NHÌN THẲNG VÀO SỰ THẬT

Nguyễn Âu Hồng

Portrait of a young Indian woman. Source: Internet

Nơi tiền sảnh Spirit Mountain Casino thuộc tiểu bang Oregon có trưng bày pho tượng một người đàn bà da đỏ ngồi đan giỏ *. Pho tượng lớn hơn người thật, được đúc bằng đồng, những nan giỏ cũng bằng đồng. Bên cạnh pho tượng có mấy dòng chữ, “Khi quân Yankees tấn công vào một làng da đỏ thuộc bộ tộc Athabask ở vùng Grand Ronde, người đàn bà này đã địu đứa con nhỏ trên lưng, chạy trốn vào một hẻm núi. Sau cơn lửa đạn, bà về lại làng, cứu chữa người bị thương, chôn cất người chết và thu dọn đống đổ nát. Hẻm núi nơi bà ta ẩn náu và sống sót có tên là Spirit Mountain”. Quân Yankees là ai? Pho tượng với dòng ghi chú cho ta thấy rõ một điều: người Mỹ không né tránh hay chối quanh mà can đảm nhìn thẳng vào sự thật của lịch sử, dám nhận trách nhiệm. Do vậy, người da đỏ được hưởng những chính sách ưu đãi đặc biệt của chính quyền Liên bang và Tiểu bang. Thêm vào đó, Spirit Mountain Casino đã trích ra 6% lợi nhuận để góp vào quỹ phúc lợi của các bộ tộc nói tiếng Athabaskan ở vùng Grand Ronde.

Nhưng như vậy không có nghĩa là không còn hoặc không có những niềm đau bộ lạc. Những dòng ghi chép sau đây, tuy đằm thắm mà đau xót đến tận tâm can, “Tôi đành phải từ bỏ quê cha đất tổ, từ bỏ những khu rừng với đa dạng chim thú, mùa thu lá vàng, mùa hè thông reo, mùa đông tuyết trắng; từ bỏ những đồng cỏ nhấp nhô kéo dài đến tận chân trời, từ bỏ những dòng sông thác nước cá hồi phóng lượn, từ bỏ căn nhà dài nồng ấm và thơm nức mùi thịt trui, mùi cá hồi hun khói - đến sống ở thành phố, chịu đựng sự chật chội, tiếng ồn và bụi bặm chỉ để tìm một giấc ngủ vào ban đêm. Ở dưới quê tôi không cách gì ngủ được. Ở dưới quê, khi đêm về, thoảng trong gió trong mưa, tôi như nghe được tiếng khóc than ai oán của tổ tiên mình. Ở dưới quê, khi đêm về, nghe tiếng chim đêm và tiếng côn trùng rả rích mà tôi cứ bị ám ảnh đó là tiếng rên rỉ bi ai của những oan hồn uổng tử. Tôi đành phải ra đi vì sợ rằng đó là tiếng chuông nguyện hồn tôi, linh hồn của một hậu duệ còn sống sót của bộ tộc Athabask”.

Những bàn tay đầy nhiệt tâm đưa ra, những nỗ lực hàn gắn như hình tượng người đàn bà ngồi đan giỏ, cố đan kết lại những đổ nát; những chính sách ưu đãi đặc biệt nhằm bù đắp những mất mát, tất cả những cố gắng đó liệu có xoa dịu được hết những niềm đau bộ lạc?

Thay đổi quá khứ là điều không thể làm được, nhưng một khi đã can đảm nhìn thẳng vào sự thật, dám nhận trách nhiệm, thì từ đống đổ nát, mầm hy vọng sẽ vươn lên…

Nov. 2014

NAH

(trích Lộc Trời)

(*) Theo truyền thuyết da đỏ, cái giỏ (sọt) vừa là dụng cụ hỗ trợ thân thiết vừa là vật dụng mang tính bái vật.

Đan giỏ là một hành động sùng bái đối với tổ tiên, là khởi đầu của mọi khởi đầu. Hình tượng người đàn bà ngồi đan giỏ luôn được người da đỏ tôn kính.