THUỐC VÀ SÁI

Tố Nghi

 

Anh túc. Poppies

 

Thời nẳm, người mình, nhứt là đờn ông, y hình ai cũng hút thuốc dzáo chọi.

Và thuốc để hút ở đây chia làm hai loại: Thuốc lá và thuốc phiện.

Gọi là thuốc lá vì là cái lá phơi sấy cho khô, rồi xắt nhuyễn ra đặng hút.

Lá đây thuộc họ Solanaceae tức họ thuốc lá. Họ này gồm những cây có hoạt tánh gây lơ tơ mơ, trong đó đáng kể nhứt là chi Nicotiana chứa nicotine.

Trong chi Nicotiana này thường nghe nhắc tới nhiều nhứt là Nicotiana tabacum dùng làm thuốc lá.

Tại việt nam, thuốc lá là thuốc của đám thời thượng phong lưu theo tây học.

Thuốc lá được vấn trong giấy bản thành từng điếu, rồi châm mồi lửa và nhâm nhi.

Nông dân cày sâu cuốc bẫm chỉ hút thuốc lào.

Thuốc lào thuộc chi Nicotiana rustica, có nồng độ nicotine ba bốn lần cao hơn.

Người đang quen thuốc lá nhảy sang thuốc lào thường có màn "say thuốc" lơ tơ mơ tới bí tỉ.

Còn thuốc lào mà phì phèo thuốc lá thì thiệt hổng thấm vào đâu, lạt lẽo tới chán nản.

Thuốc lào được viên thành những viên nhỏ, kêu bằng bi thuốc, bỏ vào "điếu" mà hút.

Điếu tùy hình dạng để có tên gọi khác nhau: điếu bát, điếu cày điếu ống. Điếu bát là cái bình, thường bằng men sứ, còn điếu ống điếu cày làm bằng nứa bằng tre.

 

Cũng trong họ Solanacea còn có một cây thuốc nữa có tên Datura tức thuốc mê, gây lơ tơ mơ dữ tợn. Thời cổ đại, Datura được các thày phù thủy dùng rất nhiều với mục đích thôi miên phù phép trong tế tự.

Mới gần đây các vị cao niên việt nam tại Paris còn được khuyến cáo chuyện "Quỉ hà hơi" đặng hốt tư trang tiến bạc. Và hơi hà ở đây là hơi Datura.

(Phải mở cái ngoậc ở đây là... tui thấy có chi đó khó cắt nghĩa cho thông. Datura vào mạch máu bằng đường hô hấp - nghĩa là hút phì phèo - hay đường tiêu hóa - nghĩa là nhai hay nuốt- thì mới có "ép-phê". Nay có đứa phì phèo xong phun vào mặt mình thì sao mà say cho đậng nè trời! Giả như có thiệt, thì cái nồng độ chứa trong khói phun ra ngoài không khí ấy hẳn phải thiệt cao, thành ra... chính đứa phun khói cho ta hít, dám chừng nó lơ tơ mơ còn hơn ta nữa lận. Nên rồi hổng hiểu tin tức nọ đúng được nhiêu phần, hay chỉ là tin đồn đậng hù cho người già đừng lận tiền bạc trang sức trong người khi xuống phố chăng?)

 

Thuốc lá, thuốc lào, thuốc mê, vì là lá phơi sấy khô nên khi cháy là cháy trọn thành tro bụi.

Tự điển Lê Quí Đôn gọi ba cái nắm lá thuốc trong họ Solanaceae này đây là "tương tư thảo" nghĩa là cỏ tương tư, ám chỉ đặc tánh sanh nghiền.

 

Thuốc phiện thuộc một họ thực vật khác có tên Papaveraceae, trong đó có chi Papaver kêu bằng Poppies hay anh túc. Nổi đinh đám nhứt là Papaver somniferum dùng làm thuốc phiện.

Thuốc phiện là một loại nhựa tiết từ bầu hoa. Hoa thuốc phiện khi chín vừa tới cữ thì dao được dùng để rạch dọc trên thân bầu mà hứng nhựa. Nhựa là một loại mủ, resine, trắng như sữa, tiếp xúc với không khi môt chập sẽ sậm màu từ từ. Nhựa này kêu bằng thuốc thô, sẽ được dóng thành từng bánh rồi chở về nhà máy đặng tinh chất thành thuốc phiên, xong mang ra thị trường cho đám "đi mây về gió" thong thả... phi lạc.

Thuốc phiện hút bằng tẩu. Thuốc cũng viên thành bi và nhét vào bầu tẩu, xong kê nghiêng trên đèn cho thuốc cháy nóng lên mà hít lấy khói. Hút thuốc phiện do đó còn được gọi là "nằm bàn đèn", hàm nghĩa hút trong vị thế nằm nghiêng. Bàn đèn là cái khay chứa lỉnh kỉnh những vật liệu cần thiết như đèn, kim tiêm, dọc tẩu, bầu tẩu, dao cạo..v.v.

Tuy gọi là kim tiêm nhưng thiệt ra hổng tiêm hổng chích chi dzáo. Tiêm thuốc là sửa soạn bi thuốc, nghĩa là vê thuốc và nhét vào bầu tẩu. Kim là cọng sắt được đập dẹp một đầu, hơ kim trên đèn cho nóng, xong nhúng trong lọ đựng thuốc. Hơ và nhúng thế nhiều bận, cốt để lớp thuốc sau "áo" lấy lớp thuốc trước. Bi thuốc khi lớn đủ cỡ sẽ được nhét vào lỗ của bầu tẩu, rồi tiên ông mới kê bầu tẩu sát trên đèn mà hút khói đốt.

 

Như đã nói trên kia, chuyện cháy của thuốc lá thuốc lào là cháy trọn. Trong khi ấy, phần thì thuốc phiện là resine mủ nhựa, phần thì cách châm hút cũng khác, nên rồi thuốc phiện chỉ cháy sương sương một phần chớ hổng trọn. Lúc hút xong, trong bầu tẩu bao giờ "hương rơi phấn thừa" cũng còn đọng lại, và được gọi là sái. Đám sái đọng trong bầu tẩu sẽ được vét ra bằng con dao nhỏ và cong (để sẵn trên bàn đèn).

Sái một là cặn của lần hút thứ nhứt, sái nhì lần nhì v.v. Càng nhiều lần chứng nào thì nồng độ thuốc phiện trong đám sái càng giảm xuống. Nhà giàu lắm tiến lắm bạc nên hút thuốc chớ đời mô thèm hút sái. Dân trung lưu hà tiện có thể lấy sái một trộn thêm thuốc mới mà hút tiếp.

 

Sái càng "già tuổi già lứa" chứng nào thì độc tánh càng tăng chừng nớ. Nghĩa là nghiện ngập mà nghèo, phải dùng sái hai sái ba, tuổi thọ sẽ tụt lẹ hổng ngờ. Rồi vì nồng độ thuốc phiện trong sái không còn đủ nữa để gây ép phê phi, dân nghiền kiết xác chơi liều và chơi bạo, nấu sái với nước lạnh, lọc hết cặn rồi chích thẳng vào tĩnh mạch, chắc chết (và chết chắc) là chuyện hậu xét.

"Hưởng sái" do đó, hàm nghĩa được ban phát ân huệ chùa nên có sái free, hổng mất tiền mua. Mua sái về xài hổng kêu là hưởng sái.

Mà rồi sao tui rành rọt hử? Chời ơi chời, nghề của nàng! Họ nội lẫn họ ngoại đầy dẫy những tiên lão tiên ông, bàn đèn bí tỉ và mây gió tung hoành, thành hổng rành rọt sao được  Thế hệ ông hư tới hổng ngờ, nhưng thế hệ tía thì hiền hẳn lợi - hổng hút sách, chỉ... cờ bạc trai gái vớ vẩn sương sương thôi!

 

Chuyện nằm bàn đèn, hổng phải ai cũng biết. Mấy em nhi đồng chưa thấy, mấy em sồn sồn chưa thấy, mà ngay em hàng xóm già khú đế kia cũng chưa từng thấy ngoài đời luôn. Ẻm nói mùi cần sa biết vì có từng thử qua - thử cho biết, thử xong ói mửa tùm lum - "may phước cho bà xã, chờ còn đúng liều đúng cữ, phê quá rồi sanh nghiện ngập luôn thì... chừ bụng đâu ra cho em gác chơn lên mỗi tối".

Mùi cần sa tui cũng có hửi rồi, hửi thường trực nữa lận. Lý do là tại cái park cạnh nhà - chỗ ni thỉnh thoảng thành phố cho hãng phim mướn để quay phim - cứ tới giấc trưa là học sanh của trường trung học thành phố hàng xóm cách đó hai bloc đường, kéo nhau sang park ăn trưa cười dỡn và phì phèo thuốc (thuốc lá lẫn cần sa). Chừng ra đi chúng để lợi một bãi chiến trường giấy rác và lon hộp.

Từ nhà, mở cửa hông ra terrace dòm chừng thì thiệt là mùi cần sa khét lẹt. Rồi sao hử ? Thì thị dân chung quanh park bèn đi kiện hội đồng thành phố nhà chớ chi nữa, thành phố cho xe police tuần tiễu thường trực, tóm gọn đám phi cần ca và ghi giấy phạt đám xả rác. Nghe nói trường học bên bển cũng bị GRC (như FBI mỹ) tới hỏi thăm khuyến cáo. Lóng rày êm ru rồi vì có camera gắn 4 góc park, thường trực thu hình hầu bảo đàm an ninh nội địa.

 

Mùi lá khô đốt nghe khét lẹt, mùi thuốc phiện đốt đỡ hơn nhưng thơm thì tui hổng chắc, nó ngầy ngậy sao đó nha. Tiên ông hít đám khói nớ vào cuống họng, xong chiêu một ngụm trà tàu đặc rồi lơ tơ mơ thây kệ khách - khách ở đây là thằng cháu (tía heng) và con nó (quý nữ heng)

Đờn ông thời nẳm ngó bộ hư hỏng có hơi nhiều, nên rồi nguyên đám nam nhi tri chí ăn không ngồi rồi của cả hai bên nội ngoại, đồng loạt đổ đốn, rủ nhau nằm bàn đèn ráo nạo.

Nằm bàn đèn là nằm nghiêng trên chiếu (thời nớ ít thấy nệm, vì thời tiết mìền nam nóng nực có lẽ) sát bên bàn đèn (đúng ra là cái khay có đèn), đầu đặt cao trên gối gỗ. Nằm bàn đèn để đi mây về gió với ả Phù Dung. Cách khác, nằm bàn đèn để hút thuốc phiện.

 

Ông bà nội tui chưa từng gặp, chỉ nghe các cô chú kể chuyện lợi cho nghe. Ông nội là qúi tử, gia đình khá giả, hổng cần làm lụng cũng có của ăn của để. Chứng lớn ông còn được cố tậu cho cô vợ gia thế y chang, hồi môn khẳm nặng. Chẳng may vợ mất sớm, ông bơ vơ thuyền không bánh lái vật vờ, rồi hổng biết làm chi cho hết ngày giờ, cậu ấm bèn kiếm tường dựa cho vững. Ông chỉ dựa mỗi hai cái thôi heng (hút sách, trai gái). Dựa tường hẳn là mất sức lao động - mà hổng biết tường nào mất sức hơn tường nào - nên mới ngoài ngũ tuần, nội tỉnh bơ cỡi bàn đèn về trời hưởng... nhan thánh chúa !

 

Người phi thuốc phiện duy nhứt trong gia đình tui biết là em ruột bà nội. cậu của tía.

Hồi nhà dọn về Chí Hòa, mỗi sáng chúa nhựt qúi nữ theo tía đi thăm ông cậu. Ông ở một mình trong căn nhà rộng ngay đầu con hẻm nhỏ đường Tô Hiến Thành. Đám con ông đã lập gia đình ra riêng, trừ cô Vân áp út. Bấm chuông xong, hai cha con chờ cô ra mở cổng dẫn vô, qua hàng hiên rộng mới tới thềm nhà, rồi phải leo thang lầu mới lên được phòng ông cậu. Phòng là thế giới riêng, diễn ra tất cả sanh hoạt thường nhựt của ông, kể cả tiếp khách.

Ông nho nhã tiên phong đạo cốt, giọng nói nhỏ nhẹ tới thường khi nghe hổng rõ, lúc mô cũng bận bà ba lụa lèo màu mỡ gà. Ông nằm chiếu trải trên sập gụ giữa phòng. Khách ngồi trên ghế bành ki hay trường kỷ kê sát sập, cạnh ghế có cái bàn thấp (bàn thiệt heng, hổng phải bàn đèn) trên bàn khi mô cũng có bánh kẹo để khách tùy nghi self-service.

 

Sau khi phi vài bi thuốc và đã đủ đô, ông lơ tơ mơ đờ đẫn cả xác lẫn hồn. Trong khi chờ ông cậu "tỉnh lợi", tía cũng chiêu ngụm trà và đớp kẹo đậu phọng. Ranh con quý nữ chán quá xá chán, và để nó bận bịu cái miệng khỏi hỏi lung tung, tía cho nó thong thả đớp kẹo đậu phọng, một chập xong nhảy sang bánh đậu xanh Bảo Hiên rồng dzàng - Dịp tết thì được đãi mứt, bí gừng khoai hạt sen. Sau này còn có thêm mứt măng cầu, làm bằng măng cầu xiêm, gói trong giấy kiếng y chang thanh kẹo trắng, nhưng khi ấy quý nữ đã lớn dọng dọng rồi, thành ít còn theo tía đi tết ông cậu -

Trong lúc tía hàn huyên với ông cậu thì qúi nữ chộn rộn hổng yên, bèn ngửa cổ ngó trần nhà. Trời thần ơi... thằn lằn ở đâu kéo ra cả đám. Tía nói thằn lằn ngửi khói thuốc miết sanh nghiền, nên chúng chờ cữ hút là rủ nhau ra... hưởng sái. Có con phê quá cũng lơ tơ mơ rồi rớt cái đùng xuống đất dãy đành đạch, xong tỉnh lợi ngoắc đuôi bò đi. Dòm thất kinh luôn!

 

Thời mới vào hội (hội nằm bàn đèn) ai cũng nghĩ là hút chơi cho vui với chúng bạn, chừng sanh nghiền thì đã muộn. Nhà giàu có tiền chưng diện bảnh bao, hút thuốc chớ hổng hút sái nên thần sắc tươi tỉnh. Vậy chớ một thời gian sau (lâu hổng chừng) lượng carbonic gaz trong máu sẽ tăng vì khói thuốc (thuốc phiện thuốc lá cần sa...) thì hương sắc tụt dốc hổng phanh, rồi mặt sẽ bủng, da sẽ chì, y chang dân hút sái ! Để khoả lấp khiếm khuyết bề ngoài, thời xa xăm nớ, mấy tiên ông trong giới văn nghệ sĩ mới kín đáo tô lục chuốt hồng, môi son má phấn sương sương tí đỉnh y chang phụ nữ ! 

Chú Tư thích giao du với văn nhơn nghệ sĩ vì muốn trở thành một người trong bọn họ - thậm chí tuy chú hổng hút, nhưng bày bàn đèn tại nhà rủ họ tới chơi - lực bất tòng tâm, ánh sao của chú tư lu ran tới nỗi nếu hổng có đèn pin chiếu vào, dám sao bị va trúng cái rầm và rớt độp từ bàn xuống đất !

 

Nhớ hồi nẳm tới nhà chú Tư, tui hay gặp cái đám tô lục chuốc hồng kỳ quặc nọ.Tên còn nhớ in chưa quên nha, nhưng hổng dám liệt kê ra, sợ bị đám con cháu họ xúm lợi mần hội đồng sặc gạch!

Hồi sang mỹ, chú tư vẩn kiên nhẫn viết lách làm thơ tí đỉnh nhưng đã hết độc giả. Tác phẩm của chú, do thiếu địa, hổng được xuất bản như xưa, chú Tư bắt con út nhà chú uýnh vào P.C, xong gởi sang cho độc giả thân thương và trung thành duy nhứt, the one and only, thưởng thức (ai còn hỏi). Của đáng tội, chú còn một độc giả bất đắc dĩ khác là thím, thím tư mang các tác phẩm được print ra của chú (cốt cho vợ đọc) châm bếp đốt lò. Thím tư nói, thơ văn vậy cũng được việc !

 

Nằm bàn đèn nay lỗi thời hết fashion. Thế kỷ điện toán, chừ cái chi cũng nhanh gọn, kể cả chuyện phi, hổng ai mất thì giờ tiêm thuốc phiện lâu lắc. Dân nghiền hút bạch phiến hồng phiến, tinh chất nhiều lần hơn thuốc phiện, chưa kể thêm tới đám hóa chất tổng hợp từ phòng thí nghiệm. Phê tới nơi tới chốn xong vô thẳng thiên đàng, gọn lẹ tới hổng kịp nói câu từ giã !

 

Lâu lâu tình cờ vô nét, đụng trúng sites thương mại, thấy mấy cái bàn đèn chưng bán, quảng cáo như đồ vintage, thậm chí như đồ cổ. Giá bán trên trời dưới đất. Không rõ có ai chịu khó trả tiền bưng chúng dìa, mà cũng hổng hiểu sẽ bày chúng ở đâu nữa lận?

Té ra chuyện hoài cổ lãnh vực nào cũng thấy, ngay cả trong nghiện ngập. Sưu tập cái chi cũng hiểu đặng, nhưng sưu tập bàn đèn thì không. Vậy chớ cũng chưa khó hiểu cho bằng bộ sưu tập bô. Mua bô cổ về rồi chưng ở đâu, hổng lẽ mang bày trong toa-lết làm bô kiểng? Thiệt tình!

TN