TẢN MẠN BÊN TÁCH CÀ PHÊ. ÔI, SÀI GÒN CỦA TÔI…

Nguyễn Xuân Thiệp

Sài Gòn… Tôi yêu thành phố ấy. Nơi ngày xưa có phố xá tấp nập đông vui với những chàng trai cô gái đi ăn kem bát phố bình yên thanh thản. Nơi có những quán sách quán cà phê trí thức, lãng mạn. Những trường Luật, trường Văn Khoa. Nơi những hàng cây xanh bóng mát vút cao làm đẹp bầu trời thành phố và cho hồn người mơ mộng.

  

    Vậy mà… Những ngày vừa qua, trên các trang mạng xã hội Việt Nam cũng như trên báo chí bùng lên dư luận khóc thương tiếc nuối hàng chục cây trăm tuổi sừng sững qua bao thế kỷ nay bị chặt đốn cũng như các thương xá bị đập phá, dẹp bỏ nhường chỗ cho việc xây dựng nhà ga đường xe điện ngầm giữa lòng thành phố.

   Tin cho biết: Chỉ nội trong ba ngày, đã có đến 57 cây trăm tuổi trước Nhà hát thành phố Sài Gòn bị đốn chặt. Đây là hàng cây cổ thụ mọc dài trên đường Lê Lợi của thành phố Sài Gòn, trong đó có 39 cây dầu, sao đen, bò cạp… Việc đốn hạ những hàng cây cổ thụ trăm tuổi đã làm biến mất mảng xanh của trung tâm Sài Gòn. Rất nhiều cư dân Sài Gòn nói “…Sài Gòn nay không còn xanh, và hàng liễu ở khu vực trung tâm cũng đã không còn rủ bóng…”. “người ta chỉ mất vài năm để xây một tòa nhà cao vài chục tầng, nhưng mất cả trăm năm để trồng những cây cổ thụ mang tính biểu tượng của một thành phố.”   Trong bài “Vẫn nhớ về cây xanh thành phố” nhà khảo cổ Nguyễn Thị Hậu sau khi nhìn phố bỗng dưng trơ trọi; bất lực nghe tiếng kêu cứu trong mỗi nhánh cây gãy, đã đau xót nhận ra mấy công trình tráng lệ “chưa biết đẹp ở đâu (và có đẹp không?) nhưng một phần ký ức rất đẹp của Sài Gòn đã vĩnh viễn ra đi”. Nguyễn Thị Hậu viết: “Đối với tôi và nhiều người, những hàng cây cổ thụ ở Hà Nội, Sài Gòn không chỉ là cây xanh, mà còn là kỷ niệm, ký ức, là nỗi nhớ là hồn vía của đô thị, nơi nhiều người từng sống, đang sống và đến đây kiếm sống! Sống lâu ở đô thị, mỗi hàng cây mỗi góc phố mỗi căn nhà đường phố trở nên thân quen, nó mang lại cảm giác bình yên của một đô thị “đáng sống”, dù cuộc sống vẫn còn quá nhiều bề bộn… Chiều nay đi qua đầu đường Lê Lợi trông thấy cảnh những cây cổ thụ bị cưa ngọn cưa thân một cách vội vã, lạnh lùng… Nhìn phố trơ trọi… bỗng ứa nước mắt.” Đạo diễn Việt Linh hiện ở Paris cũng bày tỏ cảm xúc: “Ừ thì cuộc tàn hạ thiên nhiên là để đổi ga metro hiện đại. Nhưng ga thì dù hiện đại vẫn là cái... bến xe, mà những đặc tính xô bồ - dù nhiều hay ít - của nó chắc chắn sẽ làm tổn thương nét thanh tao, nền nã lâu nay của trái tim thành phố. Cái giá tiêu hoại mỹ quan phải trả ở tương lai là rất lớn, khó cứu chữa. Có lẽ không ở đâu người dân phải liên tục kêu rên sự đập phá vô tâm như ở đây. Và có lẽ, do sự kêu rên đó mà những hàng cây kiêu hãnh bị đánh úp. Cây trách Sài Gòn nông bạc, nhưng cây biết người Sài Gòn cũng thảng thốt, bàng hoàng!” Và đạo diễn Việt Linh đưa ra nhận xét: “Người ta hứa sẽ tái hiện không gian xanh, nhưng, như kinh nghiệm nhãn tiền: công viên Chi Lăng - không phải xanh của cây mà của... kiểng trang hoàng - không phải cho dân. Người có trách nhiệm nói, những cây bị chặt không quý, nhưng sống trăm năm thì cây hết là gỗ. Thành phố nhân văn phải xanh. Xanh của cây chứ không phải của kiểng leo khoeo, dễ dãi, nhôm nhoam. Tôi muốn khóc khi đọc câu này của Nguyễn Thị Hậu: “Hay là thôi, Sài Gòn cứ là của những người lạnh lùng đến rồi đi, vô cảm lên rồi xuống, chẳng cần phải là Sài Gòn của bao người từng ở, đang ở, từng đến đây và đang yêu quý Sài Gòn mỗi ngày...” Tôi cũng suýt khóc khi đọc câu “Ít có ai chuẩn bị đủ tâm lý cho một cuộc chia ly như vậy” trong bài “Sài Gòn run rẩy trong tiếng máy cưa” của nhạc sĩ Tuấn Khanh. Chia ly, anh đã dùng chữ thật hay để thấy hồn cây níu quấn hồn người - không phải những người đến - đi, lên - xuống, mà những người đang yêu tha thiết Sài Gòn. Quá muộn để cứu cây, nhưng hoàn toàn không muộn để khóc và khuyến cáo. Khi Sài Gòn cứ còn của những người lạnh lùng đến rồi đi, vô cảm lên rồi xuống, thì những người từng ở, đang ở, từng đến đây và đang yêu quý Sài Gòn sẽ còn khóc chia ly...”

    Huy Vespa cũng ghi nhận trên trang web của mình: “Những ngày này, Saigon đang đau đớn trong cuộc đại phẫu cưỡng ép, những ngày “đường êm quên tên vẫn nhớ” bị dày xéo bởi những cào cấu, biến tất cả thành hoang tàn từ những “kẻ đến sau” cố ra sức “làm cho, cho hại, cho tàn, cho cân”… tôi không còn chạy xe ngang qua khu trung tâm, tôi không còn muốn “tám phố” mỗi “sáng chủ nhật trời trong” với một lời hẹn “lên Saigon”, tôi hết còn “đi rất chậm buổi chiều” khi phải vòng tránh qua những đống xà bần ngổn ngang và những khoảng đất trơ trọi như minh chứng quyết liệt cho sự tàn bạo tẩy xóa, cho sự cướp trắng “chút lòng trinh bạch từ sau xin chừa …” tôi thấy như mình đang “đi lạc vào những phía không đường về”.

    Saigon rồi còn gì đây ngoài những cao ốc vô hồn, những địa chỉ chỉ là những con số trơ trẽn… Đập hay giữ, cải tạo hay san bằng, người ta tranh luận nhau bằng cảm tính, bằng lý tính đã nhiều …Tôi chỉ muốn hỏi, mất đi một tòa nhà mang trong lòng nhiều ký ức và bản thân nó cũng đã trở thành ký ức của nhiều người (và trước đó còn là truất phế Eden, nát tan Xuân Thu, bức tử Chi Lăng… và những ngày sắp tới sẽ là một cưỡng bức mới mà nạn nhân – “người di tản buồn” lần này chính là bức tượng thánh tổ truyền tin của quân lực VNCH - Trần Nguyên Hãn … ) phải chăng sẽ là (những) hổ thẹn (nữa) cho thành phố mất tên này, sẽ là một hối tiếc bất khả vãn hồi để rồi trên linh hồn vất vưởng của Saigon, người ta sẽ chỉ còn biết “im lặng thở dài” vì tất cả cuối cùng gì cũng sẽ là muộn màng cho một lần cứu vớt?

   Những ngày này, nhìn đâu, nghe đâu, đọc đâu... tôi cũng mường tượng đó là lời ai điếu cho những tàn rữa cuối cùng …

“Mùi lá ải nào thơm quanh đây

Lời khấn nguyện làm run chân ai

Vườn cỏ hoa xác xơ dế buồn kêu bầy

Đời vắng tanh như chẳng ai

Dám mong chờ ai nữa

Thôi nước mắt xin đừng rơi

Thôi gió rét xin ngừng lay

Cho ngày về đã tả tơi này

Còn một niềm tin cuối đường đắng cay..” (Nguyễn Đình Toàn)

    Đã tả tơi, đã đắng cay… nhưng rồi, cũng từ văn chương của 20 năm miền tự do, tôi biết rằng, hồn phách của Saigon còn mãi đây, còn hoài hoài. Bởi có tập đoàn nào, chuyên chính nào có thể xâu xé một lần nữa những “hồn là tình anh”, những ký ức đã thành văn, thành thơ … của mảnh đất bùng-binh-đèn-màu-phô-sắc, mảnh đất “nắng vàng xoài, mưa xanh vú sữa / Nỗi sầu riêng hồn anh lịm cơn mê”, mảnh đất “nắng thi ca, cả mưa tiểu thuyết“/”tiếng hát thê lương, điệu ru kỷ niệm …”

    Và họ bắt ngưng được chăng những cơn mưa trưa nồng mùi đất, những “giọt mưa tìm tới để chia lầm lỗi với người hoài trinh…” Họ rào chắn được chăng “nắng Trương Minh Giảng, lá hè Tự Do”, họ bức tử được chăng “nắng rọi trong đầu những trắng bao la/ còn đôi mắt tôi ở nhà bè Gia Định/ ở ngã Tư Bảy Hiền ly nước mía, má, môi” …

    Saigon đã hóa thân thành những kỉ niệm, thành mưa, thành nắng, thành ngõ nhỏ, đường đông, thành bước chân, thành ánh mắt, thành câu vọng cổ, thành bản nhạc mùi…

    Và trong 1 sự yếu thế (biết sao được, trước những chiêu bài của thế lực) đành phải ngậm ngùi “Chúng ta chỉ còn mãi mãi những gì đã mất đi vĩnh viễn..” (Mai Thảo)

    Saigon đang cất tiếng trong những im lặng dữ dội!...

    Hãy nghiêng đời xuống, hãy lắng nghe trong từng va chạm với mảnh đất này...Đi cho sâu ngõ nhỏ bềnh bồng mây bông giấy Tân Định, bước cho tận cùng “đêm khuya ngõ sâu như không màu” Đakao, nghe cho rõ tiếng gõ xe mì dạo Phú Lâm, bước cho vang tiếng guốc vỉa hè Tự Do , gọi cho to kinh koong của chiếc xích lô Đồn Đất , im cho tròn tiếng lá rụng hè đường Nguyễn Du, ngửi cho đầy hồn me xơ xác Gia Long, nếm cho trọn ly chè Đèn Năm Ngọn, nghe cho thấm một bài vọng cổ khu Vườn Chuối, chạm cho ngất ngây giọt mưa bến Bạch Đằng, đi cho hết một đêm hoang vu Chợ Lớn, ngắm cho say mềm tà áo Trưng Vương, thắp cháy kỳ cùng nén nhang Lăng Ông ... , đó là tiếng nói của im lặng ... của một Saigon đằm thắm giấu mình trong những xô bồ và sáng lòa trên những nát tan. ....đó là những căm bặt dữ dội nhưng cũng rất dịu dàng...mà Saigon đang mang trong lòng, đó là những lời im lặng..đa ngôn, im lặng để lắng nghe, im lặng để nhìn lại...

   "Hãy thinh không nhé, hãy trùng khơi/ Hãy im lặng đến thời lên tiếng/ Vì tiếng em cao vọng tuyệt vời" (Duyên Anh)

    Saigon, Saigon, Saigon…"Tiếng động nào gõ nhịp khôn nguôi", tiếng động nào thôi thúc được gọi lên trìu mến, mãi mãi, không ngừng! (huyvespa@gmail.com)

   Ôi, những hàng cây xanh của Sài Gòn. Tôi muốn viết cả trăm bài thơ chia tay những hàng cây ấy. Và tôi mơ… Những bài thơ sẽ được viết trên những cánh diều thả bay khắp bầu trời thành phố Sài Gòn. Như một lần tiễn đưa những vẻ đẹp không bao giờ trở lại.

   Viết thêm sau khi đọc lại: Nỗi nhớ những hàng cây của Sài Gòn lại có dịp bùng lên khi mới ngày hôm qua đây bạn Hải Phương ở San Jose gởi cho một cái video clip có nhan đề Sài Gòn Của Tôi. A, đây là công trình thơ nhạc và hình ảnh đặc sắc của anh bạn Ian Bùi tức Nghĩa ở Dallas này. Nhiều người, rất nhiều người đã cảm động muốn rơi nước mắt khi xem Sài Gòn Của Tôi. Nguyễn cũng xúc động rưng rưng khi xem lại và nghe từng nốt nhạc rơi rơi trên những hàng cây trên phố Duy Tân, Công Lý, Lê Lợi, Tự Do, nhà thờ Đức Bà… Ôi những hàng cây xanh một thời trẻ tuổi của tôi.

NXT

Thân ái mời các bạn vào link sau đây để nghe và xem Sài Gòn Của Tôi:

http://m.youtube.com/watch?v=uPBq_6bJ3MY&feature=youtu.be