời. bay đi
riêng hàng cây. đứng lại
hàng cây đứng lại. Hàng cây
đứng đợi. và chợt nghểnh nhìn. khuôn mặt của vầng trăng (NXT)
Đẹp quá, phải không bạn? Sự chuyển đổi cho ta thấy vẻ nhiệm màu của tạo
vặt và lòng ta chợt ngân lên những tiếng đàn của lá trong cây khi trở mùa. Ai đó
dưới trời thu có chia chung mối đồng cảm?
NXT
