Đỗ
Hồng Ngọc
Ghi
Chú:
“Chuyện Hồi Đó” là bản thảo mới của tôi, giống như Hồi Ký mà không phải Hồi Ký.
Cô Minh Lê (NT) và Trần Thị Nguỵệt Mai (HK) là hai người “bạn xa xôi” mà thân
thiết, gần gũi đã giúp tôi rất nhiều trong quá trình hình thành “tác phẩm” này.
Dịp này, gặp tôi ở Nha Trang (27.2.2025), nhân ngày Thầy Thuốc VN, Cô Minh Lê
(NT) muốn có một chút trao đổi “bên lề” cho vui.
Xin
gởi đến các bạn cùng xem.
Đỗ
Hồng Ngọc
Bìa: Hs Hà Thảo
Điều
gì khiến anh có cảm hứng viết Chuyện Hồi Đó?
Nhiều bạn bè khuyên nên viết Hồi Ký, đặc biệt
là anh Nguyễn Hiền Đức (5 Hiền).
Nguyễn
Hiền Đức là một cư sĩ, thường gọi Anh 5 Hiền, trước 1975 từng có thời là Thư ký
Tòa soạn của tạp chí Tư Tưởng của Đại học Vạn Hạnh, trưởng phòng Tu thư Đại học Vạn Hạnh, thư ký riêng của HT Thích
Minh Châu…
Năm 2021 anh đã gởi tôi món quà sinh nhật: Đỗ Hồng Ngọc- Tiếng gọi sâu thẳm của Y vương,
ghi “Quà tặng mừng Sinh Nhật 81 của Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc” thấy đã đăng trên Thư
viện Hoa Sen, và trước đó, anh cũng đã có bài “ Phác thảo chân dung Đỗ Hồng Ngọc”...
Năm 2014, Nguyễn Hiền Đứcđã viết (…) “ Năm
nay bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc đã 75 tuổi ta rồi. Cái tuổi đã chín muồi, đã lịch lãm,
đã trải nghiệm và chiêm nghiệm được nhiều điều về bản thân, gia đình, bè bạn,
nghề nghiệp. Ông cũng đã trải qua những biến thiên dữ dội của thời cuộc. Ông lại
có những mối quan hệ xã hội khá rộng rãi và hiểu biết tường tận về nhiều việc,
nhiều người dưới cái nhìn, cái cảm của một người giàu Phật tính, thấm nhuần triết
học Phật giáo. Vì vậy, tôi kính cẩn thưa trình với ông rằng tôi mong sớm được Hồi
ký của ông. Nhớ lại, ông đã nhiều lần “thúc hối” thầy mình là Nguyễn Hiến Lê viết
hồi ký như André Maurois đã từng làm với Un ami qui s’appelait moi vậy! (…) Trước
nay tôi vốn thích đọc Hồi ký, và các cuốn hồi ký mà tôi thích nhất vẫn là cuốn
của Nguyễn Hiến Lê, Đào Duy Anh, Quách Tấn, Trần Văn Khê…, và, chắc chắn sẽ rất
thích Hồi ký Đỗ Hồng Ngọc. Tôi không dám nói sai lời và cũng như nhiều độc giả
chí cốt của Đỗ Hồng Ngọc nóng lòng chờ đợi Hồi ký Đỗ Hồng Ngọc.
Tôi
nghĩ bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc có nhiều điều kiện thuận lợi, có nhiều cơ duyên tốt
lành để khởi sự sớm hoàn thành tập hồi ký được nhiều người chờ đọc, đón đọc
(…). Mong lắm thay, thưa bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc!”. Nguyễn Hiền-Đức (Santa Ana,
tháng 3.2021)
Có
thể gọi Chuyện Hồi Đó là Hồi ký của anh không?
Không. Tôi không có khả năng viết “Hồi Ký”.
Phần
khó nhất khi chuẩn bị bản thảo Chuyện Hồi Đó là gì?
Là phân biệt "Hồi Ký" với “Chuyện
Hồi Đó”
Hồi
ký là một sáng tác văn chương, thể loại ký, do chính tác giả viết về mình, tự
mình nhìn mình, bộc lộ, chia sẻ theo trình tự thời gian...
“Chuyện
Hồi Đó” là những chuyện cũ, xưa, kể lại bởi một người có tuổi, già khú, có thể
trong một buổi “trà dư tửu hậu” cùng bạn bè. Tôi viết lúc đã 86 tuổi (Tết Ất Tỵ,2025).
Nó
không phải là một sáng tác, một ghi chép (ký) theo thời gian.
Với
tôi, nó không phải nói về “cái tôi”, chủ quan của mình.
Tôi
nhìn mình một chút, rồi nhờ người khác nhìn tôi với “chủ quan” của họ.
Tôi
chia sẻ kinh nghiệm nghề nghiệp, suy tư, học hỏi. Tôi tri ân con người, vùng đất...
Tôi
muốn người đọc có lợi ích khi đọc, không chỉ vì tò mò.
Dĩ
nhiên, cho tuổi già của chính tôi. Có thể cười mình.
Trang
nhà Đỗ Hồng Ngọc (dohongngoc.com) có ý nghĩa gì đối với anh?
“Ý nghĩa” rất lớn đó chớ! Nó gần như là một
“kho tàng” lưu trữ để khi viết tôi chỉ cần tìm lại. Tôi phải cảm ơn Phùng Minh
Bảo và Lê Thị Thuỳ Linh. Chính nhờ các em mà tôi có trang web dohongngoc.com
này trên 15 năm nay. Cũng nhờ trang Web này, tôi có dịp học hỏi, giao lưu và
tương tác với bạn đọc. Ngạc nhiên thấy thế giới nhỏ bé đáng kinh ngạc, càng ngạc
nhiên thấy tình người lại gần gũi đáng kinh ngạc đến vậy.
Cái
chất “công tử - nhà quê” mà anh nói được di truyền từ Ba-Má anh đã thể hiện
trong văn và thơ anh ra sao?
Nó thiệt thà, chơn chất, nhưng đôi khi cũng…
bay bướm đó chớ phải không? Lá chín vàng/ lá rụng về cội/ Em chín vàng/ chắc rụng
về anh…; hay Sóng quằn quại/ thét gào/ không nhớ/ mình là nước…
Người
ta nói văn sĩ, thi sĩ, họa sĩ, nghệ sĩ nói chung đều rất đa tình vì yêu cái đẹp.
Anh có nghĩ mình là người đa tình không?
Có. Mà nhút nhát, rụt rè quá. Đáng tiếc!
Trong
một bài phỏng vấn của nhà báo, anh có nói “Thà có một trái tim đau yếu vì tình
yêu còn hơn một trái tim… lãnh cảm!”. Anh có thể giải thích và cho ví dụ không?
Ví dụ người thất tình… sướng hơn người lãnh
cảm.
Chuyện Hồi Đó cho biết
mối tình đầu của anh là lúc anh 12 tuổi, và mấy năm sau gặp lại anh còn làm thơ
cho người ấy nữa. Không biết “mối tình đầu” ngày ấy là đơn phương hay là cả
hai…
Đó là cô bạn cùng lớp… Nhứt (tức lớp 5 bây giờ!).
“ Nghe nói người xưa chừng lỡ bước/ Nghe nói lòng ta chừng chưa nguôi…”. Thấy
chưa? Lòng ta mà chỉ “nghe nói” thôi, chỉ nghe “đồn rằng” thôi đó nhe. Tuy vậy
cũng đã có những bức thư bằng pelure màu xanh… thuở 15, 16.
Cũng theo Chuyện Hồi
Đó, ngày anh gặp chị (vợ Bs ĐHN) anh trúng ngay “coup de foudre” phải không?
Phải. Sau này tôi thường nói với vợ tôi: Anh
có một người anh yêu hồi 12 tuổi, một người anh thương hồi 20 tuổi, nhưng em mới
là người anh vừa yêu vừa thương. Vì vậy mà đã sống với nhau gần… 60 năm!
Có cuốn sách nào đã làm
thay đổi cuộc đời anh không?
Có. Cuốn Kim chỉ Nam của Học sinh của
Nguyễn Hiến Lê (1951). Cả các cuốn Gương Danh Nhân, Gương Kiên Nhẫn… và Tự
học để thành công (1954) của ông nữa.
Cuốn sách anh thích nhất
lúc nhỏ là gì?
Anh phải sống. Hai buổi chiều vàng. Tâm hồn
cao thượng…
Và một lô truyện Tam Quốc, Thuỷ Hử, Đông Châu Liệt Quốc… Sau này là Kiếm Hiệp
Kim Dung. Có lần tôi tự chữa bệnh đau bao tử của mình nhờ kiếm hiệp Kim Dung
đó.
Nếu anh có thể nói một
điều với chính anh khi còn trẻ, anh sẽ nói điều gì?
Nhắc “Tương lai trong tay ta”, đó là một tựa
sách của Nguyến Hiến Lê.
Kỷ niệm nào anh nhớ nhất
về tuổi học trò của anh ở Phan Thiết?
Là xách guốc xuồng gỗ mỗi khi qua nhà người
ta, dù người ta mới 11 tuổi. Và đặc biệt là bức thư trên giấy pelure màu xanh
người ta gởi tôi khi mới 15…
Anh viết rằng người thầy
thuốc “được làm nghề y vì cái nghiệp của mình”, có thể hiểu rằng phải đúng
“nghiệp” mới làm bác sĩ được phải không?
Cái “nghiệp” nó mang mình đi, nó đẩy mình tới.
Còn gọi là cái “Vocation”. Cái “thiên hướng”.
Anh từng viết: “Nghề y
là một nghề đặc biệt, muốn đào tạo người thầy thuốc vừa có năng lưc chuyên môn
vừa có lòng nhân ái thì điều kiện tuyển chọn cũng phải đặc biệt.” Theo anh kỳ
thi vào các trường Y Khoa còn cần yêu cầu nào khác ngoài điểm số các môn học?
Mỗi nước, mỗi giai đoạn đều có cách đào tạo
phù hợp. Thời tôi thi vào Y khoa, năm 1962, ngoài các môn học còn có 20 câu hỏi
“Kiến thức tổng quát” vầ văn hoá, lịch sử, địa lý, âm nhạc, hội hoạ… và đặt
biêt có 2 câu tôi nhớ mãi: Giá gạo trên thị trường bao nhiều một ký? Giá than
trên thị trường bao nhiêu một ký. Chắc là muốn coi người bác sĩ tương lai có
quan tâm đời sống xã hội đường thời không? Ở Singapore, ngoài bài thi viết còn
có phỏng vấn. Nhóm phỏng vấn gồm một giáo sư, một bác sĩ, một điều dưỡng và một…
bệnh nhân!
Có lý do nào đặc biệt
khiến anh yêu ngành Nhi Khoa không?
Nhi khoa, xưa gọi là Á khoa, khoa “câm”. Trẻ
không biết nói mà! Khi khám bệnh cho trẻ, phải có óc “quan sát” tốt để tìm ra bệnh.
Cẩn thận! Trẻ không biết nói nhưng có thể giựt văng kiếng cận của mình hoặc… tè
vô mặt mình. Chẳng mấy chốc mà chú nhóc ngày nào đã trở thành cậu thanh niên cường
tráng, cô nhóc ngày nào đã trở thành một thiếu nữ xinh đẹp... Rồi một hôm, họ
mang một nhóc không biết nói khác tới kêu mình khám cho nó. Một vòng đời, ngộ không?
Săn sóc sức khỏe ban đầu
là gì?
Primary Health Care, được dịch là Chăm sóc
(hay Săn Sóc) Sức Khoẻ Ban Đầu. Một triết lý nhân bản trong Y khoa, sau Hội nghị
quốc tế tại AlmaAta, năm 1978, lấy phòng bệnh làm chính, khẳng định “sức khoẻ”
là sự sảng khoái (well- being) toàn diện về cả thể chất, tâm thần và xã hội của
con người, gắn liền với sự phát triển của địa phương. PHC quan tâm môi trường sống,
dinh dưỡng, phòng dịch bệnh... Giáo dục sức khoẻ, Nâng cao sức khoẻ là yếu tố rất
quan trọng để tạo được sự “tham gia của cộng đồng”, sự “phối hợp liên ngành”. Bởi
Y tế chủ yếu là chữa trị bệnh tật, còn “Sức khoẻ” là nhiệm vụ của toàn xã hội.
Điểm quan trọng nhất
theo anh trong Y đức là gì?
Là “Primum Non Nocere” . First Do No Harm.
Trước hết, đừng làm hại.
Y nghiệp khác y đức chỗ
nào? Cái nào quan trọng hơn?
Y nghiệp là những nguyên tắc thực hành nghề
y, đòi hỏi sự chuyên nghiệp, chính xác. Y đức là vấn đề “tâm hồn” của người thầy
thuốc đối với bệnh nhân. AI phát triển thì Y nghiệp phát triển, nhưng Y đức thì
chỉ có ở con người với con người.
Anh từng viết một bài
có tựa “Bác sĩ mà cũng bệnh!” Dĩ nhiên bệnh tật không chừa ai, dù là… bác sĩ!
Kinh nghiệm vượt qua bệnh tật hay thậm chí “sống chung với bệnh” của anh là gì?
Là… đáng đời! Là ráng chịu! Ai biểu!
Ai mà chẳng phải bệnh.
Trong cuốn “Quy luật của muôn đời”, tiểu thuyết của Nodar Dumbatze (Gruzia),
tôi nhớ tác giả nói mỗi người ít nhất nên bệnh nặng một lần trong đời. Bệnh làm
mình sáng mắt ra…
Khi đỡ bệnh sau đợt mổ sọ não năm đó (1997),
tôi viết bài thơ: “Xin cám ơn, cám ơn” là vậy.
Năm nào thì anh thực sự
“rửa tay gác kiếm”?
Không biết. Cứ lâu lâu lại “Rửa tay gác kiếm”
một lần! Năm 1985, tôi rời Lâm sàng (Cấp Cứu, Bệnh Viện Nhi Đồng 1); năm 2005 rời
Trung Tâm Truyền Thông & Giáo dục sức khoẻ; năm 2010, rời Đại học y khoa Phạm
Ngọc Thạch; năm 2020 đóng cửa Phòng mạch…
Anh viết khá nhiều bài
về Nhật. Nếu cần chọn ba từ để mô tả ấn tượng nước Nhật để lại trong anh, anh sẽ
chọn những từ nào?
Chút hương xưa!
Anh ấn tượng nhất điều
gì ở Úc?
Đó là lúc đến thăm The Twelve Apostles (12 vị
Thánh tông đồ của Chúa), nay đã sụp đổ còn 8 vị… và sẽ sụp đổ tiếp nay mai.
Chưa ở đâu liễu ngộ Vô Thường, Vô Ngã, Thực tướng Vô tướng như vậy. Tôi thấy ở
đó các vị Bồ Tát, các vị Thánh tông đồ… giữa biển thức Lankavatara bèn chắp tay
xá xá… tất cả!
Tôi
còn ấn tượng với một bệnh viện Ung Thư ở Melbourne, ở đó, bác sĩ, y tá và bệnh
nhân đều ăn mặc giống nhau để … không thể phân biệt!
Anh nhớ nhất kỷ niệm
nào trong chuyến đi Nepal về thăm đất Phật?
Lúc thăm Lumbini, nơi Phật đản sanh và thăm
Kapilavastu (Ca-Tỳ-La-Vệ) nơi Phật vượt ra khỏi cổng thành.
Có ý nghĩa ẩn giấu hay
biểu tượng nào trong các bài viết (thơ, văn) của anh chưa được nhận ra không?
Làm sao biết? Người đọc là người “nhận ra”
nhiều thứ mà mình đâu có ngờ tới!
Anh có bao giờ lấy cảm
hứng từ âm nhạc hay hội họa không?
Nhiều chứ. Nhất là ca từ của Trịnh Công Sơn.
Nó giúp tôi viết Gió heo may đã về,
và Về thu xếp lại…
Có khi nào một bài thơ
hay bài viết thay đổi bất ngờ so với dự định của anh khi bắt đầu viết không?
Thường khi không có “dự định” gì cả. Thơ nó
đến bất chợt. Tuỳ bút cũng vậy. Ý này dẫn ý kia… Kệ nó.
Anh cân bằng giữa trải
nghiệm cá nhân và trí tưởng tượng trong thơ anh như thế nào?
Trí tưởng tượng mới là… cốt lõi. Trải nghiệm
có khi chỉ là cái cớ, tình cờ. Chẳng hạn một hôm cà phê với người bạn trẻ dưới
gốc cây cổ thụ ven đường, nhìn chiếc lá vàng rơi, tôi chợt viết “lá chín vàng
lá rụng về cội… em chín vàng chắc rụng về anh…”!
Nền tảng văn hóa và tri
thức đóng vai trò gì trong việc hình thành thơ và văn của anh?
Nền tảng văn hoá đóng vai trò quyết định.
Anh có thường viết vào
một thời điểm cụ thể trong ngày không?
Không. Tôi có phải là nhà văn “thứ thiệt”
đâu. Nhưng ông Nguyễn Hiến Lê nói đúng. Cứ viết đi rồi hứng sẽ đến. Như
“L’appetit vient en mangeant”! Ăn đi rồi thấy ngon.
Anh từng viết cho tuổi
mới lớn, tuổi thanh niên, tuổi trung niên, tuổi già. Anh thấy viết cho tuổi nào
khó nhất?
Tôi phải sống qua tuổi đó rồi mới viết được.
Viết như “nói chuyện” thân tình với nhau thôi mà, có phải “văn chương phú lục”
gì đâu! Người đọc nói tôi viết như viết cho riêng họ, vì “đi guốc trong bụng” họ!
Anh đã viết tùy bút, tản
văn, y học, Phật học… Thể loại nào được anh ưa thích nhất?
Không có sự phân biệt nào trong lúc tôi viết.
Tôi không định hình thể loại ở đây. Phật học thì tôi viết tuỳ bút. Tuỳ bút thì
tôi viết… khoa học. Y học thì tôi… làm thơ! Ối trời, phải phân biệt rạch ròi nữa
sao?
Anh có rất nhiều bạn
văn, bạn thơ. Với ai anh cũng có một tình bạn dài lâu và rất đẹp. Bí quyết giữ
gìn tình bạn của anh là gì?
Không nhiều bạn văn thơ đâu! Nhưng đã là bạn
thì luôn là dài lâu và rất đẹp nữa. Tôi nghĩ: sự chân thành.
Trong các bài viết về
thơ văn anh, chỉ có Giáo sư Cao Huy Thuần bắt gặp “con người thứ ba” trong anh,
con người “cười cười” một chút và rất nghịch… ngầm. Anh thấy có đúng không?
Ông ấy tinh tế thật. Giấu ổng hổng nổi!
Trải nghiệm đầu tiên
nào khiến anh nhận ra rằng ngôn ngữ có sức mạnh?
Tôi nhà quê thứ thiệt, vẫn nghĩ ngôn ngữ là
“phương tiện” thôi. Tôi không nghĩ cứ uốn éo ngôn ngữ thì thành văn chương.
Trong thơ, tôi thấy cái “Tứ” mới là điều cốt lõi. Người ta có thể quên ngôn ngữ,
nhưng cái “tứ” thì nhớ mãi. “Oan oan thư cưu/ tại hà tri châu/ yểu điệu thục nữ/
quân tử hảo cầu” ngàn năm trước… dịch qua ngôn ngữ nào cũng được!
Anh có nghĩ rằng ai đó
có thể thành một thi sĩ hay văn sĩ giỏi mà không cần trải qua đau khổ không?
Đau khổ nhiều khi là một chất liệu. “Rồi bị
thương người ta giữ gươm đao/ Không muốn chữa không chịu lành thù độc” (Xuân Diệu).
Anh nghĩ thơ, văn và
tranh tác động như thế nào đến sức khỏe tinh thần của một người?
Nó làm cho con người mềm nhũn ra.
Những chuyến du lịch có
ảnh hưởng đến hình ảnh trong thơ anh không?
Nhiều chớ. Nhờ đi đây đi đó, tôi có cảm xúc
để viết. Thí dụ những ngày ở Paris, tôi viết tập Vòng Quanh.
Làm sao để truyền tải một
cảm xúc mãnh liệt vào thơ?
Cố tình “truyền tải” thì có khi chẳng “truyền
tải” được gì cả. Nó tự nảy ra ở người đọc. Thí dụ: “Ngoại chờ bên kia sông” hay “Sao chẳng sớm mà
thương nhau hơn?” … Người đọc tự mình “truyền tải” thì tốt hơn tác giả cố ý!
Anh thường chọn tựa đề
của thơ anh ra sao?
Không cần chọn. Nó hiện ra chình ình. Thí dụ
Mũi Né. Thí dụ: Giả sử
Khi anh viết một bài
thơ, điều gì xuất hiện với anh đầu tiên: chủ đề, từ ngữ hay hình ảnh?
Ý tưởng. Cái tứ. Những “thứ khác” đến sau.
Bài thơ Tình Già, chỉ cần “con mắt còn có đuôi” là đủ phải không?
Thơ một người vừa là
bác sĩ vừa là thi sĩ có khác với thơ của người vừa là kỹ sư vừa là thi sĩ
không, theo anh?
Không. Huy Cận là một kỹ sư canh nông, Xuân
Diệu làm nhân viên hải quan… Thơ không đến bằng nghề nghiệp!
Trong những nhận xét và
cảm nhận của người khác về thơ anh, có ý tưởng nào làm anh hết sức ngạc nhiên
không?
Có một nữ độc giả không quen biết xác nhận
tôi viết bài thơ đó là viết cho riêng cô!
Thơ anh được phổ nhạc
khá nhiều, trong đó có bài nào làm anh rung động nhất không?
Bài Bông Hồng Cho Mẹ viết về Mẹ tôi và bài
Sông Ơi Cứ Chảy, viết cho La Ngà.
Anh thích nhất bức nào
trong các tranh vẽ bằng bút sắt của anh?
Đó là bức Harvard Square (ở Boston) và bức
Sacre Coeur (Nhà thờ Thánh Tâm ở Paris)
Anh có “nghề” vẽ tranh
bằng ngón tay. Tại sao anh thích vẽ bằng ngón tay?
Vì kiếm “đồ nghề” không dễ lúc đó. Cao hứng
thì sẵn có ngón tay. Tôi nhớ Phong Thanh Dương dạy "độc cô cửu kiếm"
cho Lệnh Hồ Xung, lúc Lệnh Hồ Xung bị đánh văng kiếm lúng túng không biết làm
sao, ông bào, sao ngu vậy, ngón tay cũng là… kiếm chứ!
Trong
một bài phỏng vấn, anh nói “Tôi mừng vì vẫn giữ được cảm xúc để làm thơ”. Anh
thường giữ cảm xúc bằng cách nào?
Bằng
cách để cho cảm xúc nó tuôn trào. Kệ nó.
Anh
có bao giờ nghĩ tới chuyện “làm mới” thơ hay văn của mình không?
Không. Việc gì phải làm mới? Đọc cuốn Ý Cao
Tình Đẹp của Nguyễn Hiến Lê (sách dịch), tôi thấy mình cũng rưng rưng muốn
khóc. Làm mới, có thể gây ngạc nhiên nhưng khó làm cho khóc. Khi đọc Anh phải sống
của Khái Hưng hồi 12 tuổi ở trong chùa, tôi cũng khóc. Nhạy cảm quá chăng. Vớ vẩn
quá chăng?
Anh
thường tìm cảm hứng cho thơ văn của mình từ đâu?
Tôi không tìm. Nó tự đến.
Anh
có cảm thấy văn phong của mình thay đổi theo thời gian không?
Có. Hình như mình già thì văn nó cũng già
theo. Nó run rẩy, nó lẩn thẩn, nó mít ướt.
Điều
gì quan trọng nhất đối với anh khi viết về một nhân vật?
Tôi muốn nhìn được trong sâu thẳm tấm lòng của
họ. Nhiều người khen bài tôi viết về Trang Thế Hy.
Hai
chân dung anh viết khá chi tiết là học giả Nguyễn Hiến Lê và thi sĩ Ngu Í Nguyễn
Hữu Ngư. Một người uyên bác chân phương, một người phóng khoáng bay bổng. Anh cảm
thấy anh giống ai hơn?
Giống mỗi người một nửa. Không phải công tử
với nhà quê mà người điên với nhà nho.
Bài
thơ của nhà thơ nào anh cảm thấy tâm đắc nhất?
Tình Già của Phan Khôi và To Edith
của Bertrand Russell viết khi ông 90 tuổi!
Anh
đã bao giờ bị bí ý tưởng khi viết chưa?
Chưa. Vì khi có ý rồi mới viết. Để đó, cho
nó “hoai” đi. Mấy hôm rồi đọc lại. Lúc đó, cần thì sửa. Tôi có học Văn với thi
sĩ Vũ Hoàng Chương, lớp 11, ông nói, có những bài thơ ông sửa đến 36 lần! Nhà
thơ Giả Đảo, đời Đường nổi tiếng “thôi xao” chúng ta đều biết!
Anh
có nghĩ rằng một nhà văn có thể viết hay mà không cần có cảm xúc không?
Có. Đó là những nhà văn chuyên nghiệp, họ có
thể cùng lúc viết nhiều feuilleton… cho nhiều tờ báo.
Anh
đã viết nhiều bài về tuổi già, vậy anh có thể tóm tắt bí quyết “già sao cho sướng”
được không?
Là “biết mình già”, OK với nó. Welcome nó.
Anh
có thể giải thích chữ “Không” trong Phật học một cách dễ hiểu không?
Đừng hiển lầm “Không” là không có gì nhe.
Không trong Phật học là “trống rỗng”, là không có “tự tính” riêng biệt. Mọi
“pháp” đều do Duyên sinh. Hiểu vậy, ta hiểu tại sao Vô thường, Vô ngã… Và, giải
thoát khổ đau, dính mắc.
Anh
hiểu thế nào là “quay về nương tựa chính mình”?
Không lẽ nương tựa vào ai bây giờ? Ai có thể
thở giùm mình, ai có thể khổ đau giùm mình, ai có thể si mê giùm mình?
Anh
viết: “Một người mà không thể từ bi với chính mình thì làm sao có thể từ bi với
người khác được?” Từ bi với chính mình là sao?
Là “Biết ơn mình”. Nhiều người oán ghét
mình lắm. Sáng sáng nhìn vào gương thấy ghét. Già nua, nhăn nhúm… Rồi so sánh
mình với người khác nữa… Nhờ đó mà các cơ sở “thẩm mỹ” giả mọc lên như nấm
không thấy sao?
Anh
nói “Thiền là Thở”, đơn giản vậy sao?
Phải. Phật dạy trong kinh Anapanasati. Một
phương pháp Thiền hiệu quả và khoa học nhất. Không sợ “tẩu hỏa nhập ma”. Qua
hơi thở, ta thực hiện cả Samatha (thiền chỉ) và Vipassana (thiền quán). Đời sống
chỉ là một hơi thở. Thân và tâm cùng trong hơi thở. An lạc hay khổ đau nằm
trong hơi thở đó thôi.
Anh
khen phương pháp Thở của Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện rất hiệu quả. Anh có thể cho
biết cách anh thực hành?
Bs NKV bị mổ phổi 7 lần ở Pháp (năm 1946),
chỉ còn 2/3 lá phổi trái. Các bác sĩ Pháp bảo ông chỉ có thể sống 2 năm. Vậy mà
với phương pháp thở bụng, ông đã sống thêm được… 50 năm, chẳng thú vị sao?
Phương pháp thở bụng (abdominal breathing, diaphragmatic breathing) không lạ.
Người xưa ở Đông phương gọi là đưa hơi xuống huyệt “đan điền” đó thôi. Bs NKV
là cố vấn Bộ môn Tâm lý - Xã hôi học ở Đai học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, do tôi
là Trưởng Bộ môn, ông cũng chia sẻ với tôi nhiều lần nhưng tôi không mấy quan
tâm, đến khi tôi bệnh nặng phải mổ sọ não thì tôi mới đem ra ứng dụng. Hay chớ!
Tôi đã viết lại đầy đủ trong cuốn Thiền và Sức khoẻ.
Dường
như anh chưa bao giờ viết nhiều về “tham, sân, si”, “thân, khẩu, ý”, “nghiệp và
nhân quả”. Anh coi trọng việc thở, ăn và hiện diện trong giây phút hiện tại
hơn, có đúng không?
Thở, Ăn, Biết sống Ở đây và Bây giờ chẳng đã
đủ rồi sao? Đó chính là chánh niệm, tỉnh giác. Còn tham sân si… gì nữa cho mệt!
Hiểu Phật là hiểu Duyên sinh. “Cư trần lạc đạo thả tuỳ duyên” (Trần Nhân Tông)
nhớ không? Biết tuỳ duyên, thuận pháp là đã đủ cho nếp sống “cư trần lạc đạo” rồi
đó vậy.
Có
thể hiểu điều Phật dạy và thực hành giỏi mà không cần thuộc nhiều kinh kệ
không?
Thuộc một vài câu Kinh Kệ là đủ. Lục tổ Huệ
Năng chỉ nghe câu “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” mà giác ngộ tức khắc. Ngày
nay, thời AI, Internet, deep fakes… thì cũng chỉ cần thuộc câu đó và ứng dụng
vào đời sống. Luôn nhớ rằng “Nói vậy mà không phải vậy!”. Ai ngây thơ, “tưởng
thiệt” sẽ lãnh đủ!
Trao
đổi lai rai đến đây là… hết.
Cảm
ơn các bạn.
ĐỖ
HỒNG NGỌC
(Saigon 11.3.2025)
