Phovanblog.blogspot.com

DỊCH THƠ TOMAS TRANSTRÖMER

Tác giả: Robin Robertson

Người dịch: Nguyễn thị Hải Hà

    Thơ Tomas Tranströmer khó dịch vì đa chiều đa dạng và nhiều ẩn ý. Lời thơ cô đọng tuyệt đẹp cùng với hình ảnh trong thơ sống động như nhữngbức ảnh chụp rất nghệ thuật làm thơ ông quyến rũ ngay tức khắc, nhưng cái ngôn ngữ đơn giản tự nhiên trong thơ ông khi dịch thường bị biến thành không màu sắc và đơn điệu. Nhịp điệu mềm mại của những bài thơ nguyên tác thường khó được táitạo và, nhạc tính trong những chữ Thụy Điển như “domkyrkoklocklang” bị mất âmvang khi chúng biến thành một “hồi chuông giáo đường.” Cảnh tượng trống vắng,bí ẩn trong thơ ông khá quen thuộc với các nhà thơ Bắc Âu, nhưng biến những mệnh đề siêu thực của cảnh tượng ấy thành ngôn ngữ Thụy Điển cho thật đơn giản ngắngọn là điều rất khó khăn.

Trong lời giới thiệu quyển “Imitations, (Bắt chước)”tuyểntập bản dịch của những bài thơ châu Âu, Robert Lowell viết, trích dẫn Pasternak,“Dịch giả bình thường đáng tin cậy có thể dịch đúng nghĩa đen nhưng thường không chuyển đạt được giọng thơ và … trong thi ca, giọng thơ là tất cả.” Trong bảndịch tương đối thoát qui luật của tôi từ một số bài thơ của Tranströmer, tôi đã thử chọn vị trí đứng giữa một bên là những bài thơ được viết lại một cách trangtrọng và thử nghiệm của Lowell và bên kia là phương pháp dịch sát nghĩa theo truyền thống. Tôi vẫn giữ dáng dấp bài thơ mở rộng ý nghĩa cho rõ ràng hơn và cố gắng - như Lowell đã rất đúng khi nhấn mạnh là người ta phải cố gắng – truyền đạt giọng thơ.

                                                            
                                                                 Tranh Chagall

Cái nhìn của Tranströmer có khuynh hướng tư tưởng tâm linh rất sâu đậm, nhưng không thuần là tôn giáo. Ông quan tâm đến sự khác biệt đến đốilập và chúng ta phản ứng như thế nào, ở cương vị loài người, cho đến khi tìm thấy chúng ta ở điểm then chốt, ở cái điểm tựa đòn bẩy của một khoảnh khắc. Đây là bài trích từ bài thơ “Out in the Open” (Ngoài Khoảng Rộng):

Mặt trời bốc lửa. Phi cơ bay thấp,

trải bóng có hình dáng của chiếc thập tự khổng lồ, vội vã trên mặt đất.

Một người đang rình cái gì đó trên cánh đồng.  

Bóng phi cơ chạm đến anh ta

Trong tít tắt anh ta ở ngay chính giữa chiếc thập tự.

Tôi đã nhìn thấy cái thập tự treo trên những vòm cong đẹpmắt của nhà thờ

Đôi khi nó giống như một tấm ảnh chụp

sự náo loạn  

Tôi đã đọc những bản dịch này trên sân khấu với Tomas, ở Stockholm  và London , và có được sự tán thành của ông rất quan trọng với tôi. Ở vai trò một trong những ủy viên quảntrị của giải thưởng Griffin, tôi có mặt nơi đó khi ông được trao tặng Lifetime Recognition Award (Giải Thưởng Thành Tựu Trọn Đời) năm 2007, nhưng chúng tôi có cảm giác lúc ấy – cũng như từ nhiều năm trước đây – là giải thưởng quan trọngnhất vẫn chưa trao tặng cho ông. Tin (ông được giải Nobel văn chương) hôm nay,đã được chờ lâu đến độ không thể tin được, nhưng thế giới thi ca có thể nâng ly chúc mừng người đàn ông khiêm tốn này, nhà thơ vĩ đại này.

NTHH

Robin Robertson đã xuất bản vài bài thơ trên The New Yorker, và là dịch giả tậpthơ “The Deleted World,” của Tomas Tranströmer, sắp phát hành bởi Farrar,Straus & Giroux