MỘT VỆT SAO MỜ
Chân Phương
Chan
Phuong. by Nguyen Trong Khoi
Đầu thập niên 90
lúc mới dọn về ở Cambridge (Boston) tôi rất siêng lui tới thư viện
Harvard-Yenching để sưu tầm thơ văn miền Nam trước 1975 trong mớ báo chí Sàigòn
cũ. Tình cờ một hôm khi lục lọi mấy chồng bán nguyệt san VĂN, giữa vô số những
câu vần điệu phần nhiều là lục bát tôi khám phá một bài thơ tự do của Nh. Tay
Ngàn đăng trong VĂN số 25 (15-2-1965). Vừa bàng hoàng vừa thú vị tôi chép ngay
vào sổ tay bài Đơn khúc của Liễu với tâm trạng của kẻ đang khát bỗng được uống
từng ngụm suối mát. Đó cũng là lần đầu tôi hạnh ngộ với sáng tác của thi sĩ
này. Cái bút hiệu nửa mộc mạc nửa bí ẩn kia trở thành dấu hỏi ám ảnh tôi. Nh.
Tay Ngàn, người là ai? Đang lưu lạc góc trời nào? Còn sống hay đã mất?
Tôi dò hỏi trong
đám bạn hữu văn nghệ và ít lâu sau có người gửi cho tờ Quê Mẹ, (Xuân Canh Ngọ
1990), trong đó có nhiều trang văn xuôi Nh. Tay Ngàn và một tùy bút-tự sự của
Phạm Công Thiện thuật lại cuộc gặp gỡ của họ ở Paris “trong thời gian cả hai đều nghèo đói và chỉ biết sống hết mình với thơ
văn nghệ thuật; cả hai thường lang thang suốt đêm trên những đường phố Paris,
lúc nào có chút ít tiền thì la cà ngày đêm trong những quán café ở Montparnasse
hoặc ở Montmartre. Cả hai đều say sưa viết, mộng và mơ bất tận. … Có lúc dắt
nhau ra bờ sông Seine, thòng mấy chai rượu đỏ xuống nước sông, uống rượu say
lướt khướt, ngâm thơ Lý Bạch và Nguyễn Du, đọc thơ Apollinaire ngay nơi chỗ ở
xưa của thi nhân, ngó những cụm mây trắng ngập ngừng trên tháp chuông nhà
nguyện Saint Germain-des-Prés, ngồi quán café ở Montparnasse vui cười ngó nhìn
Jean-Paul Sartre dẫn cô đầm trẻ tóc vàng bước qua vỉa hè. …”
Rất có thể Đơn
khúc của Liễu cũng như một số ít bài thơ khác đăng trên báo VĂN vài năm sau
đó đã được tác giả chúng sáng tác trong thời gian nói trên vì chúng mang khá
đậm không khí của thơ hiện đại Paris, đặc biệt là chất trữ tình bình dân
Prévert và âm vang thời gian siêu hình Apollinaire như mấy câu sau:
Ba giờ trưa một khúc nhạc sầu
Un jour sans toi
…
tiếng hát cuối cùng nhỏ xuống
gạch ngói hoang tàn hồn anh
Đơn khúc của Liễu
Ao Ba Om. Tra Vinh - Indocycling.com
Rồi mùa
thu rủ tôi đi xa
Tôi đi xa
mãi tôi rồiNhằm đêm hoa rụng như ánh trăng
Tan mù mù trên miệt hải ngạn
…
Ánh trăng không thành như cơn huyễn mộng
của tôi và Liên hôm nay
…
Một mùa thu trước Liên xa
Không còn gì nhớ lại nữa đâu
Những hàng sao im nguyên ngày ấy
của con đường Trà Vinh sớm hôm
Không còn
gì ru nhớ làm chi
…Mười hai năm thành điệu gió mùa
Thổi lưu lạc mỗi hôm mù mắt
Trên hình bóng Liên xa và xa
Như hiện thân tôi trôi và trôi
Mãi mãi với muôn ngàn ánh sao giá lạnh
Nỗi Liên đen tối vô cùng
Cũng nhờ bài viết
nói trên của PCT tôi biết được hung tin trễ tràng: “Nh. Tay Ngàn đã chết từ lâu,…chết lúc mới ngoài ba mươi tuổi, tự tử.
Người ta tung cửa phòng anh và biết rằng anh đã chết bốn năm ngày. Ông bạn thi
sĩ ở G. đã khổ công lắm mới tìm được cả ngàn trang văn thơ của Nh. Tay Ngàn. Cả
một sự nghiệp thi văn vĩ đại hãy còn quạnh hiu đâu đó mà chưa có ai hay biết..”
Vài đoạn trích
trong bài giới thiệu sơ lược này kèm theo mấy bài thơ dưới đây dĩ nhiên không
thể đại diện cho sự nghiệp sáng tác của người quá cố . Hi vọng giới yêu thơ VN
sẽ hợp tác để khôi phục lại tác phẩm, đặc biệt là thơ, của Nh. Tay Ngàn; đồng
thời bổ túc cho một chương văn học sử VN hiện đại do những nhà thơ Việt từng
sinh sống ở Pháp như Nguyên Sa, Cung Trầm Tưởng, Trần Hồng Châu, Nh. Tay
Ngàn…tạo dựng nên và đang đứng trước nguy cơ bị phủ nhận hay quên lãng.
ĐƠN KHÚC CỦA
LIỄU
ba giờ trưa một khúc nhạc sầu
Un jour sans toi
những chiếc lá tàn rơi
không cần một làn gió
điếu thuốc đốt lên
hình bóngvà chợt tắt bơ vơ
kỹ niệm xuống đêm
ở chót vót của tuyệt vọng
anh im lìm ngắm hai tay không
Un jour sans toi
người thủy thủ già rời
bỏ biển khơi
chiếc tàu đã chìmcăn phòng nhuộm đầy bóng tối
mền gối bắt đầu rã mục
Liễu ơi Liễu
Un jour sans toi
tiếng hát cuối cùng
nhỏ xuống
gạch ngói hoang tàn
hồn anhcùng tiếc thương mọc lan trên đó
Un jour sans toi
một ngày người thủy
thủ già
vô vọng chuyến ra khơiLiễu ơi Liễu
BÀN TAY
trên cao xa kia nhớ nhung nàng chỉ còn mảng trời tím lạnh.
buổi chiều tắt dần tắt dần tiếng chuông,
cây lá sẩm.
nàng vuốt lấy mặt nàng,
thấy ngón tay nàng ướt đẫm.
những đớn đau lớn theo đời nàng
nàng đếm mãi trên bàn tay
(ôi những ngón tay yếu ớt như côn trùng đơn chiếc)
còn thanh xuân nàng ư?
nàng hỏi sao mùa đông loài chim ủ rũ
ôi những chiều những chiều kéo nàng vào bóng tối
những xót đau khó hiểu của hồn chàng,
chàng đặt giữa vũng tay nàng,
chàng bỏ chàng đi;
rồi mặc tình cho con lốc bi thương cháy rực.
nàng vuốt lên thân thể nàng;
ôi bàn tay em đâu là cánh tay anh.
nàng hôn lấy hôn lấy từng chiếc móng.
ở cuối đêm khuôn mặt chàng xanh.
CHIM
một sáng thức dậy nàng biết nàng không còn tiếng hót
mặt trời nàng nhìn
thẳng
cũng hóa đen rồi mùa rét mang về nhớ nhung
lòng nàng mướt xanh
vết thương tự đấy mưng
lênnàng muốn bay vào miền ấm áp của lòng chàng
nhưng cánh nàng đã mỏi
và bắt đầu nàng gọi
rừng chập chùng
căn lầu vườn cây bốc cháy
đêm ơi đêm anh ơi anh
CHÚ THÍCH
Giai phẩm Quê Mẹ ( Xuân Canh Ngọ 1990) với tùy bút của Phạm
Công Thiện, Tuyết vẫn bay đêm cuối năm,
83-87; và truyện của Nh. Tay Ngàn, Ngồi
như nỗi gió reo cuồng,88-94, là tư liệu cung cấp nhiều thông tin quí về
đoạn đời ở Pháp của nhà thơ. Bài trường ca Nỗi
Liên đen tối vô cùng trong Tạp chí Thơ 13 (Thu 1998), 17-23 bổ túc thêm vài
chi tiết tiểu sử về giai đoạn thiếu thời và mối tình đầu (?) của Nh. Tay Ngàn ở Trà Vinh. Cảm ơn Trần Hoài
Thư & Phạm văn Nhàn đã sưu tập hai bài thơ
Bàn Tay, và Chim, trong bộ tài liệu Thơ Miền Nam Trong Thời Chiến,
Thư Ấn Quán xb, 2006. (Bạn đọc nào có thêm tư liệu, thông tin gì về Nh. Tay
Ngàn xin vui lòng liên lạc với tôi.)
CP
(Nguon: tu Google)
No comments:
Post a Comment